Araştırmanın bu kısmındaki sonuçlar öğrencilere uygulanan yarı yapılandırılmış görüşme formundaki öğrenci cevaplarına dayanmaktadır.
Araştırma sonucuna göre öğrencilere 5E modeliyle yapılan etkinliklerin yeterli oldu mu? Sorusu yöneltilmiştir. Bu soruya bazı öğrenciler 5E modeli ile işlenen dersin eğlenceli olduğunu, resim veya diğer etkinliklerin öğretici olduğunu ve yeni şeyler öğrendiklerini belirtmişlerdir.
Araştırma sonucuna göre sizce 5E modeli nasıl daha iyi anlatılabilir? Sorusuna yönelik öğrencilerinden bazıları 5E modeli etkinliklerinin tahtaya yansıtılarak anlatılmasını, 5E modelinin farklı alanlarda kullanılması gerektiğini, öğrencileri daha çok derse katmak gerektiğini, öğrencilere daha fazla soru sorulması gerektiğini ve videolar izletildikten sonra tiyatro gibi etkinliklere yer verilmesi gerektiği hakkında görüş belirtmişlerdir.
Araştırma sonucuna göre öğrencilerinin bazıları 5E modelinin eksik yönü olarak zamanın kısıtlı olmasını, uygulanan etkinliklerin daha canlı olması gerektiğini ve etkinliklerin daha fazla bilim adamı hakkında bilgi vermesi gerektiğini belirtmişlerdir. Bazı öğrenciler ise 5E modelinin eksik yönünün bulunmadığını belirtmişlerdir.
Araştırma sonucuna göre 5E modelinin bilim ve teknoloji konularının öğrenilmesini kolaylaştır mı? Sorusuna yönelik olarak öğrenciler genel olarak 5E modeliyle yapılan etkinliklerin bilim ve teknoloji konularının öğrenilmesini kolaylaştırdığını, daha önce bilmedikleri şeyleri öğrendiklerini, etkinliklerin güzel bir şekilde işlendiğini, sanki geçmişi yaşamış gibi olduklarını ve en önemlisi de eskiden Türklerin hiçbir şey yapmadıklarını düşündüklerini ama 5E modeli etkinlikleriyle beraber öğrendiklerini belirtmişlerdir.
Araştırma sonucuna göre 5E modelini diğer yöntemlere göre üstün yönleri olarak öğrenciler 5E modelinin daha fazla ayrıntı içerdiğini, anlatımının kısa, öz ve net olduğunu ve video ve resimlerle işlenmesinin dersi daha çekici hale getirdiğini belirtmişlerdir.
Sonuç olarak öğrencilerinin 5E modeli etkinlikleriyle anlatılan konulardan memnun kaldıkları ve Sosyal Bilgiler dersini daha güzel ve etkili bulduklarını ifade etmişlerdir. Görüşme formunda yer alan ifadelere göre öğrenciler 5E modelinin öğrenme konusunda etkili olduğunu ifade etmişlerdir.
5.3 Nicel ve Nitel Bulgulara İlişkin Sonuçların Karşılaştırılması ve Yorumlanması Araştırmanın nicel bulgularına göre 5E modeli etkinlikleriyle ders işlenen deney grubu öğrencilerin ön test ve son test puanları arasında anlamlı bir fark olduğu bulunmuştur. Buna göre de 5E modelinin akademik başarı arttırmada başarılı olduğu söylenebilir.
Diğer taraftan nitel bulgulara bakılacak olursa öğrencilerin 5E modeliyle yapılan etkinliklerin eğlenceli olduğunu ve konularının öğrenilmesini kolaylaştırdığını söylemişlerdir. Bu açıdan söylenebilir ki 5E modeli hakkında öğrenciler olumlu ifadeler kullanmışlardır. Sonuç olarak nitel verilerin nicel verileri destekler nitelikte olduğu söylenebilir.
5.4 Tartışma
Hayatın içinden bir ders olan Sosyal Bilgiler çocukların toplumsal yaşama hazırlanmasında önemli bir yere sahiptir. Bu açıdan Sosyal Bilgiler dersinin öğrencilerin öğrenmesini kolaylaştıracak etkinliklerle öğretilmesine dikkat edilmelidir. 5E modeliyle gerçekleştirilen bu çalışmadaki amaç Sosyal Bilgiler dersinde yer alan bilim ve teknoloji konularının öğrencilerin geleneksel yöntemlere oranla daha iyi öğrenmelerini sağlamaktır.
