3. AZERBAYCAN’DA MALİYE POLİTİKASININ GELİR DAĞILIMINA
3.4. Kamu Borçlarının Gelir Dağılımına Etkisi
117
Kamu harcamalarında en büyük yer tutan harcamalardan biri de sosyal güvenlik harcamalarıdır. Bu harcamaların benimsenmesi piyasa ekonomisinin hatalarının örtbas edilmesidir ve gelir dağılımının düzeltilmesinde önemli rolü vardır.
Azerbaycan’da petrol üretimi ve fiyatının artmasıyla artan gelirlerle hem bütçe hem de Devlet Petrol Fonu hattıyla bu istikametteki harcamaların finansmanı sağlanmıştır. Fakat kayıt dışılığın ve yolsuzluğun fazla olması bu harcamaların doğrultusunun doğru belirlenmemesine, düşük gelirli kesimlerden daha fazla yüksek gelirli kesimlere kaynak transferi yapılmasına neden olmuştur.
Piyasa ekonomisine geçişle tarım sektörüne yapılan devlet yardımlarının aniden kesilmesi ve bu istikamette bütçe harcamalarında giderek azalma trendi gelirin hem sektörel, hem kişisel, hem de bölgesel eşitsizliğinin artmasına neden olmuştur. Son zamanlarda genel kamu harcamalarının artmasıyla tarıma ayrılan harcamalar artsa da bu çok cüzi bir miktarda gerçekleşmektedir. Yukarıda da belirtildiği üzere Azerbaycan’da nüfusun %35-40’nın bu sektörde çalışması gelir dağılımındaki bozukluğun göstergesidir.
118
reformların uygulanması için başvurulmuştur. Son dönemde GSYİH’nin yüksek artış göstermesine, bütçe fazlası olmasına rağmen dış borçlanma artmaktadır.
Geçişin ilk aşamalarında hatta birkaç yıl öncesine kadar Azerbaycan’da iç borçlanma söz konusu olmamaktaydı. Neden olarak iç borçlanmayı gerçekleştirecek kesimin, kurumsal yapının olmaması gösterilmektedir. Fakat bunun yanı sıra geçiş zamanı diğer post sosyalist ülkeler gibi Azerbaycan’da da uygulanan yanlış endekslemenin rolü az olmamıştır. Endeksleme ve bunun nedeni olan yüksek enflasyonla toplumun Sovyet döneminde yıllarca yaptığı tasarruflar bir anda tamamen değersizleşmiş ve batmıştır. Toplumun bankalara olan güveni yitirilmiştir.
2011 yılında geçmiş tasarrufların cüzi bir kısmı geri verilmiştir. Bundan başka devletin mali yapısının gelişmemesi ve yüksek faizden dolayı iç borçlara başvurulmaması da neden olarak sıralanabilir.
İç borçlanma düşük seviyede olsa da son zamanlarda arttığı söylenilebilir. İç borçlanmanın dış borçlanmadan en büyük üstünlükleri kolaylığı ve dışa bağımlık yaratmaması, döviz değişiminde oluşabilecek farklılıklardan devletin kaybetmemesi vb. Fakat iç borçlanma da genelde yüksek faizle alındığı için belirli bir kesimin çıkarı doğrultusunda bir kaynak aktarımı söz konusu olmaktadır. Yine de devletin iki seçimde ikinci alternatiften yana olması gerekmektedir.
Piyasa ekonomisine geçişle yeni ortaya çıkan piyasalar gelişmiş kapitalist ekonomiler için hem yeni hammadde, hem yılların emeğinin tek celsede sömürülmesi, hem de satışları gerçekleştirmek için yeni piyasa,
119
kısacası kâr ve birikim sağlamıştır. Bu ülkelerde kamu dış borçlanmasının sermaye birikimine katkısı büyüktür.
Tablo 16 Azerbaycan’ın Dış Borç Yapısı
1995 2000 2005 2006 2008 2009
Dış
borçlar(milyon
$)
321.0 1328.0 2042.8 2586.0 4314.5 4864.9
Dış borç GSYİH %
10.5 25.2 15.4 12.3 9.3 11.3
Dış
Borç/İhracat
37.7 64.5 24.5 18.5 13.4 21.5
Dış
Borç/Bütçe Gelirleri
89,5 169.1 91.4 59.7 32.9 37.9
Dış Borç Servisi (milyon $)
10.1 129.9 233.5 270.8 292.4 397.5
Kısa Vadeli Dış
Borç/Toplam Dış Borç
4.4 11.8 9.1 20.1 27.1 16.6
Kişi Başına Dış Borç
77.9 52.1 88.1 168.9 430.1 416.5
Kaynak: Genberov, 2011, 81
Azerbaycan’da dış borçlar sırasıyla DB, ülke EximBankları, Japon Uluslar arası Dayanışma Fonu, IMF, EBRD vb. kurum ve ülkelerden alınmaktadır. Dış borçlar daha çok yatırım projelerine harcanmaktadır.
