Saidili Yenice Karyesi Caferözü Mezraası Bedelci/Helvacı Mehmet Ağa Vakfı Yenice Karyesi Caferözü Mezraası Bedelci/Helvacı Mehmet Ağa Değirmeni ve Evlatlık Vakfı

ile ilgili 1698 ile 1811 yılları arasında tamamı nahiye dönemine ait 16 kayıt bulunmaktadır.

Cemâziyü’l-evvel sene 1110: 3- Konya'da Şeyh ‘Osmân Rûmî Zâviyesi'nde Bedelci Mehemmed Ağa Vakfı olan değirmen ve bağçenin iki akçe ile mütevellîsi ve bir buçuk akçe ile cüzhân Kāsım’a berâtı ‘inâyet (VGMA, HD 1140, s.500).

Zî’l-ka‘deti’ş-şerîfe 1110: 14- Konya'da Şeyh ‘Osmân Rûmî Zâviyesi'ne Bedelci Mehemmed Ağa vakf eylediği bağçe ve değirmen vakfından bir akçe ile cüzhân Kāsım ferâğından Seyyid Mustafâ'ya nâ'ibi Yûsuf ‘arzıyla ‘inâyet (VGMA, HD 1140, s.501).

Fî-gurrei Muharrem sene 1116: 44- Konya'da Şeyh ‘Osmân Rûmî Zâviyesi'ne Yedekci?

Mehmed Ağa vakf eylediği bağçe ve değirmene iki akçe ile mütevellî ve bir buçuk akçe ile cüzhân Seyyid Mustafâ'ya tecdîd (VGMA, HD 1107, s.26).

Fî-gurrei Şevvâl sene 1116: 23- Konya'da Şeyh ‘Osmân Rûmî Türbesi'nde Bedelci Ahmed Ağa Vakfı'ndan ders-i ‘âmm Şeyh ʻAlî fevt oldu deyü ‘Osmân almağla ref‘ Karaman mutasarrıfı ʻAlî nâ'ibi ‘arzıyla ‘inâyet (VGMA, HD 1107, s.30).

Fî-gurrei Muharrem sene 1117: 34- Konya'da Bedelci Mehmed Ağa Vakfı evlâda meşrûta olup bir bağ ve Saʻîd-ili Nâhiyesi'nde bir bâb değirmen dersiye olup mütevellî lâzım olmağla bir akçe ile Seyyid Süleymân'a müceddeden ‘inâyet (VGMA, HD 1107, s.31).

Fî-gurrei Muharrem sene 1117: 35- Konya'da Saʻîd-ili Nâhiyesi'nde Yenice nâm karyede Bedelci Mehmed Ağa Dersiyesi’ne ders-i ‘âmm ‘Osmân üzerinden ʻAlî almağla bâ-‘arz-ı nâ'ib ibkā

‘inâyet (VGMA, HD 1107, s.31).

Fî-gurrei Rebî‘i’l-âhir sene 1118: 22- Konya'da Bedelci Mehmed Ağa vakf eylediği değirmen izdiyâdından medîne-i mezbûrede ders dimek şartıyla mütevellî ve müderris olan Seyyid ‘Osmân nısf tedrîs ile tevliyeti ʻAlî’ye fâriğ olup ‘inâyet buyruldu (VGMA, HD 1107, s.37).

Fî-gurrei Muharrem sene 1125: 13- Konya'da kurbunda Saʻîd-ili Nâhiyesi'nde Ca‘ferözü Mezra‘ası mahsûlünden bir akçe ile mütevellî ve ders-i ‘âmm ʻAlî Halîfe'ye zâyî‘den berât ‘inâyet (VGMA, HD 1107, s.52).

Fî-gurrei Receb sene 1133: 25- Konya'da Şeyh ‘Osmân Rûmî Zâviyesi'nin eczâ-yı şerîfeleri Mehmed Ağa vakf eylediği evkāfına mu‘ayyene ile nısf tevliyet ve iki eczâ-yı şerîfe ve meremmâtına mutasarrıf Şeyh ʻAlî fevt Şeyh Sun‘ullâh'a bâ-‘arz-ı nâ'ib ‘inâyet (VGMA, HD 1107, s.75).