Sosyal Bilgiler dersi bağlamında 5E modeliyle yapılan çalışmalar şu şekildir. Akbulut’un (2015)’te yaptığı çalışmasında 5E modeliyle anlatılan dersin öğrencilerin akademik başarısını arttırdığını ve derse karşı olumlu bir tutum oluşturduğunu tespit etmiş ve Sosyal Bilgiler dersinde öğrencilerin aktif olarak derse katılmalarını sağlamak için 5E modelinin kullanılması gerektiğini belirtmiştir. Bu çalışmada da öğrencilerin derse karşı ilgisinin arttığı ve akademik başarılarında önemli değişmelerinin olduğu tespit edilmiştir. Kıcır’ın
(2014)’de yaptığı çalışmasında 5E modelinin ders öğretiminde kullanılabileceğini önermekte ve 5E modelinin akademik başarıya etkisini olumlu yönde olduğunu belirtmiştir. İlter ve Ünal’ın (2014)’de yaptıkları çalışmada 5E modeliyle yapılan etkinliklerin öğrenciler tarafından heyecan verici olduğunu ve Sosyal Bilgiler dersinin artık eğlenceli olduğunu belirtmişlerdir. Ayrıca öğrencilerde anlamlı öğrenmelerin ve kalıcılığının üst düzeyde olduğunu ve çalışma esnasında yardımlaşma, saygı gibi arkadaş ilişkilerinde de anlamlı değişmelerin olduğunu belirtmişlerdir. Bu çalışmada da öğrenciler dersi hem öğretici hem de eğlenceli bulduklarını söylemişlerdir.
İlter’nin (2013)’te yaptığı çalışmasında 5E modelinin Sosyal Bilgiler öğretiminde öğrencilerinin başarısını artırmada önemli düzeyde etkili olduğunu belirtmiştir. Çalışmasında öneri olarak da Sosyal Bilgiler öğretiminde öğretmenin yol gösterici olarak öğrencileri uygulamalı etkinliklere katmasını ve öğrencilerin daha fazla sorumluluk almalarına yardımcı olması gerektiğini belirtmiştir.
Polat ve Baş’ın (2012)’de yaptıkları çalışmada yapılandırmacı 5E modeli etkinliklerine göre yapılan öğretimin öğrencilerin akademik başarı düzeylerine olumlu yönde etki sağladığını ve 5E modelinin uygulanmasından sonra deney grubu ve kontrol grubu öğrencilerinin arasındaki başarı farkının daha fazla olduğunu belirtmişlerdir. Sosyal Bilgiler alanı dışında yapılan çalışmalar ise şu şekildedir. 5E modeliyle işlenen dersinin akademik başarıyı arttığı bu çalışmada da tespit edilmiştir.
Işık, Mercan’ın (2012)’de coğrafya alanında yaptığı çalışmasında 5E modeli etkinliklerinin coğrafya dersinin öğretiminde etkili olduğunu ifade etmiş ve 5E modelinin öğrencilerin akademik başarılarını arttırdığını belirtmiştir. Ayrıca 5E modelinin uygulanabilirliğinin kolay olmasından dolayı farklı sınıflarda da kullanılabileceğini belirtmiştir. Yanı şekilde bu çalışmada 5E modeli bilim ve teknoloji konularının öğrenilmesini kolaylaştırdığını söyleyebiliriz.
Öztürk’ün (2008)’de 5E modeliyle ilgili coğrafya alanında yaptığı çalışmasında öğrencilerin akademik başarılarını geliştirmede 5E modeli etkinliklerin öğretmen merkezli geleneksel öğretim yöntemlerine göre daha başarılı olduğunu tespit etmiştir. Bu çalışmada da geleneksel yöntemlerle ders işlenen kontrol grubu öğrencilerinin akademik başarılarında pek fazla bir değişimin olmadığı tespit edilmiştir.
