• Sonuç bulunamadı

OLARAK DEOLOJ LER VE S YASAL PART LER

3.4. S YASAL PART LER

3.4.4. Cumhuriyet Halk Partis

9 Eylül 1923 tarihinde ilk olarak Halk F rkas ad yla Mustafa Kemal taraf ndan kurulan Cumhuriyet Halk Partisi, 1935 y l nda imdiki ismine kavu mu tur. Atatürk ün alt ilkesi olarak tarihe geçen Cumhuriyetçilik, Ulusçuluk, Halkç l k, Devletçilik, Laiklik ve Devrimcilik esaslar do rultusunda alt oku kendisine sembol olarak seçen bu parti daha sonra smet nönü yönetimine geçmi tir. 1938-1950 y llar aras nda ülke yönetiminde büyük söz sahibi olan nönü, 1950 y l nda yap lan seçimlerde Adnan Menderes in ba kanl ndaki Demokrat Parti ye oylar n n büyük ço unlu unu kapt rarak yönetimden bir süreli ine çekilmek zorunda kalm t r.(Kili, 2007).

Belli bir dönem sonra solculara bak de i mi , önceleri s kça övülen, Atatürk ten yadigâr kald söylenen CHP bir dönem sonra marksist ideolojiye fazlas yla rabet göstermesi gerekçesiyle halk n bir bölümü taraf ndan tepkilerle kar lanmaya ba lanm t r. Özellikle üniversite gençli inin fazlas yla savundu u komünist ideoloji yerini Birle mi milletler hayranl na b rakm Rusya- Avrupa aras ndaki iktidar çeki mesi Türkiye nin siyasi hayat nda da gözle görülür de i imlere sebep olmu tur. Bu de i im ister istemez sol ideolojiyi benimseyen, birkaç y l öncesine kadar alk lanarak yüreklendirilen ki ilerin bulunduklar mertebelerden uzakla t r lmas na, daha önce söylendi inde cesaret olarak nitelendirilen dü üncelerinden dolay ise yarg lanmalar ne sebebiyet vermi tir. Ülke bu durumdayken askerin tepkisi toplumun dü ünen kesimini suçlamak ve ayr t rmak yönünde geli mi tir. Yedek Subay Okulu nda ö rencilik yapan Ertürk ün arkada sol görü lü ö retim üyeleri hakk nda yap lan duru mada onlar n ülke aç s ndan zararl olduklar n , özellikle felsefe bölümünü tehlikeli oldu unu belirtmi tir. Çünkü felsefe dü ünmekyi ö reten bir bilim dal d r. Demokrasinin lay k yla i lemedi i ülkelerde dü ünmek dolay s yla da felsefeyle u ra mak çok büyük bir suç konumundad r. Ruhi Su gibi sol görü lü bir sanatç n n okulda ders veriyor olmas , insan ar n sol görü e sahip olmalar bu darbe döneminde ülke için çok büyük bir tehdit olarak alg lanmaktad r. Tan k olarak dinlenen bu askeri ö renci söyledi i sözlerden ötürü asker grup içerisinde oldukça takdir toplam t r çünkü bu görü ler dönemin askerinin genel olarak sol görü e yakla m

152

Bundan dört gün sonra da yüksekö renim gençli i Cebeci Çay r nda bir miting düzenlemi tir. Ö rencilerin yakalar nda Birle mi Milletler rozetleri varm galiba. Alt ok yerine yerini nedense bu rozetlere b rakm . Pankartlarda Ye il Ada K z l Olamaz! , K z l Salyalara Paydos! gibi yaz lar okunmu tur.

Üç ö retim üyesinin duru mas nda önce bir ö renci tan kl k etmi tir. Yedek Subay Okulu nda kalan bir ö renciymi bu. öyle konu mu tur: Fakülteye ilk girdi im s ra Felsefe

ubesi ö rencilerinin fena fikirli olduklar n duydum. Bu ubenin baz ö rencileri ve hocalar birbirlerine hoca-ö renci muamelesi etmiyorlard . Birlikte sigara içiyorlard . Bazen fakülteye Ruhi Su gelirdi. Mandolin dersi verece im diye gelir, fakat ö rencilerle konu ulurdu. Nam k Kemal i tenkit ettiklerini bile duydum.