Fî-gurrei Şevvâl sene 1134: 28- Konya'da Şeyh ‘Osmân Rûmî Zâviyesi'nde tilâvet olunmak üzere Mehmed Ağa vaz‘ eylediği eczâ-yı şerîfe vakfının mu‘ayyene ile mütevellîsi ve iki ‘aded cüzhân ve zâviye-i merkūmenin meremmâtı cihetlerine mutasarrıf Şeyh Seyyid Sun‘ullâh fevt oğulları

Temel, Eşref; Saidili Nahiyesi/Kazası Vakıfları (1694–1835)

122 Seyyid ʻAbdülkādir ve Seyyid Mustafâ'ya ‘ale’l-iştirâk bâ-‘arz-ı nâ'ib ‘inâyet (VGMA, HD 1107, s.81).

Şehrü Şevvâl sene 1140: 24- Konya'da Bedelci Mehmed Ağa binâ eylediği değirmenin izdiyâdından medîne-i mezbûre tedrîs şart edip şart-ı vākıf üzere mütevellî ve müderris Seyyid Şeyh

‘Osmân ve ʻAlî iştirâken mutasarrıflar iken mezbûr ʻAlî fevtinden nısf hissesi Seyyid Şeyh Mustafâ'ya berâtı mûcebince tecdîd (VGMA, HD 1139, s.188).

Şehrü gurrei Zî'l-hicce sene 1174: 5- Konya'da Şeyh ‘Osmân Rûmî Zâviyesi'nde tilâvet olunmak üzere Mehmed Ağa vaz‘ eylediği eczâ-yı şerîfenin vazîfe-i mu‘ayyene ile mütevellîsi ve iki

‘aded eczânın ve zâviye-i mezkûrun meremmâtı cihetlerine yine mutasarrıflar olan es-Seyyid Mustafâ ve es-Seyyid ʻAbdülkādir nâm karındaşlar mutasarrıflar iken merkūm es-Seyyid Mustafâ fevt oldukda hissesi mahlûl ve bir kimesne üzerine tevcîh olumaksızın karındaşı ve müştereki es-Seyyid ʻAbdülkādir dahî fevt olup müte‘ākıben mahlûllerinden müteveffiyân-ı mezbûrânın sağîr karındaşı olmağla bu ana dek mağdûr kalmalarıyla mezbûrların mahlûllerinden müstakıllen karındaşı merkūm es-Seyyid Mehmed Halîfe'ye kādısı es-Seyyid Mustafâ ‘arzıyla tevcîh buyruldu (VGMA, HD 1106, s.54).

Şehrü Zî’l-ka‘de sene 1183: 12- Konya'da Şeyh ‘Osmân Mescidi'nde Helvacı Hâcı Mehmed Ağa vakf-ı uhrâdan yevmî iki akçe ile cüzhân olan Ahmed fevt mahlûlünden oğlu Hâfız Mehmed'e bâ-berât tevcîh buyruldu (VGMA, HD 1125, s.38).

Şehrü Receb sene 1202: 3- Konya muzâfâtından Saʻîd-ili Lâdīk nâm nâhiyesinde Yenice nâm karyede bir bâb eski âsyâb vakfının mütevellîsi olmayıp lâzım olmağla tevliyet-i mezkûre bâ-mu‘ayyene Seyyid Mûsâ bin ‘Abdülhayy’a nâ'ibi Müftîzâde Nûh ‘arzıyla tevcîh. Yevm 12 (VGMA, HD 1113, s.11).

Şehrü Muharrem sene 1210: 13- Konya'da Saʻîd-ili ma‘a Lâdīk kurâsından Yenice-kaya nâm karyede bir bâb eski âsyâb vakfının bâ-mu‘ayyene mütevellîsi olan es-Seyyid Mûsâ fevt mahlûlünden oğlu es-Seyyid ‘Abdülhayy bin es-Seyyid Mûsâ’ya bâ-berât. Yevm 23 (VGMA, HD 552, s.2).

Şehrü Receb sene 1226: 2- Konya'da Saʻîd-ili ma‘a Lâdīk kurâsında Yenice-kaya Karyesi’nde bir bâb âsiyâb vakfının vazîfe-i mu‘ayyene ile mütevellîsi olan es-Seyyid ‘Abdülhayy bin es-Seyyid Mûsâ bi-lâ veled fevt mahlûlünden ‘ammîzâdeleri es-Seyyid ʻAbdülkādir bin es-Seyyid Süleymân ve es-Seyyid ʻAlî bin es-Seyyid Yûsuf’a bâ-‘arz-ı hâl bi-lâ veled fevti vāki‘ ise merkūmâna iştirâken tevcîh buyruldu. Yevm 13 (VGMA, HD 554, s.21).