5E modeliyle ilgili yapılmış olan çalışmalar incelendiğinde daha çok sayısal ağırlıklı çalışmaların olduğu göze çarpmaktadır. Sakallı (2011) Matematik, Bal (2012) Fizik, Aydoğmuş (2008) Fizik, Başer, Teltik (2008) Matematik, Yazman (2013) Fen Bilgisi, Gök (2012) Müzik, Hırça (2008) Fen Bilgisi, Canlı (2009) Fen Bilgisi, Güneş Koç (2013) Fen Bilgisi, Erdoğdu (2011) Fizik, Kurt (2012) Fen Bilgisi, gibi alanlarda 5E modeliyle ilgili çalışmalar yapılmıştır. Araştırmacıların yapmış oldukları çalışmalarında 5E modelinin akademik başarıyı ve tutumu olumlu yönde etkilediğini tespit etmişlerdir. Bu bağlamda denilebilir ki 5E modeliyle yapılan bu tez çalışması da daha önce yapılan tezlerle paralellik göstermektedir. Sonuç olarak 5E modeliyle işlenen dersin geleneksel yöntemlerle işlenen derse göre akademik başarıyı artırdığını ve öğrencilerin öğrenmesini kolaylaştırdığını söyleyebiliriz.
5.5 Öneriler
• Sosyal Bilgiler dersinde 5E modeli rahatlıkla kullanılabilir. Bunun için öğretmenlerin 5E modeli hakkında bilgi sahibi olması gerekmektedir.
• Uygulama esnasında 5E modelinin aşamaları iyi bir şekilde planlanmalıdır.
• 5E modelinin aşamalarının rahat bir şekilde uygulanması için zamanın etkili kullanılmasına dikkat edilmelidir.
• Sosyal Bilgiler öğretmenleri Sosyal Bilgiler dersini daha etkili hale getirmek için öğrencileri aktif olarak derse katacak etkinlere yer vermelidir.
•
Yapılandırmacı yaklaşımın temeli olan öğretime başlamadan önce öğrencilerin ön bilgileri ortaya çıkarılmalıdır.• 5E modelinin değerlendirme aşamasında konuyla ilgili olarak en az iki tane değerlendirme çalışmasına yer verilmelidir.
• Öğretim etkili olabilmesi için öğrencilerin değerlendirme aşamasına doğrudan katılmasına dikkat edilmelidir. Ayrıca değerlendirme aşaması yapıldıktan sonra öğrencilere geri dönütler verilerek pekiştirilmelidir.
• Uygulama aşamasında uygulamanın yapılacağı ortam çalışmaya göre düzenlenmeli ve uygulama için gerek materyaller hazırlanmalıdır.
• 5E modelinin etkili olabilmesi için uygulamanın aynı ders saati içinde beş aşamasının da etkili bir şekilde uygulanmasına dikkat edilmelidir.
KAYNAKÇA
Akbulut, M.(2015). Sosyal bilgiler öğretiminde 5E modeli kullanımının ders başarısına ve derse
karşı tutumuna etkisi. Yüksek Lisans Tezi, On Dokuz Mayıs Üniversitesi, Eğitim Bilimleri
Enstitüsü, Samsun.
Akaydın, B.B(2016). İlkokul 4. Sınıf sosyal bilgiler dersinde animasyonla desteklenmiş 5E
modelinin akademik başarı ve tutuma etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli Üniversitesi,
Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli,
Akdağ, H.(2014). Sosyal bilgilerin tanımı, amacı, önemi ve Türkiye’deki yeri. R.Turan, A.M. Sünbül ve H. Akdağ (Ed), Sosyal bilgiler öğretiminde yeni yaklaşımlar bir içinde (s.1-23). Ankara: Pegem Akademi.
Ata, B.(2012). Sosyal bilgiler öğretim programı. C. Öztürk (Ed), Sosyal bilgiler öğretimi içinde (s.33-47). Ankara: Pegem Akademi.
Aydoğmuş, E.(2008). Lise 2 fizik dersi iş-enerji konusunun öğretiminde 5e modelinin öğrenci
başarısına etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya.
Bal, E.(2012). 5E modeli merkezli laboratuvar yaklaşımın fizik laboratuvarı dersine fen bilgisi
öğretmen adaylarının tutum ve başarılarına etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Kastamonu
Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Kastamonu.
Başer, Teltik, E.(2008). 5E modeline uygun öğretim etkinliklerinin 7. Sınıf öğrencilerinin
matematik dersindeki akademik başarılarına etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi
Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E.K., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F.(2014). Bilimsel
Bıyıklı, C., & Yağcı, E.(2014). 5E öğrenme modeline göre düzenlenmiş eğitim durumlarının bilimsel süreç becerilerine etkisi. Ege Eğitim Dergisi, 1 (15), 45-79.
Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E.K., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F.(2011). Bilimsel
araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi, (s. 206-267).
Canlı, Ö.(2009). İlköğretim 8.sınıf fen bilgisi dersi canlılarda üreme ve gelişme ünitesinde
yapılandırmacı yaklaşıma dayalı 5E modeline uygun etkinliklerin öğrenci başarı ve tutumlarına etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Fen bilimleri Enstitüsü,
Konya.
Dönmez, C., & Yazıcı, K.(2008). T.C inkılap tarihi ve Atatürkçülük konularının öğretimi. Ankara: Nobel.
Dilaver, H.H., & Tay Akyürek, B.(2011). Sosyal bilgilerde yapılandırmacılık. B. Tay ve A. Öcal (Ed), Özel öğretim yöntemleriyle sosyal bilgiler öğretimi içinde (99-130). Ankara: Pegem Akademi.
Dönmez, C.(2003). Sosyal bilimler ve sosyal bilgiler. Cemalettin Şahin (Ed). Konu alanı ders kitabı inceleme kılavuzu sosyal bilgiler içinde (s.31-42). Ankara: Gündüz Eğitim.
Erdoğdu, S.(2011). Elektrik konularının 5E modeline göre öğretiminin öğrencilerin akademik
başarılana ve tutumlarına etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Eğitim
Bilimleri Enstitüsü, Konya.
Erden, M.(t.y). Sosyal bilgiler öğretimi. Ankara: Alkım.
Ekici, F.(2007). Yapılandırmacı yaklaşıma uygun 5E öğrenme döngüsüne hazırlanan ders
materyalinin lise.3 sınıf öğrencilerinin yükseltgenme-indirgenme tepkimeleri elektrokimya konularını anlamalarına etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri
Enstitüsü, Ankara.
Ergin, İ, Ünsal, Y., & Tan, M.(2006). 5E modelinin öğrencilerin akademik başarısına ve tutum düzeylerine etkisi: yatay akış hareketi. Ahi Evren Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi
dergisi, 7 (2), 1-15.
Gök, M.(2012). Müzik eğitiminde 5e modelinin akademik başarı, tutum ve kalıcılığa etkisi. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Güneş Koç, S.R.(2013). 5E modeli ile desteklenen bağlam temelli yaklaşımın yedinci sınıf
öğrencilerinin ışık ünitesindeki başarılarına, bilgilerinin kalıcılığına ve fen dersine karşı tutumlarına karşı etkisi. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri, Ankara.
Hırça, N.(2008). 5E modeline göre “iş,”güç ve enerji” ünitesiyle ilgili geliştirilen materyallerin
kavramsal değişime etkisinin incelenmesi. Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, Fen
Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
Işık Mercan, S.(2012). Yapılandırmacı yaklaşım 5E modelinin 10. Sınıf coğrafya dersinde (çevre
ve toplum öğrenme alanı) akademik başarı ve tutuma etkisi. Doktora Tezi, Gazi
Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
İlter, İ., & Ünal, Ç.(2014). Sosyal bilgiler öğretiminde 5e öğrenme döngüsü modeline dayalı etkinliklerin öğrenme sürecine etkisi: bir eylem araştırması. Türkiye Sosyal Araştırmalar
Dergisi,18 (1), 295-330.
İlter, İ.(2013). Sosyal bilgiler öğretiminde 5e öğrenme döngüsü modelinin öğrenci başarısına,
bilimsel sorgulayıcı-araştırma becerilerine, akademik motivasyona ve öğrenme sürecine etkileri. Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
Kaymakçı, S.(2010). Yeni sosyal bilgiler programının ve ders kitaplarının bilim ve teknolojiye yaklaşımı. B. Ata (Ed), Bilim teknoloji ve sosyal değişme içinde (s. 13-37) Ankara: Pegem Akademi.
Kıcır, S.(2014). 5. sınıf sosyal bilgiler dersindeki gerçekleşen düşler ünitesinin öğretiminde 5e
modelinin bilimsel süreç becerilerine, akademik başarıya ve tutuma etkisi. Yüksek Lisans
Tezi, Akdeniz Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Antalya. Kuzu, A.(2013). Uluğ Bey astronomi uzmanı bir hünkar. İstanbul: Paraf. Kuzu, A.(2013). İbn-i Sina çağların lokman hekimi bir filozof. İstanbul: Paraf. Kuzu, A.(2013). Takiyüddin uzayı çözen bilim adamı. İstanbul: Paraf.
