Dövme, Estetik Ameliyatlar

37

“Görülüyor ki, burada kaydedilen görüşlerin hiçbirinde sağlam bir kimsenin hasta olan birine böbrek gibi vücudundaki çift bulunan organlarından birini verebilmesi ile ilgili bir hüküm yer almamıştır. (…) Bizim burada söz konusu ettiğimiz mesele ise sağlam bir organın bir başkasına nakledilmesiyle ilgilidir. Bu tür nakillerde, verici için her ne kadar vücutta çift bulunan organların ikisi sağlam olsa da bir risk söz konusudur.

(…) Kanaatimiz odur ki, bu tür bağışlar, günlük hayatta gördüğümüz kadarıyla eş, anne-baba, kardeş gibi birbirine çok yakın insanlar arasında olmaktadır. Her ne kadar verici için bir risk söz konusu olsa da tek böbrekle şahsın hayatını sağlıklı bir biçimde devam ettirmesi kuvvetle muhtemeldir. (…) Bu durumda verici şahsın (…) ulvi bir gayenin gerçekleştirilmesi için razı olduğunda şüphe yoktur. Ameller niyetlere göre olduğundan verici şahsın böyle bir davranışından dolayı şer’an bir sorumluluğunun olmaması gerekir kanaatini taşıyoruz. Kaydettiğimiz hususlar tamamen kendi görüşümüzdür. Tenkit edilebilir. Fakat bunun bir zaruretin ve İslâm hukukundaki nefsin ve neslin korunması gibi maslahatlara uygun olduğuna inanıyoruz.”¹⁴⁸

Netice itibariyle, İslâm inanç düşüncesinde “insanın hayat hakkı”, “insanın onuru”,

“insan bedeninin saygınlığı/dokunulmazlığı” gibi temel prensiplere vurgu vardır. Canlı olsun, ölü olsun insan bedeni eşreftir, bütünlüğünün korunması gerekir. Organ nakline mesafeli bakan veya organ naklini caiz görmeyen düşünceler yanında; “fıkhi zaruret”

bağlamında başka bir yol kalmamışsa, organ alınan kişinin hukuki ehliyeti/rızası müsaitse, alınan organ hayati tehlikeyi doğurmuyorsa, yarar dengesi zarardan ağır basıyorsa organ veya doku naklinin caiz olabileceği görüşünü serdeden İslâm alimleri de vardır. Fakat onların bu cevazlarına koydukları şerhler bağlamında organ naklini gerçekleştirme ihtimali çok da kolay olmamaktadır.

38

kişinin acı duymaması için vücudun anestezi uygulanan kısmına modern aletlerle dövme yapılmaktadır.

Peygamberimizin şu hadisinde dövme yapmanın Allah’ın lanetini gerektirecek derecede çirkin ve haram olduğu ifade edilmektedir:

“Bedene dövme yapana da yaptırana da Allah lânet etsin!"¹⁵⁰ Peygamber Efendimizin vücuda dövme yapma fiilini “lanet” kelimesi ile zemmetmesi, onun haramlığına işarettir.

Kur’an-ı Kerim’de dövme yapmayı yasaklayıcı sarih bir ifade geçmemektedir.

Ancak “Onlara emredeceğim de Allah’ın yarattığını değiştirecekler.”¹⁵¹ âyetinde geçen şeytanın vesvesesiyle insanların “Allah’ın yarattığını değiştirmesi” fıtratı bozmaya yönelik dövmeyi de içerecek şekilde yorumlanmıştır.¹⁵²

İmam Nevevi’ye göre dövme yaptırıp sonrasında haramlığına muttali olan kişi bu dövmeyi gidermelidir. Ancak bu dövmenin giderilmesi vücut bütünlüğünü bozacak veya organa zarar verecek düzeyde olacaksa kişinin tövbe ve istiğfar ile yetinmesi yeterlidir.¹⁵³

Günümüz Tevrat’ında da dövme çirkin ve yasaklı bir fiil olarak şu şekilde geçmektedir:

“Ölüler için bedeninizi yaralamayacak, dövme yaptırmayacaksınız. Rab benim.”¹⁵⁴

1.3.2.2. Estetik Ameliyatlar

Vücuda yapılan müdahale bağlamında estetik ameliyatlar da dövme gibi çirkin görülmüş “yaratılışı değiştirme” kapsamında değerlendirilmiştir. İslâm’ın getirdiği mesajdan genel olarak Allah’ın yarattığı fıtrata müdahalenin hoş karşılanmadığı anlaşılmaktadır. İnsanın, bir sağlık sorununa sebebiyet vermeyecek vücut yapısını

150 Buhârî, Libâs 86, Tıbb 36; Müslim, Libâs 119; Nesâî, Zinet 25.

151 Nisâ Sûresi, 4/119.

152 https://kurul.diyanet.gov.tr/Cevap-Ara/1000/dovme-yaptirmak-caiz-midir- (Erişim: 05.07.2019)

153 Rahmi Yaran, “Dövme” maddesi, DİA, TDV Yayınları, İstanbul, 1994, Cilt 9, s. 522.

154 Kutsal Kitap ve Deuterokanonik Kitaplar, Kitabı Mukaddes Şirketi, İstanbul, 2003, Levililer, 19:28, s.

134.

39

yaratıldığı şekliyle kabullenmesi daha münasiptir. Bu haliyle vücut organlarının Allah’tan geldiğini bilip mevcut halindeki güzellikleriyle iktifa etmek gerekmektedir. Herhangi bir sağlık sorunu oluşturmayan organlar üzerinde yapılan estetik ameliyatları da İslâm alimleri tarafından Nisa Sûresi 119. âyetinde belirtilen şeytanın insanlara vesvese vererek “Allah’ın yarattığını değiştirme” kapsamında ele alınmıştır. Böylece herhangi bir mazeret olmaksızın ve ciddi bir sağlık sorununa sebebiyet vermemişken özenti veya güzellik düşüncesiyle estetik ameliyatı yaptırmak meşru görülmemektedir. Ayrıca teknolojik imkanlarla son zamanlarda özellikle yüzlerdeki kırışıklıkları gidermek için özel karışımlı bir sıvının kırışık olan deriye enjekte edilmesi olan “botoks” yaptırmak da zaruri olmayan estetik ameliyat kapsamında değerlendirilip caiz görülmemiştir.¹⁵⁵

Estetik cerrahi müdahalelerde iki amaç güdülmektedir. Biri daha güzel olma kaygısı veya kendince modaya uymak ya da karşı cinse benzeme dürtüsü. Diğeri, kişiyi maddi-manevi rahatsız eden bedenindeki anormallik veya sağlık sorunları meydana getiren fazlalıklar/eksikliklerdir.¹⁵⁶ Hayreddin Karaman da Allah’ın yarattığına müdahaleyi iki kategoride değerlendirip birine müdahalede Allah’ın izninin olduğunu, diğerinde ise izninin olmadığını ifade eder. Karaman, estetik ameliyatlarına da bu çerçevede bakarak konuyu ele alır. Bir tanesinde zorunluluk olduğundan, diğer bir ifadeyle sağlık gerekçesi olduğundan Allah’ın müsaadesinin olduğunu ifade eder. Ona göre beden üzerinde yapılacak estetik ameliyatlar iki hususa dayalıdır.

 Kişinin tamamen özenti içerisine girerek kendi bedeni üzerinde değişim meydana getirmek.

 Allah’ın “sünnetullah” denilen genel-geçer yaratması dışında istisna olan bedendeki bazı anormallikleri gidermek.¹⁵⁷

155 “Botoks yaptırmak caiz midir? ”https://kurul.diyanet.gov.tr/Cevap-Ara/1001/botoks-yaptirmak-caiz-midir- (Erişim: 05.07.2019)

156 Ahmet Ekşi, İslam Hukukunda Tıbbi Müdahalelerden Doğan Hukuki Sorumluluk, (T.C. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı İslam Hukuku Bilim Dalı, Doktora Tezi), Konya, 2010, s. 86.