Savc soruyor: Fena fikirden kast n z?

Cevap: Kast m, solculuktur. Fakat solculu un ne oldu unu bilmiyorum. Ö renmek de istemiyorum çok ükür.

Bu ö renciyi Ertürk, tan kl ndan sonra aln ndan öpmü tür. En yak n arkada . (A ao lu, Ö. Y., 2010: 345-346). Fikrimin nce Gülü nde CHP ile birlikte kar m za Bülent Ecevit in s k s k ç kt n görürüz. Dönemde fazlas yla ra bet bulan Ecevit, yapm oldu u yeniliklerle Türkiye de ilk defa sol bir partinin oyunu çok yüksek bir orana ta m t r. Almanya dan ülkeye dönen Bayram, her yerde Ecevit in resimlerini görünce a r r. Ecevit in resmini ta yan minibüsün mavi renkli olu u bize Türkiye deki siyasi sembolleri hat rlat r. Bülent Ecevit, gökyüzünün, özgürlü ün rengi olan maviyle özde le mi bir ahsiyettir. Ecevit in giymi oldu u k yafetlerde kulland renk o kadar popüler olmu tur ki aç k mavinin bir tonu olan rengin ad Ecevit mavisi olarak kullan lmaya ba lanm t r. Halk aras nda Karao lan olarak adland r lan Ecevit in i çilere imkânlar sunarak onlar n yurt d na gitmelerine yard mc olmas , K br s a düzenlemi oldu u harekât da romanda de inilen önemli siyasi olaylardand r.

Evrensekiz köyüne ayr lan kav aktan bu kez önüne mavi renkli bir minibüs kat l yor. Minibüsün burnuna yine büyük bir Ecevit resmi asm lar. Ecevit bu resimde ba mi ferli.

Bu Karao lan alm yürümü buralarda yahu! Diyorlard ya, pek inanas m yoktu Balk z. Ho inansam ne, inanmasam ne? Gerçi evet, bizim Almanya lara gidebilmemizin, birer i le birer taksilerimizin olmas n n müsebbibi bu. Sa olsun, Varolsun. Hem

153

K br s i i için de öyle m y m y m y edip durmad . Bast girdi. ( A ao lu, F. . G., 2010: 90).

Bir süre sonra art k kendisinden çok memnun olan Bayram n Türk halk taraf ndan sayg gören Ecevit le yan yana oturarak sohbet etti ini hayal etmesine ahit oluruz. Türkiye ye çok büyük katk lara sa lamas sebebiyle sayg gören Ecevit Mercedes sahibi Bayram a göre kendisiyle ayn mertebededir. Ecevit nas l ki K br s kurtarm sa Bayram da Mercedes alarak tüm Türkiye ye önemli bir katk da bulunmu tur. Art k Bayram ve Ecevit ayn konumda oldu una göre Ecevit le sohbete dalmak, hatta onu kimi zaman uyar yla kar k ele tirmek Bayram n en do al hakk d r.

Çorlu giri inin bunca az trafikle böylesi rahat olmas yad rgat yor Bayram . Bu rahatlama s ras nda Ecevit le uzun bir konu maya dalm oldu unu an ms yor. Mercedes ini Ergene Nehri üstünden a rtan güngörmü bir Osmanl köprüsünü geçerken, sanki Ecevit, Bayram n yan ba nda, o bo koltukta,

apkas n n durdu u yerde oturmaktad r.