Kuzu, A.(2013). El-Cezeri dünyanın ilk mühendisi. İstanbul: Paraf. Kuzu, A.(2013). Ali Kuşçu bilgi güneşi gökbilimci. İstanbul: Paraf.
Kurt, Y.(2012). 5E modelinin ilköğretim 6.sınıf öğrencilerinin fen ve teknoloji dersine ilişkin
akademik başarı ve tutumlarına etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Mehmet Akif Ersoy
MEB.(2005). İlköğretim sosyal bilgiler dersi 6-7 sınıflar öğretim programı ve kılavuzu(taslak
basım). Ankara: Devlet Kitap Müdürlüğü.
MEB.(2015). İlköğretim 7.sınıf sosyal bilgiler öğretmen kılavuzu kitabı. Ankara: Tuna Yayınevi. Öztürk, C.(2012). Sosyal bilgiler: toplumsal yaşama disiplinler arası bir bakış. C. Öztürk (Ed),
Sosyal bilgiler öğretimi içinde (s.1-31). Ankara: Pegem Akademi.
Öztürk, Ç.(2008). Coğrafya öğretiminde 5E modelinin bilimsel süreç becerilerine, akademik
başarıya ve tutuma etkisi. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü,
Ankara
Pegem Akademi (Komisyon Kitabı).(2014). Kpss öğretim ilke ve yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
Polat, S., & Baş, G.(2012). 5e yapılandırmacı modelinin sosyal bilgiler dersinde öğrencilerin erişiyi düzeyine etkisi. Çakırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3 (2), 069-092.
Pabuçcu, A., & Geban, Ö.(2015). 5E öğrenme döngüsüne göre düzenlenmiş uygulamaların asit- baz konusundaki kavram yanılgılarına etkisi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim
Fakültesi Dergisi. 15 (1), 191-206.
Sakallı, A.F.(2011). Karmaşık sayılar konusunun öğretiminde yapılandırmacı 5E modelinin
öğrencilerin akademik başarılarına ve tutumlarına etkisi. Yüksek Lisans Tezi,
Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Kahramanmaraş.
Safran, M.(2011). Sosyal bilgiler öğretimine bakış. Bayram Tay ve Adem Öcal (Ed). Özel öğretim
yöntemleriyle sosyal bilgiler öğretimi içinde (1-18). Ankara: Pegem Akademi.
Sünbül, A.M.(2010). Öğretim ilke ve yöntemleri. Konya: Eğitim Akademi.
Şahin, N.(2014). Sosyal bilgiler konu anlatımı alan eğitim bilgisi. Ankara: Yargı Yayınevi.
Şahin, Ç.(2010). Veri toplama teknikleri. R.Y. Kılcal (Ed), Bilimsel araştırma yöntemleri içinde (s.147-188).İstanbul: Nobel.
Unat, Y.(2013). Türk İslam dünyasında bilim, Konya: Desen.
Yeşil, R.(2010). Nicel ve nitel araştırma yöntemleri. R.Y.Kılcal (Ed), Bilimsel araştırma
Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin. Yapıcı, H.(2015). Sosyal bilgiler öğretimi üzerine bir bibliyografya denemesi. Uluslar arası Türk
Eğitim Bilimleri Dergisi, 3 (4), 346-364.
Yalçın Altun, S., Açışlı, S., & Turgut, Ü.(2010). 5E öğretim modelinin fen bilgisi öğretmen adaylarının bilimsel işlem becerilerine ve fizik laboratuarlarına karşı tutumlarına etkisi.
Kastamonu Eğitim Dergisi. 18 (1), 147-158.