157 Bedende insanların fıtratına uygun olmayan fazlalıkların/eğriliklerin tıbbi müdahale ile alınması/düzeltilmesi fıtratı değiştirmek olarak değerlendirilmemiştir. Bkz. Ebû Dâvûd, Hâtem, 7; Tirmizî, Libâs, 31.

40

Estetik ameliyatlar bu iki gerekçe üzerinden değerlendirildiğinde birinci çeşidin Allah’ın yaratmasına müdahale olması hasebiyle caiz olmadığı ikincisinin ise tedavi kapsamına girmesi hasebiyle caiz olduğu kanaatine ulaşılmaktadır.¹⁵⁸ Yine Karaman, yukarıda zikri geçen âyete dayanarak zaruri olmadıkça fıtratı değiştirecek şekilde bedene yapılan müdahalenin caiz olmadığını söylemiştir.¹⁵⁹ Estetik müdahale alanına giren (yukarıda ikinci husus olan) insan hayatını güçleştirecek bedendeki anormalliklerin giderilmesi estetik kaygıdan uzak olup tedavi amaçlı olmaktadır.¹⁶⁰

Faruk Beşer “Alınması haram olan bir şeyin verilmesi de haramdır.” kaidesine göre haram bir estetik ameliyatı yapan doktorun, kendi müşterisinin isteğini gerekçe göstererek böyle bir ameliyatı yapmasını da haram olarak mütalaa etmektedir.¹⁶¹

Ayrıca yaşın ilerlemesiyle insan bedenindeki sarkma ve saçların beyazlaşması, yaşlılıktan kaynaklı bedendeki deformasyonun tıbbi müdahalelerle estetik ameliyata tabi tutulması zaruri olmadığında ve hayatın doğal akışına ters bir iş olduğundan bu müdahalelere müspet bakılmamıştır. Buna ilaveten bu alanda yapılan yüksek miktarda harcamalar da insanı israfa sürüklemektedir. Kozmetik piyasasının insanları sürüklediği böyle bir pazarın oluşması insanın ihtiyacını karşılamaktan uzak olduğundan ve şer’i bir faydayı da gözetmediğinden ulema tarafından bedene böyle bir müdahale olumlu karşılanmamıştır.¹⁶²

Sonuç olarak, Hz. Peygamberin (s.a.s) hadisiyle dövme yaptırmak İslam’da yasaklanmıştır. Hem dövme yaptırmak hem de estetik ameliyatlar fukaha tarafından Nisa Sûresi 119. âyetinde belirtilen şeytanın insanlara vesvese vererek “Allah’ın yarattığını değiştirme” bağlamında bedene müdahale kapsamında ele alınmıştır. Dövme yaptırmanın

158 Hayreddin Karaman, “Estetik ameliyat”, Hayatımızdaki İslâm 2, http://www.hayrettinkaraman.net/yazi/hayat2/0276.htm (Erişim: 22.10.2017).

159 Hayreddin Karaman, “Süslenme”, Günlük Hayatımızda Helaller ve Haramlar, http://www.hayrettinkaraman.net/kitap/helalharam/0052.htm (Erişim: 03.10.2015).

160 İsmail Yalçın, İslâm Hukuku Açısından Yaratılışı Değiştirme Fıtratı Bozma, Fecr Yayınları, Ankara, 2017, s. 50.

161 Faruk Beşer, “Estetiğin caiz olanı” http://www.yenisafak.com/yazarlar/farukbeser/estetigin-caiz-olan%C4%B1-2025119 (Erişim: 22.10.2017)

162 İsmail Yalçın, İslâm Hukuku Açısından Yaratılışı Değiştirme Fıtratı Bozma, Fecr Yayınları, Ankara, 2017, s. 53, 54.

41

her türü haramdır. Dövme yaptırmış ancak sonradan bu yaptığına tevbe etmiş kişinin bu dövmeyi -mümkünse- gidermesi gerekmektedir. Sağlık sorunu veya fıtrata muğayir anormal bir durumu düzeltme dışında kalan estetik ameliyatların yaptırılması ulema tarafından caiz görülmemiştir.