120
Örneğin 2012 yılının dış borç harcama istikametlerine baktığımızda
%91.7’nin yatırım projeleri için verildiği görülebilir. Geri kalan kısım ise iktisadi reformların uygulanması ve tediye açığının kapatılması için harcanmaktadır.
Yatırım projeleri kalemlerine baktığımızda daha fazla yatırımın elektrik sektörüne (%38,31), yolların yapılması ve ulaşıma (%29,33), en az yatırımın ise tarım sektörüne (%3,58) yapıldığı görülebilir (www.maliyye.gov.az).
Aslında bu durum, sermayenin desteklendiğini ve nüfusun önemli kısmının çalıştığı tarım sektörünün baltalandığını göstermektedir.
Tablo 16’dan da görüldüğü üzere kısa vadeli borçlanma genel dış borçlar içinde daha az oranda gerçekleşmektedir. Bu aslında sermaye kaçışıyla ülkeden diğer ülkelere kaynak aktarımının yapılmaması ve borçlu ülkenin mali şok yaşamaması bağlamında olumlu olarak değerlendirilmelidir.
Diğer taraftan ise uzun vadeli borçların yıllar üzere yayılması ve ortaya çıkabilecek sürprizler de unutulmamalıdır. Sonuç itibariyle Azerbaycan ekonomisi büyük oranda petrol üretimi ve petrol fiyatlarına bağımlıdır.
Azerbaycan’ın dış borçlarının %52,7’si 20 yıllık, %31,9’u 10 ve 20 yıl aralığında, %4,7’si 5-10 yıllık, %6,1’i ise 5 yıla kadardır (Genberov, 2011, 83).
Tablodan devletin dış kaynaklara ihtiyacını belirleyen dış borç servisinin giderek arttığı görülebilir. Aynı zamanda dış borçların ihracata oranı da devletin borçları geri verme kapasitesini ölçmektedir ve bu oranın da giderek arttığı görülebilir. Fakat bu göstergeler dışarının-borç verenin garantisidir.
121
Genel olarak Azerbaycan diğer BDT ülkelerine kıyasla (Özbekistan hariç) daha az dış borçlanmaya başvurmuştur. Azerbaycan’ın petrol üreticisi olması ve petrol fiyatlarının artması bunun nedenidir. Petrol fiyatlarının artması, petrol ikamesi zor bir mahsul olduğundan petrol üreticisi olmayan ülkelerin petrol fiyatının artmasıyla borçlanma gereksinimlerini arttırmıştır ve yabancı dövize ihtiyaç da yükselmiştir. Aslında sorun tam da buradadır.
GSYİH’de görülmemiş bir büyüme (%30) yaşanmasına ve dış borçlara gerek olmamasına rağmen önemli ölçüde dış borç alınmış ve kişi başına dış borçlar birkaç yılda hızla artmıştır.
Azerbaycan Maliye Bakanlığından aldığımız verilere göre faiz ödemeleri de giderek artmaktadır. Hem iç hem de dış borçlanmada faizlerin yüksek olması ülke içinde gelir eşitsizliğinin yüksek gelir grubu lehine artmasına neden olmakta, ülke dışına ise hammadde üretimindeki kaynak aktarımı yetmiyormuş gibi dış borçlanmanın da bu sürece katkı yapması sağlanmaktadır. Bu ise ülkenin dış ülkelere bağımlılığının artmasına ve kapitalist sermaye birikimine hizmet etmesine neden olmaktadır.
122 SONUÇ
Sosyalizm ve kapitalizmde gelir dağılımı ve maliye politikası etkileri ve sonuçları açısından farklılık göstermektedir. Bu farklılık temel olarak üretim araçları üzerindeki mülkiyet hakkına dayanmaktadır. Fakat günümüzde gelir dağılımı çeşitli denklem ve katsayılarla belirlenecek kadar basit bir temele dayandırılmakta ve aynı zamanda dillerden düşmeyen destana çevrilmektedir.
SSCB’de gerçek anlamda eşitlik, dayanışmacılık, sosyalist ekonomiye has yönetim şekli var olmadıysa da gelir dağılımının bu dönemde daha adil olduğu söylenmelidir. Bunun en önemli nedeni mülkiyet hakkının toplumu temsil eden devletin elinde toplanması, dolayısıyla toplumun ürettiği izafi değere devletin el koyması ve ekonominin planlamayla gerçekleşmesiydi.
Sovyet döneminde gelirin birincil dağılımında sömürü, eşitsizlik söz konusu olsa da ikincil dağılımında bu önemli ölçüde devlet harcamaları, kamu hizmetleri ve bu hizmetlerden eşit yararlanma hakkıyla en aza indirilmekteydi.