Yazman, İ.(2013). İşbirlikçi ligsaw tekniği ve 5e modeliyle öğretimin 7. Sınıf öğrencilerinin fen ve
teknoloji dersinde yayları tanıyalım ile iş ve enerji konularındaki başarılarına ve kalıcılık düzeylerine etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Kafkas Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Kars.
https://www.youtube.com/watch?v=Mm1dEwCHBkg https://www.youtube.com/watch?v=y7-d-2SeEZw https://www.youtube.com/watch?v=2QPhQ5lw2dM https://www.youtube.com/watch?v=aKfekUfyNgg https://www.youtube.com/watch?v=e7Xj9xmXVX8 https://www.youtube.com/watch?v=WgwUAYueWHs https://www.youtube.com/watch?v=WoCJXVr4Arc https://www.youtube.com/watch?v=0k5sVKWqxG0 https://www.youtube.com/watch?v=9vjvalcly0g https://www.youtube.com/watch?v=Qzh5ulNEbjA https://www.youtube.com/watch?v=fX5PZqb4K5k https://www.youtube.com/watch?v=2E0YGN4VmHs
EKLER
Ek 1. 5E Modeli Etkinlikleri
Etkinlik 1.
ÖĞRENME ALANI: BİLİM TEKNOLOJİ VE TOPLUM ÜNİTE: ZAMAN İÇİNDE BİLİM
KONU: TEKNOLOJİNİN ÖNCÜLERİ
KAZANIM: İLK UYGARLIKLARIN BİLİMSEL VE TEKNOLOJİK GELİŞMELERE KATKILARINA ÖRNEKLER VERİR.
GİRİŞ AŞAMASI
Öğrencilerin dikkatlerini konuya çekmek için, öğrencilere boş kağıt dağıtılacak, onlardan: bisiklet, otomobil, tren, yel değirme ve at arabası gibi araçlardan istediklerini birini çizmeleri istenecektir. Çizimler yapıldıktan sonra bütün öğrencilerin görmeleri için çizilmiş olan beş araçtan birer tane sınıf tahtasına yapıştırılacaktır. Çizilen resimler sınıf tahtasına yapıştırıldıktan sonra öğrencilere çizmiş olduğunun bu resimlerdeki araçların ortak yönünün ne olduğu sorulacak ve böylece tekerleğe vurgu yapılacaktır.
KEŞFETME AŞAMASI
Bu aşamada öğrencilerin çizmiş oldukları resimler sınıfı tahtasına asılacaktır. Öğrencilerin resimleri sınıfı asıldıktan sonra öğrencilere sorular sorularak tekerleğe dikkat çekilecektir. Daha sonra tekerleğe vurgu yapmak amacıyla geçmiş ve günümüzü yansıtan fotoğraflar gösterilerek tekerleğin gelişimine vurgu yapılacak ve sorular sorulacaktır.
1-). Çizmiş olduğunuz resimlerin ortak olan yönleri nelerdir? 2-) Çizmiş olduğunun resimlerde en belirgin değişiklik hangisidir?
3-) Bu resimdeki çizdiğiniz araçlar insanlara ne gibi fayda sağlamış olabilir? 4-) Sizce fotoğraflarda sürekli olarak değişip gelişen icat nedir?
5-) Tekerleğin icadı geçmişte olduğu gibi günümüzde de önemini koruyor mu?
AÇIKLAMA AŞAMASI
Bu aşamada öğrencilere geçmişte icat edilmiş olan tekerlek hakkında kısaca bilgi verilecek ve önceki aşamalardaki bilgileri pekiştirilecektir.
Tekerlek:
Çevremizde gördüğümüz ve kullandığımız birçok araç ve gereç binlerce yıl önce kurulmuş olan ilk çağ uygarlıklarının buluşlarıdır. Tekerlek, geçmişten günümüze yapılan en önemli teknolojik icattır. Saatlerden, yel değirmenlerine, buhar makinelerinden, otomobil ve bisikletlere kadar birçok yerde tekerlek veya tekerlek ilkesine dayanan çarklar kullanılmaktadır. Tekerleğin ne zaman icat edildiği tam olarak bilinmemektedir. Ancak ilk tekerlek M.Ö 3500’lü yıllarda kullanılan çömlekçi çarklarıdır. Ulaşımda kullanılan ilk tekerleği M.Ö 3200 yıllarda Sümerler tarafından icat etmişlerdir. İnsanlar diğer keşiflerde olduğu gibi tekerleğin icadında da daha önceki bilgilerden yararlanmışlardır. Tekerlek icat
edildikten sonra arabalar icat edildi. Önce iki, çok geçmeden de dört tekerlekli arabalar yapılmıştır. Bunun öncüleri ise Sümerlerdir.
