Bireycilik Ve Ortaklaşa Davranışçılık Boyutu

karşı toleransın azaltılmasında ve belirsizlikten kaçınma durumlarında bireyler için önemli dayanak noktalarından birini oluşturmaktadır. Sonuç olarak; Türk toplumu belirsizliği ortadan kaldırmak için güç aralığına ihtiyaç duymakta ve yönetimin kendilerini yönlendirme, kontrol etme gibi fonksiyonları toplumsal kültürün norm ve davranış kalıplarına uygun olarak yürütülmesi beklemektedir.

algıladıklarından kendi istek ve hedefleri doğrultusunda yaşamaktadırlar.¹⁴ Bireyci kültürdeki toplumlarda, bireyler kendini toplumundan bağımsız olarak tanımlamaktadırlar.

Ortaklaşa Davranışçı yapıya sahip kültürde ise; bireyin hayatta kalabilmesi, bireyim bağlı bulunduğu grubun özelliklerine ve gerçekleştirebildiklerine göre şekillenmektedir (Triandis, Bontempo, Villereal, Asai, & Lucca). Bu yapıdaki toplumlarda ise bireyler, kendilerini önemli olarak algıladıkları aile, arkadaşlar gibi herhangi bir topluluğun parçası olarak tanımlamaktadırlar.

Şekil 28. 2000 yılına ait Bireycilik Ortaklaşa Davranışçılık Dağılımı Haritası Kaynak: (Hofstde & Hofstede, 2005, s. 112)

14 Milli gelir seviyesi arttıkça bireyci kültür yapısına doğru geçildiği yönünde birtakım tezler bulunmaktadır.

Hofstede her ülkeyi diğer ülkelerle ilişkilendirerek her ülkenin skorunu dolayısıyla hangi boyutta olduğunu bu şekilde belirlemektedir. Boyutlar arasında korelasyon oluşturulurken bireycilik boyutu incelenirken; ulusların refah düzeyi (“kişi başına düşen gayri safi milli hasıla”) önem verilmesi gerekmektedir. Kültür için fenomen oluşturan diğer konulara göre ulusal refahı belirleyici belirgin sayısal verilere sahip olmasından kaynaklı olarak, boyutlarla kültür korelasyonunda kullanılması bir çeşit kontrol mekanizması oluşturmaktadır (Hofstede, 2011).

2000 yılında bireycilik ve ortaklaşa davranışçılık boyutu; “kişi başına düşen gayri safi milli hâsıla” üzerinden, değerlendirilerek Hofstede tarafından, Şekil 28.’deki ülkeler arasındaki dağılımı gösteren harita oluşturulmuştur. Türkiye zengin ülkeler ile fakir ülkeler arasında sınıra en yakın ülkelerden biridir. Ülkedeki “kişi başına düşen gayri safi milli hâsıla” arttıkça bireyin yaşam kalitesi de yükselmektedir. Bireycilik ile ekonomik gelişme arasında negatif bir ilişki söz konusu olduğundan alım gücü arttıkça daha büyük araba ve konutlara ulaşılabilmekte bireyselliğin yerini ortaklaşa yaşam almaktadır. Bu duruma rağmen ekonomik anlamda alım gücü yüksek bireylerin yaşadığı ülkelerde, ulusal ekonominin daha az büyüdüğünü dolayısıyla bir süre sonra gelişmiş ülkelerdeki bireylerin Japonya’da olduğu gibi birkaç işte birden çalışması gerekliliğinin oluştuğu mümkün görülmektedir. Ülkenin ekonomik gücü ile bireyci boyut arasındaki ilişkisellik ülkenin coğrafik konumuna ekvatora olan uzaklığı bağlamında değerlendirilebilmektedir.

Örneğin; soğuk iklimlerde yaşayan birey kendini koruma ihtiyacı oldukça yüksek düzeyde, çocuklarını da daha bağımsız ve diğerlerinden güçlü olarak yetiştirme eğilimdedir. Fakir ülkedeki bireyler, ekonomik özgürlüğü bulunmayan kadınlar, kendilerini ileriki yaşlarda bakımını sağlayacak beklentisiyle daha çok çocuk dünyaya getirmektedir. Bu tür toplumlarda bireyler ağırlıklı olarak ortaklaşa davranışçılık eğilimindedirler. Ancak sadece popülasyondan yola çıkılarak bir ülkenin ortaklaşa davranışçılık eğilimi içerisinde olup olmadığını öngörülmemelidir. Çünkü ekonomik faktörler dışında bir ülkenin sahip olduğu Konfüçyüs öğretileri gibi tarihsel bir mirasta, bir toplumun ortaklaşa değerlere daha çok sahip çıkmasının nedeni olabilmektedir.

Ortaklaşa kültürdeki toplumlardaki bireyler birbirine bağlı, ilişkileri ise bağımlı bir yapı sergilemektedir. Bireylerin bu algı çerçevesinde oluşan kodlamaları çoğunlukla kalabalık

bir aile içerisinde yetişmelerinden veya doğumlarından itibaren sosyal gruplar içerisinde bulunmalarından ileri gelmektedir.