Fakat eski sosyalist ülkeler arasında merkez çevre ilişkisi söz konusu olmakta, ekonomik olarak fayda sağlandığı dönemlerde bile siyasi bağımlılığın olması, yönetimin kendi görevini suiistimal etmesi sosyalist ekonomiyi piyasa ekonomisine geçişte özelleştirme ile hızlandırılan ve desteklenen, kapitalizm için zemin olan ilkel sermaye birikimi modeline çevirmiştir. Buna rağmen mülkiyetin devletin elinde toplanması, üretim ve bölüşüm ilişkilerinin kapitalist sistemlerle mukayesede farklı şekilde düzenlenmesi nedeniyle burada mülkiyetin birey ve grupların elinde toplandığı kapitalizmden daha az sömürü söz konusu olmuş, genel kabule
123
göre gelir dağılımı çok daha adil olmuş ve insanların sosyal güvencesi yüksek seviyede sağlanmıştır.
Sovyetler Birliğini çöküşe doğru sürükleyen farklı süreçler söz konusu olmuştur. 1970 durgunluk döneminden sonra üretimin azalması, teknolojik gerileme, kayıtdışılığın artması, kapitalist ülkelerin sermaye arayışı vb.
nedenler çöküş süreci için zemin hazırlamıştır.
Sermaye mülkiyet hakkını kendi çıkarları doğrultusunda kullanarak sömürüyle kendini yeniden üretir. Finansallaşma, serbestleşme, küreselleşmeyle kendine yeni meta alanları oluşturan ve sermaye birikimini gerçekleştiren sermaye gelir eşitsizliğinin derinleşmesine, yoksulluğun artmasına sebep olur. Gelir eşitsizliği ülke sınırlarını aşıp uluslararasılaşmaktadır. Bu ‘erdemli’ yolda uluslararası kuruluşlar önce hastalık yaratıp ardından teşhis koymaktalar. Teşhisi doğru koysalar bile, tedavinin kendilerinde olduğu yalanı ile tek bir reçete sunmaktalar. Fakat bir türlü tedavi edilemeyen hastalık farklı şekillerde devam etmektedir. Devletler isteyerek veya istemeyerek bu ‘tedaviyi’ kullanmakta ve kâra hizmet etmekteler. Keza ülkeler arasında kutuplaşma ve eşitsizlik artmaktadır. Bir de ülke içinde de önemli boyutlarda gelir eşitsizliği mevcutsa sorun çıkmaza doğru yol almaktadır.
BDT ülkelerinin piyasa ekonomisine geçişle gelir eşitsizliği artmıştır.
Bu süreç kayıtdışılık, yolsuzluk, özelleştirme, yanlış maliye politikalarıyla desteklenmiştir. Genel olarak maliye politikaları bu ülkelerde yatırımları teşvik etmek, tasarrufları yükseltmek yönünde gerçekleştirilmiş, hatta geçişin ilk aşamalarında kâr tamamen vergilendirilmemiştir. Bu ülkelerde vergilerde
124
dolaysız vergilerden dolaylı vergilere doğru kayma kârın vergi yükünü azaltmakla, düşük gelirli kesimin aleyhinde eşitsizliği derinleştirmiştir.
Geçiş döneminde devletin ekonomiye aktif bir şekilde müdahalesi gereklidir. Fakat radikal liberalleşme politikalarının tatbiki, doğru işlenmemesi ve doğru uygulanmaması sonucunda devlet gücünü yitirmiş ve etkili bir şekilde müdahale etmek iktidarında olmamıştır. Devletin devleti ayakta tutan en önemli görevleri en aza indirilmiştir.
Devlet sadece vergilendirmeyle değil kamu harcamaları ve borçlanmayla da bu eşitsizliği arttırmıştır. 1998 krizi aniden liberalleşme ve özelleştirme politikalarının doruk noktası olmuştur. Krizden sonra hem iç hem de dış gelir eşitsizliği artmış, bu ülkelerin çevre ülkelerine çevrilmesi süreci tamamlanmış, gerçek ‘piyasa’ ekonomisine dönüşmüştür. BDT ülkeleri hareketsizliğe gömülmemek için yabancı sermayeye güvenmiş ve kalkınmayı tekelci sermayenin çıkarlarının keyfine bırakmış, geleneksel yol izlemiştir.
Oysa kalkınma halkın yararına olacak şekilde planlamayla gerçekleştirilebilir.
Son yıllarda eski SSCB ülkeleri arasında birkaç birliğin kurulmasına rağmen bu birliklerin amacı rekabeti güçlendirmek ve yeni teknolojiyle yeni yatırımlar gerçekleştirmek ve para birimlerini dış etkilerden korumaktır. Fakat uluslararasılaşmanın olumsuz sonuçlarını özellikle gelir dağılımı bağlamında hafifletecek, ortadan kaldıracak veya önleyecek birlikler mevcut değildir. Az gelişmiş ve gelişmekte olan Asya ülkelerinin bu bağlamda ekonomik örgütler kurması mutlak gereklidir.