Ecevit in sola bak bu kesitte Bayram arac l yla verilir. Ecevit in solculu u Marksizmin kat kurallar ndan s yr lm fakat özgürlü ü savunan bir yap dad r. Ba bakanl döneminde ç karm oldu u siyasi afla birlikte dü ünce suçlular n n b rak lmas n sa layan Ecevit, bu hareketi sebebiyle çokça yerilmi tir. Bayram da Almanya ya gitmeden önce stanbul a varmak için bindi i trende bir ö renciyle kar la r. Bu ö rencinin Marksist görü leri ve Almanya ya giden i çileri ele tirmesi, ülke siyaseti hakk ndaki de erlendirmeleri Bayram bir hayli etkilemi tir. Ö rencinin görü lerinden ve hareketlerinden yola ç karak onun da aftan yararlanarak ç km bir dü ünce suçlusu olabilece ini dü ünmekte ve bunu Ecevit e anlatmaktad r.

Yaaa diyor Bayram yüksek sesle. te böyle Ecevit karde im. te buras Ula köyü imi . Eh, i te bunlar da Çorlu nun günebakanlar . Demek bunlar böyle hep ya için eki ekiveriyorlar? Onlar ektikçe de berikiler dikiyor fabrikalar , dikiyor fabrikalar , öyle mi? ... Baksana, üç y l oldu tama yak n. O zaman bu Çorlu yu urdan, trenle s y rt p geçmi iz. Bir gariplik trenin içinde. Bir s k nt . O ö renci de habire surat eder durur. Sorars n söylemez. Anlamak istersin, anlatmaz. Yüzü kararm . Bir kararm ki, senden kara. Kanatlar da k r k san rs n. Taa Edirne de Selimiye diyene dek dili çözülmediydi bunun. Sonra çözüldü ya, bakma. Dediklerini sen bile anlarsan, a k olsun derim. Bir yandan da, ha babam veri tiriyor bize. Kendimiz ayarsak ayarm z art k. Senden yana da de ildi haa, haberin ola. Bunun

154

gibiler, haz r içeri toplat lm ken, sen yufka yüreklilik edip ç kartt rmayacakt n bak. ( A ao lu, F. . G., 2010: 92-93).

Bayram, yol boyunca dertle ti i hayat ndaki bütün insanlar gibi Ecevit i de sevip sevmemekte karars zd r. Önce Ecevit in kendi ç kar na uygun gördü ü yat r mlar n çok be enir fakat stanbul da bindi i vapurda arabas na tükürüldü ünü görünce de Ecevit in politikas n suçlamakta gecikmez. Sol görü ün savundu u mülkiyetin e it da t m söylemini kar t ideolojilerin diline pelesenk etti i Servet ve mal dü manl ile aç klama yoluna gider. Bayram n arabas na tükürülmü tür çünkü insanlar art k paras olana dü man gözüyle bakmakta, özgür kald kça ba kalar na zarar vermekte özellikle de aftan yararlanan dü ünce suçlular ülkenin düzenini bozmaktad r. Dönemde geli en Amerika ve kapitalizm kar t tutum sebebiyle Amerikal lar n mallar na zarar verildi i bilinmekte, kendisini de art k Avrupal gibi görmeye ba layan Bayram, kendi arabas n n da yak lmas ndan korkmaktad r.

Güverteye ç k p uyumadan önce arabay silmi ti evet. nsanlar m z sayg s z. Çok sayg s zlar. Tepeden biri tükürmü belli. Niye tükürüyorlar peki? Babas n n mal m ? S k ysa onun da olsun. Mal dü manlar , servet dü manlar Bir de Ecevit i tutacakm m. Oyumu ona verecekmi im. Özgürlük, özgürlük diye ba r yor. Herkesin ahlak n bozuyor. Böyle böyle ipin ucu kaçmasayd , haddine mi dü mü biri hark deyip elin arabas na tükürsün? Affa u ramalar hiç iyi olmam i te, belli. Ya Amerikal n nki gibi imci benim Balk z da yak p y kmaya kalkarlarsa? ( A ao lu, F. . G., 2010: 122-123).