Hosftede IBM’deki çalışanlar üzerinde yürütülen çalışmasında, bireycilik- ortaklaşa olma boyutunun; toplumda kullanılan dil, bireylerin kendilerini ifade ederken “ben” veya “biz”

kelimelerini kullanması, toplum içerisinde kabul gören davranış kalıpları ve tüm bu toplumsal kodlamaların sonucunun hareketlere aktarılmasını içerdiğini ortaya koymuştur (Hofstede, 1997).

Türkiye için bu oran %37 olması itibariyle ortaklaşa davranış kalıplarının kullanılmakta olduğu kültürel kodlara sahip olduğunu göstermektedir. Hofstede’nin yaklaşımına göre Türkiye’de biz kavramının ben kavramına göre daha önemli olduğunu tespit etmektedir.

Belirsizlik boyutu yüksek toplumlarda, amaçlarının bireysel düzlemde fırsatları değerlendiren bir yaklaşım içerisinde bulunulması kişilerarasındaki ilişkilerin devamlılığını tehlikeye sokacaktır. Bu nedenle; bireyin, ilişkisinin devamlılığını korumak için geliştirdiği sorgusuz bağlılık, geniş aile, aşiret, kurum gibi geleneksel bir gruba ait hissetme ihtiyacı doğmaktadır. Erkeksilik boyutu yüksek toplumlarda bireyin kendi çıkarlarını gözetmesi desteklenme ve ödüllendirilmektedir. Oysa Türkiye gibi dişil boyutu yüksek bir toplumda yaşayan bireyin bencilce kendi için hareket etmesi, dişil toplum yapısının değer ve normları ile örtüşmediğinden, toplumda bu yönde davranışlarda bulunulması uygun bulunmaz ve cezalandırılır.

Türkiye’de siyasal katılıma uygun hukuk düzeni bulunmasına rağmen, toplumsal değer ve normlarla örtüşmediğinden siyasal katılma ilişkisi doğamamaktadır. Türkiye’deki siyasal katılım, toplumda siyasal katılmayı meşru saymayan bir anlayışa sahip olmasından ve siyasal katılım toplumda büyüklere saygısızlık olarak görüldüğünden siyasal katılma uygulamada görülmemektedir. Siyasal katılımda bilgi güçtür. Türkiye’de yönetilenlerin yönetimle ilgili az da olsa haberdar edildiği bir iletişim düzeyine ulaştırılırsa, siyasal katılım da o ölçüde güçlenecektir.

Belirsizlikten kaçınma boyutu yüksek toplumlar, değişime karşı dirençli bir duruş sergilenmesi, toplumdaki ödül cezalandırma mekanizmasının doğal bir sonucudur. Bu

nedenle güven oluşumunun öngörü, niyet, yeterlilik ve aktarım süreçlerinde belirsizlik boyutu yüksek toplumlar, düşük toplumlara göre daha fazla güven oluşumuna ihtiyaç duymaktadırlar (Clark, 1990). Görev karşısında öncelikli olan ilişkiler, ahlaki yapıda ve karşılıklı güvenin oluşması ve ilişkinin oluşması belli zaman sonra gerçekleşebilmektedir.

Bu tür toplumlarda tanıdıklara yardımcı olma ve adam kayırmacılık yaygın olarak görülmektedir (Hofstede, 2015). Türkiye’nin ortaklaşa davranışçılık boyutunun yüksekliği, özellikle dişil toplum yapısına yakın bir profile sahip olmasıyla belirginleştirmektedir. Belirsizlik boyutu yüksek toplumlarda, bireylerin davranışlarının öngörülebilir yapıda olması da beraberinde, Türkiye’de ortaklaşa davranış boyutunun yüksek olması sonucunu doğurmaktadır.

Hofstede, “ülkenin zenginliği ile bireysel davranış derecesi arasında istatistiksel bir ilişki” ortaya koymuştur. Sosyo ekonomik düzey düşük ülkelerde ortaklaşa davranışa eğilim yüksek iken, sosyo ekonomik açıdan gelişmiş ülkelerde bireyci davranış tipi daha yaygın olarak görülmektedir. Türkiye sosyo ekonomik açıdan gelişmekte olan bir ülke olmasından kaynaklı bu iki davranış boyutu arasında kalmaktadır. Anadolu’da örf ve adetler çevresinde şekillendirilmiş olan yaşam biçimi ortaklaşa davranış biçimi yaygın olarak görülmekte ise de; diğer taraftan, bilişim çağı ile toplumsal yaşamın değişimi küreselleşmenin etkileri ortaklaşa davranıştan uzaklaşıldığını göstermektedir (Öğüt &

Kocabacak, 2008) .

Türkiye’de, siyasal sistemde ve iş yaşamında lider ve yöneticilerin sonuçtan çok süreç odaklı olarak, problemlerin çözümlenmesine yönelmesi ve probleme ilişkin her türlü detay hakkında bilgi sahibi olması beklenmektedir (Acuner & İlhan, 2002). Çünkü ortaklaşa davranış yapısına sahip toplumlarda güç aralığı oldukça yüksek seviyededir.

Bireycilik seviyesi yüksek toplumlarda insanın sosyal durumu ve ismi resmi yazışmalarda öncelikli olmasına karşın, ortaklaşa davranış kalıplarına sahip toplumlarda tam tersine öncelikli olarak adres ve ülke bilgisi en son kişinin ismine resmi yazışmalarda yer verilmektedir.