Özünde merkez çevre ilişkisini barındıran BDT ve diğer var olan veya kurulması gereken birlikler gelişim sorununu çözümlemek için belirli alanlarda
125
birleşmeli veya ortak faaliyet yapmalıdırlar. Azgelişmiş ülkelere politik özerklik verilmeli ve kendi aralarında örgütler kurulmalıdır. Aynı zamanda uluslar arası sermeyenin denetlenmesi gerekmektedir. Dışarıdan gelen sorunların çözümlenmesi içte var olan gelir eşitsizliğine paralel yürütülmelidir.
BDT ülkelerinde eğitim, sağlık ve sosyal harcamaların azalmasına rağmen genel kamu harcamalarında ortaya çıkan artışlar yapısal uyum programları gereğiyle altyapı harcamalarından kaynaklanmaktadır. Bu da devletin, kamu harcamalarının kapsamı ve niteliğinin değişmesinden ve sermaye çıkarlarına hizmet etmesinden kaynaklanmaktadır.
Devletin ekonomiye aktif müdahale etmesi, vergileri dolaylı vergilerden dolaysız vergilere doğru yönlendirmesi gereklidir. Fakat bu, uzun dönemde olumsuz sonuçlar ortaya çıkaracağından tedricen devlet üretim faaliyeti gerçekleştirmeli ve ekonomide belirleyici rol almalı, bu rol savaş ekonomisiyle sınırlanmamalıdır. Üretimin çeşitlenmesi, hem sanayi hem de tarım sektörünün paralel gelişimi sağlanmalıdır. Devlet harcamaları, özellikle eğitim, sağlık ve sosyal harcamalar arttırılmalı ve özel sektörle olan kalite farkı kapatılmalıdır.
Azerbaycan ve diğer doğal kaynakları zengin ülkelerde bunların yanı sıra petrol vb. gelirleri diğer sektörlerin gelişimine yöneltilmeli, petrolün vb.
hammadde olarak satışı olabildiğince azaltılmalı, elde edilen gelirler verimliliği arttıracak, kalkınmayı gerçekleştirecek yönde harcanmalıdır.
126 KAYNAKÇA
Akyüz, Yılmaz., (1977), Sermaye, Büyüme, Bölüşüm, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları No400, Ankara.
Akyüz, Yılmaz., (2001), Küreselleşme, Kutuplaşma Ve Kalkınma, İktisat Dergisi, Ağustos.
Alberto, Carlos., Rodriguez, Arrebola., (2001), From Washington Consensus To Post Washington Consensus: Consequences In Transition Eonomies, European Percpectives Volume 3 N1 April.
Abdullayev, Natig., (2005), Rusya’da Sosyalizmin Kurulma Sorunsalı Veya Sonun Başlangıcına Bakış, Uluslararası Hukuk Ve Politika, cilt 3 N11 s53-70.
Ahmedov, İngilab, (2000), Prioritetı V Gosudarstvennom Regulirovannii Ekonomikii, İqtisadiyyat Ve Heyat N1-3.
Aliyev, İlham., (2010), İktisadiyat Ve Hayat Dergisi, N4-5, S3-9.
Aliyev. A. A., (1992), Sosiyalno Ekonomiçeskaya situatsiya V Azerbaydjanskoy Respublike K Kontsu 1991 Goda, AEA N34.
Allahverdiyev, M. M., (1987), Sovet Hakimiyyeti Illerinde Azerbaycan Iktisadiyyatının Artım Tempi Ve Guruluş Deyişiklikleri, Azerbaycan SSC Elmler Akademisi Haberleri N1.
Arrighi, G., (2000), Uzun Yirminci Yüzyıl, Çev. R. Boztemur, İmge Kitapevi, Ankara.
Arrigi, Giovanni., (2008), Adam Smith Pekin’de, 21. Yüzyılın Soykütüğü, Çeviren İbrahim Yıldız, Yordam Kitap.
127
Asgerov, A.M., Aliyev, F.C., (1990), Sosyalizmde Mülkiyet Problemi:
Kollektiv Mülkiyyet Ve Onun Üstünlükleri, AEAH N4.
Aslanov, Eldar., (2007), Azerbaycan’da Kamu Yönetimi Reformu, Ank. Ünv. Yayınlanmış Doktora Tezi, Ankara.
Aslund, Anders vd., (1994), Economic Transformation In Russia, New York.
Ataman, Berrin C., (1997), Neo-Keynesçi Bölüşüm Teorisi: Ücret-Fiyat Sarmalı Ve Gelirler Politikası, Ank. Ünv. SBF Dergisi, C 51, No1-4.
Ankara.
