Bilirkişi Seçimi ve Çalışma Esasları

2942 Sayılı Kanunun 15’inci maddesi¹⁸ bilirkişi ile ilgili tanımlamalara yer vermiştir.

Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliğine bağlı meslek odalarının her biri tarafından, üyelerinin oturdukları yer göz önünde bulundurularak; yerleşim yeri nüfusuna görebelirlenecek sayıda bilirkişi ile il merkezleri için il idare kurulları, ilçeler için ilçe idare kurulları tarafından, bu bölgelerde oturan ve mühendis veya mimar olan taşınmazmal sahipleri veya kiracılar arasından nüfusa göre belirlenen bilirkişi sayılarının en az üçte biri kadar bilirkişi seçilerek, her yıl ocak ayının ilk haftasında isim ve adreslerini belirten listeler valiliklere verilir. Valilikçe onanan listelerden, odalar tarafından seçilenler il merkezi ve ilçelerdeki asliye hukuk mahkemelerine, idare kurulları tarafından seçilenler de seçildikleri yerin asliye hukuk mahkemelerine bildirilirler.

Bilirkişi kurulu; kamulaştırmaya konu olan yerin cins ve niteliğine göre, üçü odalar listesinden, ikisi de idare kurulu listesinden seçilmek suretiyle beş kişiden oluşmaktadır.

Kamulaştırılan taşınmazın üstün niteliği göz önüne alınarak, bilirkişilerden üçü aynı

18 16/05/2012 tarih ve 6306 sayılı kanunun 12’inci maddesi ile değiştirilmiştir.

35

uzmanlık kolundan seçilebilmektedir. Kamulaştırmayı yapan idarede görevli olanlar, kamulaştırılan taşınmazın sahipleri ve bunların usul ve füruu, karı-koca, üçüncü derece dahil kan ve sıhri hısımları ve mal sahipleri ile menfaat ortaklığı olanlar bilirkişi seçilemezler.

İhtisas odalarının liste veremediği veya verilen listelerden fiili ve hukuki sebeplerle bilirkişi seçiminin imkansız olduğu il ve ilçelerde, kamulaştırılan taşınmazın cins ve özelliğine göre, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı ve Orman ve Su İşleri Bakanlıklarının taşra birimleri ile diğer resmi daire ve kurumlardan alınacak fen adamları ile bilirkişi kurulu tamamlanır. Bunların da bulunmadığı veya fiili veya hukuki sebeplerle bilirkişi seçimlerine imkan olmadığı takdirde, komşu illerin oda listelerinden, yoksa bu fıkrada belirtilen resmi daire ve kurumlardan alınacak fen adamları ile kurul tamamlanır. Hakim, bilirkişilere yemin ettirir.

Bilirkişi kurulu, taşınmaz malın değerini 11’inci ve 12’inci maddeler hükümlerine göre tayin ve takdir ederek, gerekçeli raporunu 15 gün içinde mahkemeye verir. Bilirkişilerce yapılan değer tespitinde, idarece belgelerin mahkemeye verildiği gün esas tutulur.

Sermaye Piyasası Kuruluna kayıtlı olarak faaliyet gösteren lisanslı değerleme kuruluşlarının isim ve adreslerini belirten listeler, her yıl ocak ayı içinde, asliye hukuk mahkemelerine bildirilmek üzere Sermaye Piyasası Kurulunca valiliklere gönderilir.

Yeterli sayıda değerleme uzmanı bulunan yerlerde, 10’uncu maddede öngörülen değer tespitleri, bilirkişi sıfatıyla öncelikle Sermaye Piyasası Kurulundan lisanslı değerleme uzmanlarına, taşınmaz geliştirme konusunda yüksek lisans veya doktora yapmış olan uzmanlara yaptırılır¹⁹. Bilirkişi olarak görev yapacakların nitelikleri ve çalışma esasları, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliğinin görüşü alınmak suretiyle Maliye Bakanlığı ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığının birlikte hazırlayacakları bir yönetmelikle belirlenir.

2942 Sayılı Kanunun 15’inci maddesine dayanarak çıkarılan ve 24/11/2006 tarih ve 26356 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren “Kamulaştırma Davalarında Bilirkişi Olarak Görev Yapacakların Nitelikleri ve Çalışma Esaslarına İlişkin Yönetmelik” kapsamında bilirkişi; kamulaştırmaya konu gayrimenkul veya hakkın

1916/05/2012 tarih ve 6306 Sayılı Kanunun 12’inci maddesi ile eklenmiştir.

36

değerinin belirlenmesi hususunda uzmanlığa ve teknik bilgiye sahip gerçek kişi mühendis, mimar ve şehir plâncıları olarak tanımlanmıştır.