Sonuç

Saidili’nin idari statüsündeki her bir değişim hurufât defterlerine yansımıştır. Zira Saidili’ne ait kayıtlar, farklı idari birimler bünyesinde oluşturulan defter serilerine kaydedilmiştir. Bunun doğal bir sonucu olarak da ikilik ortaya çıkmıştır. Bu durum Saidili’nin vakıflarının tam olarak ortaya çıkartılmasını oldukça güçleştirmiştir. Zira Saidili Nahiyesi’ne ait 166 kayıttan oluşan hurufât defterleri incelendiğinde; 15 Mescit, dördü mescit iken camiye dönüştürülmüş toplam 13 cami, dört medrese, dört muallimhane, üç zaviye, bir eczahane, bir değirmen ve altı evlatlık vakfı tespit edilmiştir. Saidili müstakil kaza iken kaydedilen 102 hurufât kaydında ise; 15 mescit, dokuz cami, iki medrese, iki muallimhane, bir eczahane, bir türbe, bir zaviye, bir avarız vakfı, bir değirmen, bir evlatlık vakfı, bir hamam ve üç han olduğu görülmüştür. Buna göre bir araştırmacı, Saidili’nin sadece nahiye dönemine ait hurufâtlarını inceleseydi kaza dönemindeki kayıtları dikkate almayacaktı. Aynı şekilde Saidili’nin sadece kaza dönemindeki hurufâtlarını ele alan bir araştırmacı da nahiye dönemine ait kayıtlarına bakmayacaktı. Bu da Saidili’ne ait vakıfların bir bütün olarak eksiksiz ve kesintisiz olarak incelenmesini engelleyecekti.

Bu çalışmada Saidili’nin 1693-1834 yılları arasında 268 kayıttan oluşan üçü mükerrer toplam 37 adet hurufât defteri incelenmiştir. Saidili’nin nahiye ve kaza dönemine ait hurufât defterlerinde

123 yer alan bütün vakıflar ve bunlara bağlı kurumlar ortaya çıkarılmıştır. Buna göre Saidili’ndeki 53 vakıf bünyesinde hizmet veren; 24 mescit, dördü mescit iken camiye dönüştürülmüş toplam 17 cami, altı medrese, altı muallimhane, bir eczahane, bir türbe, üç zaviye, bir avarız vakfı, iki değirmen, altı evlatlık vakıf, bir hamam ve üç han olduğu anlaşılmıştır.

Temel, Eşref; Saidili Nahiyesi/Kazası Vakıfları (1694–1835)

124 KAYNAKÇA

VGMA (Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi Defterleri):

HD (Hurufât Defterleri): 544, 545, 546, 547, 548, 549, 550, 551, 552, 553, 554, 555, 567, 1088, 1090, 1106, 1107, 1108, 1109, 1111, 1112, 1113, 1114, 1115, 1117, 1118, 1119, 1122, 1123, 1125, 1128, 1129, 1139, 1140, 1158, 1160, 1216.

Alan, E. (2018). XVII. Yüzyıl Anadolu Kadılıkları ve Rütbeleri. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, S. 67, 59-100. DOI: 10.26650/TurkJHist.2018.372290.

Alkan, M. (2007). Türk Tarihi Araştırmaları Açısından Vakıf Kayıtlar Arşivi. Vakıflar Dergisi, S.30, 1-34.

Alkan, M. (2010). Türk Vakıf Tarihi Araştırmaları Açısından Hurûfât Defterleri: Adana Örneği", XV. Türk Tarih Kongresi (Ankara 11-15 Eylül 2006) Kongreye Sunulan Bildiriler, C. IV., I. Kısım, Ankara, 825-842.

Beyazıt, Y. (2010). Osmanlıda Kaza Sınırlarını Belirleyen Temel Etkenler. Doğu Batı Düşünce Dergisi, S.53, 75-98.

Beyazıt, Y. (2013). Kadıasker Ruznâmçelerinde Tipoloji Ve Yeterlik. (Ed.: Ümit Ekin), Prof. Dr.

Özer Ergenç'e Armağan, 97-112, İstanbul: Bilge Kültür Sanat.

Çam, M. (2017). Vakıf Araştırmaları Açısından Vakıf Hazine (Atik) Defterleri ve Önemi. Vakıflar Dergisi, S. 47, 45-65.

Demirtaş, H. (2011). Vakıf Araştırmalarında Kaynak Olarak Hurufat Defterleri: Kangırı Örneği.

Vakıflar Dergisi, S. 37, 47-92.

Günay, H. M. (2012). Vakıf. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. XLII., 475, Ankara.

Kuru, L. & Önal A. (2018). Osmanlı Kaza Teşkilatı (1078/1667-1668 Düzenlemesine Göre). İstanbul:

Yeditepe Yayınevi.

Oğur, Ö. (2018). Karaman Eyaleti Konya Merkez Kazası Hurufat Defterlerine Göre Konya ve Civarının İdari ve Sosyal Durumu (1690-1839). (Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi), Kırıkkale.

Temel, E. (2019). Konya Kazası Hurufât Defterleri (1104-1250//1693-1835) (Tasnif Edilmiş Transkripsiyon ve Dizin), Konya: Çizgi Kitabevi.

Temel, E. (2021). İdari Statü Değişikliği Bağlamında Hurufât Defterleri ile Çalışmak Saidili Örneği.

Tarihin Peşinde, S. 26, 80-95.

Yediyıldız, B. (1986). Vakıf. Millî Eğitim Bakanlığı İslâm Ansiklopedisi, C. XIII., 153-176, İstanbul.

125