Azerbaijan Economist’s Union And UNİCEF, (2008), Draft Budget Investment In Health And Education Of Azerbaijani Children.
Azerbaycan Respublikasının Devlet Bütçesi Hakkında Kanunları 2005-2012.
Azerbaydjanskoy Respublike V Kontsu 1991 Goda, ASSC EAH Dergisi N3-4
Barbone, L., Sanchez, L.A., (2004), The Political Economy Of Taxation In CİS Countries, World Bank s, 503-548.
Bayramoğlu, Sonay., (2005), Yönetişim Zihniyeti: Türkiye’de Üst Kurullar Ve Siyasal Iktidarın Dönüşümü, İletişim Yayınları, İstanbul.
Becker, Abraham S., (1969), Soviet National Income 1958-1964, Berkeley Los Angeles.
Boratav, Korkut., (1965), Kamu Maliyesi Ve Gelir Dağılımı:
Kavramlar Ve Metot Meseleleri, Sevinç Matbaası, Ankara.
Boratav, Korkut., (1973), Sosyalist Planlamada Gelişmeler, Ankara.
128
Boratav, Korkut., (1980), 100 Soruda Gelir Dağılımı, Gerçek Yayınevi, İstanbul.
Boratav, Korkut., (2010), Emperyalizm, Sosyalizm Ve Türkiye,Yordam Kitap.
Bulutoğlu, Kenan., (1981), Kamu Ekonomisine Giriş, Filiz Kitapevi, İstanbul.
Bulutoğlu, Kenan., Vergi Politikası, İst. Ünv. İktisat Fakültesi Yayınları, İstanbul.
Carchedi, Guglielmo., (2008), Başka Bir Avrupa Için, Avrupa’nın Ekonomik Bütünleşmesinin Sınıf Tahlili, Çeviren Mustafa Topal, Yordam Kitap.
Corbacho, Ana., (2001), Education, Income Distribution And Growth, Columbia University.
Demidenko, M. V., (2012), Riski Dlya Gosudarstvennıh Finansov Gosudarstv-Uçastnikov SNG V Svete Tekuşey Mirovoy Nestabilnosti EEİ No4(17).
Dobb, Maurice., (1981), Kapitalizm, Sosyalizm, Azgelişmiş Ülkeler Ve İktisadi Kalkınma, çev. Mehmet Selik, AÜ SBF Yayınları, Ankara.
Drahokoupil, J., (2009), Globalization And The State In Central And Eastern Europe, London and New York.
Drahokoupil, J., Myant, M., (2009), Varieties Of Capitalism, Varieties Of Vulnerabilities: Financial Crisis And Its Impact On Eastern Europe And The Commonwealth Of Independent States, HSR Novomber.
129
Drohokoupil, J., (2009), Postperehodnıe Variantı Politiçeskogo I Ekonomiçeskogo Razvitiya Stran Vostoçnoy Evropı I Bıvşego Sovetskogo Soyuza, Mir Rossii N3 s 39-60.
Dyaçenko, V. P., (1947), Sovetskiye Finansı V Pervoy Faze Razvitiya Sotsialistiçeskogo Gosudarstva, Moskva.
E.Volkov, E., (1998), Predpriyatiya Rabotayut Tak Kak Imi Upravlyayut, EKO.
EBRD, (2006), Finance In Transition, Transition Report 2006.
EBRD, (2012), Life İn Transition After The Crisis.
EBRD, (2012), Transition Report 2012, Integration Across Borders, October.
Ekonomiki, İktisadiyat Ve Hayat Dergisi N1-2.
Ekspert Dergisi, (2006), Sayı 36, 37, Bakü.
Ekspert Dergisi, (2008), Devlet Bütçesine Nezaret, Bakü.
Ekspert Dergisi, (2008), Sayı 56, 57, Bakü.
Eyal, G., Szelenyi, I., Townsley, E. R., (1998), Making Capitalism Without Capitalists And Elite Struggles In Post Communist Central Europe, London and New York.
Fülberth, Georg., (2008), Kapitalizmin Kısa Tarihi, Çeviren Sadık Usta, Yordam Kitap.
Genberov, Fuad., (2011), Harici Borçların İktisadi Tehlükesizlik Bakımından Giymetlendirilmesi, Azerbaycan Vergi Haberleri, Sayı:12, s 77-86. Bakü.
130
Gibson, Heather D., Tsakalatos, Euclid., (1996), Uluslararası Borç Krizi: Nedenler, Sonuçlar Ve Çözümler, Kalkınma Iktisadı, Derleyen Fikret Şenses, Çev. Sedef Öztürk s 173-210.
Gray, Cheryl., Lane, Tracey et al., (2007), Fiscal Policy And economic Growth, Lessons For Eastern Europe and Central Asia, Washington.
Grezkovits, B., (2003), Beyond Transition: The Variety Of Post Socialist Development, Central European University, Budapest.