İnsanlar başlangıçta yükleri kendileri taşırdı. Sonra ipi, manivelayı ve makarayı icat etti, yükünü yüklediği hayvana taşıttırdı. Uzun sopalar üzerine koyduğu eşyasını, hayvanlara çektirerek ilk kızağı yaptı. Kızağın altına ağaç kütükleri koydu. Kütüğü kesitleri boyunca kesti ve böylece mekanik icatların en büyüğü olan tekerleği keşfetti.
Çark ve tekerlekle kontrollü dönme hareketi elde edilebildiğinden, makine tasarımlarında bundan yararlanıldı. Tekrar işlemleriyle gerçekleştirilen buharlı döner makineler sanayi inkılabında büyük bir rol oynadı. Günümüzde tekerlek, trenlerde, otomobillerde ve uçaklarda kullanılmaktadır.
(Sümerler dönemine ait bir duvar resmi)
Öğrencilere tekerlekle ilgili bilgi verildikten sonra onlara tekerlek gibi başka hangi icatların olabileceği hakkında sorular sorulacaktır
DERİNLEŞTİRME AŞAMASI
Bu aşamada öğrencilere geçmişte icat edilmiş başka hangi icatları bilgileri hakkında sorular sorulacak başka hangi icatların günümüzdeki kadar gelişerek geldiği ve kullanmakta olduğumuz sorulacaktır. Daha sonra pusula, barut, takvim, cam, mürekkep ve kağıt gibi icatlar hakkında öğrencilere kısa bilgiler verilecektir.
Pusula: Pusula, karada, denizde ve havada yol alırken kuzey-güney doğrultusunu bulmak için kullanılan bir araçtır. Gidilecek yönü veya bulunan yeri belirlemek için herhangi bir işaretin bulunmadığı güneşin ayın ve yıldızların görünmediği zamanlarda pusula hayatı bir rol oynardı. Mıknatısın kutuplanma özelliğini ve yerin mıknatıs üzerindeki yönlendirici
etkisini ilk defa Çinliler fark etmişlerdir. Dolayısı ile ilk pusulayı bulan uygarlık Çinlilerdir. İlk olarak magnetik çubuklar veya iğneler kullanmışladır. Bu sistemde mıknatıs taşı parçası, iple bir yere asılır, bir mantar veya tahta parçasının üzerinde suda yüzdürüldü. Bu durumda taş kendiliğinden kutup yıldızına doğru yönelirdi. Çinli denizciler 7-8 yüzyıllarda mıknatıslı iğneyi kullandılar. Pusulanın kullanışını Çinlilerden öğrenen Araplar onu Avrupa’ya yaymışlardır. 13.yüzyılda magnetik pusula üzerinde değişiklikler yapılarak geliştirilmiştir. Bugün pusula hem gemilerde hem de uçaklarda yön bulmak amacıyla kullanılmaktadır.
Barut: Toplumlar üzerinde büyük etkisi olan keşiflerden biride baruttur. Barutun ilk defa Çinliler tarafından bulunduğu 12. Yüzyılda bütün Asya Kıtasına yayıldığına bir süre sonrada Avrupa’da tanındığına yaygın bir kanı vardır.
Çinliler barutu 10. Yüzyıla kadar, aydınlatmada havi fişeklerde kullanıyorlardı. 1304 yılında Araplar tarafından ok atan bir ateşli silahta kullanılmıştır. Haçlı seferlerinden sonra barutun kullanılmasında büyük gelişmeler olmuştur. Avrupalılar barutu kullanmayı Müslümanlardan öğrenmişlerdir. Kale kuşatmalarında baruttan yararlanılarak surlar kolayca yıkılmıştır. Bu şekilde şehirler kolayca ele geçirilmiştir.
İslam aleminde barutun yaygınlaşması Osmanlı devleti zamanında olmuştur. Barutun mermi atmada kullanılması ile top icat edilmiştir. İstanbul fethinde top ateşiyle en güçlü surların bile yıkılabileceği anlaşılmıştır.
Tüfeğin icadı ve kısa zamanda yayılmasından sonra barutun kullanım alanı daha da genişlemiştir.
17.yüzyılın ikinci yarısına kadar bir savaş aracı olarak kullanılan barut bu dönemden sonra yol açılması ve madencilik gibi alanlarda kullanılmaya başlanmıştır. Günümüzde barut hala önemini korumaktadır.