Bayram n bu yerine göre de i en tutumlar n siyasi dü üncesinde de görmemiz mümkündür. Çünkü Bayram, arabas Balk z d nda hiçbir eye de er ve emek vermeyi bilmemekte, daha do rusu bunu gerekli görmemektedir. Fakat romanda Türk halk n n Ecevit e kar tak nd tutumu yer yer küçük ayr nt lar eklinde görmemiz mümkündür. Halk Ecevit i kendisine yak n bulmu ve söylemlerindeki tutarl l k onun fazlas yla benimsenmesini sa lam t r. Hatta bu benimseme dünyadan habersiz bir köy çocu unun içine i lemeye kadar varm t r. Fanilaya bas lan Ecevit resmi insanlar n onu hayatlar na ne kadar dahil ettiklerinin bir emaresidir.

Be -alt ya lar nda bir o lan, gö süne Ecevit resmi bas lm fanilas yla dikelip do ruldu araban n üstünde. Yeni bir dönemeçte Mercedes i bir kez daha görebilece ini umdu ( A ao lu, F. . G., 2010: 240).

155

CHP, Üç Be Ki i de Ferit in ve Türkân n babalar olan Emin Sakarya n n gönülden ba l oldu u parti olarak kar m za ç kar. Türkân Han m n kocas Ahmet Kaymazl DP ye ve Menderes e ne kadar ba l ysa, Emin Bey in de CHP ye ve smet Pa a ya o kadar ba l oldu unu görürüz. Türkiye de ya anan önemli siyasi geli meler bu ailenin ya am seyrini de de i tirmi tir. Adnan Menderes in ba kanl ndaki DP iktidar askerin darbe yapaca n bildirmesine ra men daha sert bir tav r tak narak ülkeyi yönetmeye çal m , kar l kl geli en bu çat man n sonucunda 1960 y l nda ordu yönetime el koymu tur. Devlet Ba kanl na Orgeneral Cemal Gürsel getirilirken, Ba bakan Adnan Menderes, D i leri Bakan Fatin Rü tü Zorlu ve Maliye Bakan Hasan Polatkan idam edilmi tir (Ak in,2004). Adnan Menderes in idam na dayanamayan Ahmet Kaymazl n n cenazesinde bu siyasi çevrenin bir araya gelmesi dikkat çekicidir.

Babalar n n cenazesi de çabuk kalkm t . Çok bekletilmedi. Bütün h s m, akraba, e dost: yak n kentlerden köylerden ko up gelmi lerdi. Murat n babas taraf ndan DP liler, Emin Dedesi ve annesi taraf ndan ise CHP liler. Eski ehir ve yöresinin bütün ileri gelenleri. ( A ao lu, Ü. B. K., 2007: 54). Emin Bey in hayat n n son y llar nda ise çok ba l oldu u smet nönü nün siyasetten çekilmesi önemli bir geli medir. Bu olay Emin Bey i ve onun döneminde ya am olan ço u ki iyi derinden etkilemi , siyasette uzun süre kalan Türkiye nin do u una çok büyük katk s olan bir siyasi liderin siyasetten küskün bir ekilde çekili i Emin Bey i ülkenin gelece i hakk nda karamsarl a sürüklemi tir.

te zaten smet Pa a bile onca y ll k partisinden, milletvekilli inden, her eyden elini ete ini çekmi ti. Dünya bir tuhaf olmu tu. Batk . Her ey batm t . Bat yordu. stanbul zaten çoktan batm t . Kimsede sayg , terbiye kalmam t . ( A ao lu, Ü. B. K., 2007: 152).

Türkiye nin siyasi tarihinde kar m za ilk ç kan parti CHP dir. Atatürk ün kurdu u CHP, gerek insanlarda demokrasi bilincini olu turmas gerek cumhuriyet yönetiminin ilk toplulu u olmas bak m ndan son derece önemlidir. Adalet A ao lu romanlar nda da CHP nin kurulu unu ve tarih seyri içinde geçirdi i de i imleri takip etmemiz mümkündür. smet nönü nün Atatürk ten emanet ald CHP, bir dönem sonra Ecevit yönetimine geçmi ve halk taraf ndan oldukça benimsenmi tir. Halk n bu benimseyi i CHP nin romanlara ta nmas na büyük ölçüde zemin haz rlam t r.

156