Gurbanov, Asif., (2009), Küreselleşme Sürecinde Azerbaycan’da Uygulanan Maliye Politikalarının Gelir Dağılımı Üzerindeki Etkileri, Yayınlanmış Doktora Tezi, İzmir.
Gustafson, Thane., (1999), Capitalism Russian Style, foreword by Daniel Yergin, Cambrige University Press.
GÜL , Murat., (2008), Russian And Azerbaijan: Relation After 1989, Turkish Journal Of İnternational Relation, Volume 7, N2-3.
Gürkan, C., Karahanoğulları, Y., (2010), Bütçeyi Özerkleştirmek:
Mali Kurallar Ve Kurullar, Maliye Dergisi Sayı 158, Ocak –Haziran.
Gürkan, Ceyhun., (2011), Marx’ın Ekonomi Politiğinde Devlet Borcu Ve Vergiler, SAV ss 215-249, İstanbul.
Gürkan, Ceyhun., (2011), Kamu Maliyesinin Ekonomi Politiği:
Kavramsal Ve Yönetbilimsel Bir İnceleme, Toplum ve Bilim Sayı 121.
Harvey, David., (2004), Yeni Emperyalizm: Mülksüzleşme Yoluyla Birikim, Socialist Register.
131
Hunt, E.K., (2005), Iktisadi Düşünce Tarihi, Çev. Müfit Günay, Dost Kitapevi, Ankara.
Hüseynov, Tofig., (2004), Azerbaycan’da Piyasa Sisteminin İktisadi Sorunları, Elm Yayınevi, Bakü.
IMF, (2012), World Economic And Financal Surveys, Regional Economic Outlook, Middle East and Central Asia, Novomber.
İsayeva, Sima., (2006), Regional Rekabette Vergi Politikasının Rolü, Azerbaycan Vergi Haberleri N8.
İsmayılov, İ, Y., (1980), Müasir Merhelede Devlet Mülkiyyetinin Inkişafı, ASSR EAH, N1.
İstanbul Ticaret Odası., (2010), Piyasa Ekonomisine Geçiş Sürecinde Azerbaycan.
Jalee, P., (1975), Üçüncü Dünyanın Yağması, Çev. Kafaoğlu, A. B., Sosyal Yayınlar, İstanbul.
Kasumova, A. M., (1989), Finansovıye ı Kreditnıye Uçrejdeniye Sovetskogo Azerbaydjana (1920-1960), Azerbaycan SSC Elmler Akademiyası Haberleri N1.
King. L., Stakler, D., (2007), Massovaya Privatizatsiya I Rost Smertnosti V Post Komunistiçeskih Stranah, Mir Rossii N3.
Klark, Seymon., (1988), Bednost V Rossii, EKO Yayınları.
Kolektif Mülkiyet Ve Onun Üstünlükleri, ASSC Elmler Akademisi Haberleri N1.
Kolodko, Grzegorz W., (2000), Post Communist Transition The Thorny Road, University of Rochester Press.
132
Kornai, Janos., (2000), What The Change Of System From Socialism To Capitalism Does And Does Not Mean, Journal of Economic Perspective 14(1).
Kornai, Janos., (1992), The Postsocialist Transition And The State, American Economic Review, Vol. 82(2).
Lane, David., (2009), Global Capitalism And The Transformation Of State Socialism, Springer Science and Business Media LLC.
Lavigne, Marine., (2000), Ten Years Of Transition, A Review Article, Communist And Post Communist Studies.
Lenin, V. İ., (1981), Seçilmiş Eserleri, Bakü.
Kelso, L., Adler, M., (1958), The Capitalist Manifesto, Random House, New York.
Marks, K., Engels. F., (1953), Seçilmiş Eserleri, Bakü.
Martinez-Vazques, J., McNab, R., (2000), The Tax Reform Experiment In Transitional Countries, Working Paper 00-1.
Marx, Karl., (1955), Siyasi Iktisadın Tengidine Dair, Azerneşr.
Marx, Karl., (1957), P.V.Annenkov’a Mektup, Azerneşr.
Marx, Karl., (1969), Kapital, Cilt 1, Azerneşr.
Mayakevski, V. İ., (2012), Kornai, Şumpeter I Ekonomiçeskaya Teoriya, Moskva.
Medvedev, Roy., (2000), Post Soviet Russia A Journey Through The Yeltsin Era, New York
Meller, Yorgen., (2000), Otkuda Beryotsa Livberalnoye Gosudarstvo?, Çev. Artmen Smirnov
133
Morje, Marc., (2003), The Weakness Of Civil Society In Post Communist Europe, Cambridge University Press, Howard.
Muhteşem, Kaynak., (2007), Kalkınma Iktisadı, Ankara.
Musayev, Akif., (2004), Vergi Politikasının Iktisadi Sorunları, Elm Yayınevi, Bakü.