Yönetmeliğin 5’inci maddesi bilirkişide aranacak nitelikleri ayrı ayrı belirtmiş, 15’inci maddesi ise yemin ederek göreve başlayan bilirkişilerin, toplumsal sorumluluk bilinci ile görev yapmak, doğruyu beyan etmek, tarafsız davranmak ve görevini özenle yerine getirmek, herkesin üzerinde birleşebileceği, kabul edilebilir, objektif ve bilimsel görüş bildirmek, sübjektif değerlendirmelerden kaçınmak zorunda olduklarını belirtmiştir.

2942 Sayılı Kanunun 15’inci maddesi ile kamulaştırma davalarında bilirkişi olarak görev yapacakların nitelikleri ve çalışma esaslarına ilişkin Yönetmelik ile bilirkişi kurulu; kamulaştırmaya konu olan taşınmazın cins ve niteliğine göre; ihtisas odaları tarafından bildirilen listede yer alanlardan 3 kişi; il veya ilçe idare kurulunca bildirilen listede yer alan ve o bölgede gayrimenkul sahibi olan mühendis, mimar veya şehir plancılarından seçilecek 2 kişi olmak üzere 5 kişiden oluşturulması ve taşınmazın niteliğine göre 3'ünün aynı uzmanlık konusundan olması gerekir (Md.8). Mahkemece seçilen mahalli bilirkişilerin uzmanlık alanları belli olmadığı gibi, düzenlenen ve hükme esas alınan raporun da 3 kişi tarafından imzalanması nedeniyle geçersiz rapora göre hüküm kurulması doğru görülmemiştir (Yargıtay 5. H.D. E.2011/1857, T:31.05.2011).

Anılan Yönetmeliğin 16’ıncı maddesinde; bilirkişi kurulunun, kamulaştırılacak taşınmaz ve kaynak ile emsal taşınmazların bulundukları yere mahkeme heyeti ile birlikte giderek, hazır bulunan ilgilileri de dinledikten sonra taşınmaz veya kaynağın değerini belirleyen gerekçeli raporunu on beş gün içinde mahkemeye vereceğini, bilirkişilerce yapılan değer tespitinde, idarece belgelerin mahkemeye verildiği günün esas alınacağını bildirir. Aynı yönetmelikte 17’inci madde bilirkişi raporlarında bulunması gereken asgari bilgileri tanımlamıştır:

a) Kamulaştırılacak taşınmaz veya kaynağın; cinsi ve nevi, yüzölçümü, kıymetini etkileyebilecek bütün nitelik ve unsurları ve her unsurun ayrı ayrı değeri, varsa vergi beyanı, kamulaştırma tarihindeki resmî makamlarca yapılmış kıymet takdiri, arazi olması hâlinde kamulaştırma tarihindeki mevkii ve şartlarına göre ve olduğu gibi

37

kullanılması hâlinde getireceği net geliri, arsa olması halinde kamulaştırma gününden önceki özel amacı olmayan emsal satışlara göre satış değeri, yapı olması halinde resmî birim fiyatları, yapı maliyet hesapları ve yıpranma payı,

b) Bedele etki eden tüm kanunî veriler, imar verileri, gayrimenkulün özgün nitelik ve kullanım şekli, değeri etkileyen hak ve yükümlülükler, gayrimenkul üzerindeki aynî ve şahsî irtifak hakları ve gayrimenkul mükellefiyetleri, kadastro ve aplikasyon bilgileri, millî bir gayrimenkul bilgi sistemi için gereken verileri içeren özet bilgi formu,

c) Bedelin tespitinde etkili olacak diğer objektif ölçüler ile birlikte ilgililerin beyanları da dikkate alınarak herkesçe anlaşılabilir nitelikte gerekçeli değerlendirme neticesinde kamulaştırılacak taşınmaz veya kaynağın değeri açık ve net olarak belirtilir. Bu asgarî bilgileri içermeyen bilirkişi raporlarının mahkemeye sunulması halinde, tarafların itirazı üzerine veya mahkemelerce resen ek rapor istenilebilir.

Bilirkişi raporunda, emsal karşılaştırması yapılmadan soyut ifadelerle değer biçildiğinden, bu rapora göre hüküm kurulması mümkün değildir. Bu durumda taraflara, emsal satışları bildirmeleri için imkân tanınması, lüzumu halinde resen emsal celbi yoluna gidilmesi ve bu emsallere göre değer biçilmesi için yeniden oluşturulacak bilirkişi kuruluyla keşif yapılarak alınacak rapor sonucuna göre hüküm kurulması gerektiğinin düşünülmemesi doğru görülmemiştir (Yargıtay 5. H.D. E.2011/1857, T:31.05.2011).

38

3. KAMULAŞTIRMA İŞLEMLERİNDE DEĞERLEME SORUNLARI VE