Musayev, Akif., (2006), Milli Iktisadi Gelişim Modelinin Vergi Aspektleri, Azerbaycan Vergi Haberleri Dergisi N7.
Mustafayeva, N. M., (1992), Osobennosti Formirovaniye Çistogo Dohoda Pri Perehode K Rınoçnım Otnoşeniyam, ASSC EAH Dergisi N1-2.
Mütevellioğlu, N., Sönmez, S. (Derleyenler), (2009), Küreselleşme, Kriz Ve Türkiye’de Neoliberal Dönüşüm, İstanbul.
Myant, Martin., DRAHOKOPİL, Jan., (2011), Transition Economies Political Economy İn Russia, Eastern Europe, And Central Asia, JOHN Wiley &Sons.
Nakatini, P., Herrera, R., (2007) Güney Kuzeye Olan Borcunu Çoktan Ödedi Ama Kuzey Güneye Olan Borcunu Reddediyor, Monthly Review.
Novruzov, V. T., Babaşov, A.M., (1987), Sosialnaya Politika V Usloviyah Samaupravleniya I Samaupravleniya Soyuznıh Respublik, İzvestiya Akademii Nauk Azerbayjansskoy SSR 1990 N1.
Orenstein, Mitchell A., (2001), Out Of The Red Building Capitalism And Democracy Postcommunist Europe, University of Michigan Press.
134
Oyan, O., Aydın, A. R., (1992) Türkiye’de Maliye Ve Fon Politikaları Alternatif Yönelişler, Adım Yayıncılık, Ankara.
Oyan, Oğuz., (1998), Türkiye Ekonomisi Nereden Nereye?, V Ankara.
Önder, İzzettin., (2001), Kayıtdışı Ekonomi Ve Vergileme, İst. Ünv.
SBF Dergisi N23.
Önder, İzzettin., (2011), Iktisat Üzerine Düşünceler, Yordam Kitap.
Öniş, Z., Şenses, F., (2005), Rethinking The Emerging Post Washington Consensus, Blackwell Publishing, Oxford.
Öztürk, Özgür., (2006), Kapitalizmi Anlamak, Emperyalizm Kuramları Ve Sermayenin Uluslararasılaşması, Dipnot Yayınları.
Pazovskiy, Arkadiy., (1998), İspıtaniye Lojyu, EKO.
Rodionova, V, M., (1985), Gosudarstvennıy Budjet I Ego Rol V Sbalansirovannom Razvitii Ekonomiki, Moskva.
Rumyantsev, A. M., Kozlov, G. A. vd., (1979), Siyasi İktisat, Cilt 1, Maarif Yayınevi.
Rzayev, Vahab., (2010), Testo Zamesili Bedem Peç Pirog, Ekonomist dergisi N9.
Saybaşlı, K. (derleyen)., (1993), Liberalizm, Refah Devleti, Eleştiriler, O’Cconor, J., Devletin Mali Bunalımı, s, 242-258, Bağlam Yayınevi, Ankara.
Sarc, Ömer C., (1970), Gelir Dağılımı-Türkiye’de Ve Dışarıda, Çeltüt Matbaacılık, İstanbul.
135
Schumpeter, J. A., (1962), Capitalism, Socialism And Democracy, New York.
Shkaratan, Ovsey., (2007), The Russian Transformation: A New Form Of Etacratism? New York.
Silverman, Berham., Yanowitch, Murray., (2000), Rich, Poor, Russia Winners And Losers On The Russian Road To Capitalism, University of Rochester Press.
Smith, Alan., (1993), Russian And The Worl Economy Problems Of İntegration, London and New York.
Sovyet.İK., 1971 XXIV Gurultayının Materialları, (1971), Azerneşr.
Sönmez, Mustafa., (2001), Gelir Uçurumu, OM Yayınevi, İstanbul.
Sönmez, Sinan., (2005), Dünya Ekonomisinde Dönüşüm, Sömürgecilikten Küreselleşmeye, İmge Kitapevi, Ankara.
Statiçeskiy Komitet SNG, (2009), Obzor Naloqoblajeniya V Stranah SNG, Nisan.
Steven, Fish. M., (1998), The Determinants Of Economic Reform İn Post Communist World, East European Politics And Societies, 12(1).
Stiglitz, E. J., (2002), Küreselleşme Büyük Hayal Kırıklığı, Çev. Arzu Taşcıoğlu, Deniz Vural, Plan B Yayıncılık, İstanbul.
Stiglitz, J. E., (1999), Whither Reform? Ten Years Of Transition, World Bank.
Stiglitz, J. E., (2004), Post Washington Consensus, The İnitiative For Policy Dialogue.
136
Stiglitz, Joseph. E., (2008), Economics Of Public Sector, New York/
London.
Sweezy, Baran, Magdoff., (!975), Çağdaş Kapitalizmin Bunalımı, çev.
Yıldırım Koç, Bilgi Yayınevi, Ankara.
Şehovtsev, G. K., (1983), Budjet Sotsialistiçeskogo Gosudarstva, Moskva.
Şekereliyev, A. Ş., (2000), Geçiş Ekonomisi Ve Devlet, Kanun Kitapevi, Bakü.
Şerbak, V. E., (1999), Upravleniya Krizisnımi Situatsiyami, EKO Yayınları.
Şıhaliyev, Vüsal., (2006), Manfaat Vergitutmasının Sosyal-İktisadi Sisteme Etkisi, Azerbaycan Vergi Haberleri Dergisi N8.
Tikhomirov, Vladimir., (2000), The Political Economy Of Post Soviet Russia 2000, London.
Tridico, Pasquale., (2006), Institutional Change And Human Development in Transition Economies, Working Paper N59.
Türk, İsmail., (1999), Maliye Politikası Amaçlar, Araçlar Ve Çağdaş Bütçe Teorileri, Ankara.
Uluatam, Ö., Taş, R., Kayıran-Dikmen, M., 1995 Türk Vergi Sisteminin Temel Sorunları Ve Bir Reform Önerisi, Türk Harbi-İş Sendikası İçin Hazırlanmış Rapor
Uluatam, Özhan., (2003), Kamu Maliyesi, İmaj Yayınevi, Ankara.
UNDP, (1996), Human Devlopment Report, New York, Oxxford University Press.
137
Vinokurov. G. A., (1999), Za Sivilizovannıy Rınok Truda, EKO Yayınları.
WB, (2002), The First Ten Years Of Transition, Washington DC.
Williamson, J., (1990), What Washington Means By Policy Reform?
Washington DC.
Williamson, John., (1990), What Washington Means By Policy Reform, Washington DC
Williamson, John., (2004), A Short History Of Washington Consensus, Paper.
World Bank, (1993), Azerbaijan From Crisis To Sustained Growth, Washington, D.C.
World Bank, (1997), World Development Report 1997: The State Changing Worl, New York, Oxxford University Press.
World Bank, (2006), Worl Development Indiators, Washington Dc.
Yeldan, Erinç., (2001), Küreselleşme Sürecinde Türkiye Ekonomisi: Bölüşüm, Birikim Ve Büyüme, İletişim Yayınları, İstanbul.
Yeni İktisadiyat Dergisi, (2007), Ocak No7, Bakü
Varga, Evgueni., (1988), Kapitalizmin Ekonomi Politiği Üstüne, Denemeler, çev. Kerem Kurtgözü, Başak Yayınları, Ankara.
Zverev, A. G., (1967), Rol Budjeta V Raspredelenii Obşestvennogo Produkta I Natsionalnogo Dohoda, Moskva
Azerbaycan İstatistik Kurumu Resmi Sitesi: www.azstat.gov.az Azerbaycan Maliye Bakanlığı Resmi Sitesi: www.maliyye.gov.az
138
Azerbaycan Milli Bankı Resmi Sitesi: www.nba.az
Azerbaycan Vergiler Bakanlığı Resmi Sitesi: www.taxes.gov.az Bankwatch Mall, (2011), Issue 48, May, www.bankwatch.org BDT Istatistik Kurumu Resmi Sitesi: www.sng.com
http://www.allbest.ru/
http://www.tradingeconomics.com/
www.undp.com www.worldbank.com www.imf.com
www.ebrd.com
SSCB Istatistikası http://istmat.info/node/21361
139 EK
Ek 1. 1976-1985 Yılında SSCB Devlet Bütçesi Gelir Yapısı (%)
Gelir şekilleri 1976-1980y. 1981-1985y.
Tüm gelirler 100 100
Sosyalist
ekonomiden gelirler:
91,2 91,8
Tedavül vergisi 31,0 28,0
Devlet işletmeleri ve ekonomi kuruluşlarının karından ödemeler
30,2 29,8
Üretken esas fonlar ve vergiye tabi tutulan tedavül vasıtalarından ödemeler
9,9 9,2
Fazla karlardan ödemeler
14,7 13,0
Sabit ödemeler 0,5 1,2
Kardan arındırılmış ödemeler
5,1 6,4
Kooperatif ve kamu
işletme ve
teşkilatlarından gelir vergisi
0,6 0,6
Devlet sosyal sigorta gelirleri
4,9 6,1
Ormancılık gelirleri 0,2 0,2
Hane halkından gelirler
8,8 8,2
Hanehalkından kamu vergileri:
8,3 7,7
Gelir vergisi 7,7 7,2
Tarım vergisi 0,1 0,1
Bekarlardan,
yalnızlardan ve az bireyli ailelilerden vergi
0,5 0,4
Devlet piyangoları vb.den
0,3 0,4
Kaynak: http://www.allbest.ru/