4.12. Bilateral Transfer
Bilateral Transfer: "İki yönlü transfer, eğitim ve öğretim yoluyla elde edilen öğrenme biçimidir."
Vücudun bir tarafından öğrenilen becerilerin diğerine aktarılması. Her ne kadar beceri başlangıçta öğrenilmiş ve vücudun bir tarafında kullanılmış olsa da, diğer
tarafı da bu aynı beceriyi öğrenme potansiyeline
sahiptir.(https://psychologydictionary.org/bilateral-transfer,Erişim.Tarihi: 21.Kasım.2017)
Bilateral transfer, "bireyin bir beceri edinme ve yapma kabiliyetinin, ne ölçüde vücudun bir tarafındaki bir uzuvdan diğer tarafa olana aktarılması" olarak tanımlananmotor öğrenmeyle ilgili bir teoridir . Bu, vücudun her iki tarafından üretilen becerilerle ilgili bir takım potansiyel uygulamalardan oluşan büyüleyici bir teoridir.
Bu teori, spor için gerekli becerilere de uygulanabilir. Örneğin, futbol her iki bacak ve ayağın pas atma, pas alma, şut çekme ve çapraz koşuya yönelik bir topu yönlendirmede yetenekli olunmasını gerektiren bir oyundur. Basketbol, her iki ellerin ve kolların yüksek seviyeli müsabakalarda gerekli yetenekleri uygulamak için önemli olduğu diğer spordur(Stumpf, 1998)
Öğrenme ya da eğitimin iki yönlü transferi,aynı görevdeki zıt, eğitimsiz uzuv ile genellikle sonraki öğrenmeyi ve performansı kolaylaştıran bir uzuv ileyeni bir görevi yerine getirmeolgusudur(Ammons, 1958). Bilateral transfer aynı zamanda Parlow and Kinsbourne tarafından (Parlow and Kinsbourne, 1989) cross-eğitim, Hicks ve ark. tarafından intermanual transfer ve bimanual beceri aktarımı olarak tanımlanır (Ziheng ve Foro, 2004).
Öğreticiler için her iki ekstremiteninde eşit düzeyde tercih edildiği, kayak, paten, futbol, basketbol gibi ‘‘bilateral beceri’’lere sahip spor dallarında bilateral transfer öğreticiler için bir hayli önem kazanmaktadır. Bu becerilerin öğretimi sırasında gerek ‘‘kavram ’’ ve gerekse ‘‘motor program ’’ geliştirme aşamalarında alıştırma duplikasyonunu azaltmada öğrenme süratini artırmada; resesif tarafında simetrik gelişimini engellemeyecek şekilde öğretimin dizaynı da büyük yarar sağlayacağı açıktır.
49
Bilateral transfer (B.T.) araştırmaları en yaygın olarak 1930 ve 1950 yılları arasında görülmüştür. İlginin 20.yüzyılın ortalarına kadar uzandığı bildirilmektedir. Bilateral transfer araştırmaları alanında ilk araştırmalardan Cook 1933-1936 yılları arasında literatüre önemli çalışmalar kazandırmıştır (Erdil, 2014). Bunlara ek olarak, BT üzerine yapılmış birçok çalışma mevcuttur(Aslan, 1987; Levin, 1986; Lightman, 1983; Yaltkaya, 1991; Singer, 1975)
Yapılan tüm araştırmalar, iki benzer uzuv arasında bilateral gelişim olduğunu bildirmiştir. Bilimsel bulgular kalıtımın, bir beyin yarımkürede ve bir ekstremiteye hakim olmasının nedeni olduğunu gösterir.
Bilateral transferin etkili faktörlerinden biri, çoğunlukla korpus kallosumda bulunan iki beyin yarımküreleri arasındaki bağlantılardır ve diğer yarımküreye gelişim edinmeyi transfer eder. Ancak bazı araştırmacılar ikili transferi bilişsel nitelikte olduğuna inanıyor. Onlar transfer edilen şeyin, ters uzuv yeteneğine ulaşmayla ilişkili önemli bilişsel bilgi olduğuna inanır. Diğer araştırmacılar, sinir sistemi boyunca motor verim özelliklerinin transferi için genelleştirilmiş motor programlamaya bağlayan bilateral transfere yönelik bir kontrol açıklamasını sağladı. Onlar genelleştirilmiş motor programlamanın hareketin zamansal ve mekansal yönlerini ayırma vasıtasıyla bir kontrol mekanizması olarak görev yaptığına inanır.(Kalkhoran ve Shariati, 2014).
Motor edinimi ve aktarımı yaşlanma sürecinden farklı şekilde etkilenir. Diğer bir deyişle, yaşlı erişkinlerin ilk uyumda bozulmalara rağmen,hem genç ve yaşlı erişkinler diğer uyarlayıcı deneyimleri takiben daha iyi uyarlanma performansı sergiler. Bu bulgu, sensorimotor plastisitenin bazı yönlerinin yaşlanma sürecinden zararlı biçimde etkilenmediğini gösterdiği için önemlidir. Elde edilen bulgular, öğrenmeyi ve aktarımın altında yatan mekanizmalar, sadece yaşlanma sürecinden etkilenmiş transfer değil öğrenmeyi destekleyenlerle farklı olabilir(Seidler, 2010).
Öğrenme transferi, sağ inferior frontal girus, primer motor korteks, inferior temporal girus ve serebellum de dahil olmak üzere adaptasyon sürecinin başında rol oynayan beyin bölgeleri aktivitesinde bir azalma ile ilişkilidir (Seidler,2008).
Motor transferi tipik olarak geç öğrenmeyi ve depolamayı karakterize eden beyin aktivasyonu ile ilişkilidir. Aktarım, öğrenicinin öğrenmenin ilk aşamasında
50
daha hızlı hareket etmesine olanak sağlayan daha önce oluşturulmuş bir motor belleğin yeniden düzeltmeyi içeriyor görünür.
Motor transferi, motor kazanım ve transferin yaşla ve sinirsel substratlarıyla ayrışmış benzersiz süreçler olduğuna dair kanıtlar sağlar. Öğrenmenin aktarılması, daha önce edinilen tasarımların yeniden düzeltilmesi ve değiştirilmesini içerir ve nöral olarak öğrenmenin geç safhasına benzerdir (Seidler, 2010).
Başarılı bir şekilde sopa ile vuruş veya plakanın her iki tarafından bir beyzbol sopasıyla vurma yeteneği, bilateral olarak büyük bir uygulama ve koordinasyon gerektirir.
Bilateral Transfer (iki yönlü aktarma), ters taraftaki uzuv ile bir yeteneği uyguladıktan sonra diğer uzuv ile belirli bir yeteneği daha kolay öğrenmek için bir kişinin yeteneğine bağlı olan motor kontrol olgusudur (Magill, 2007).Motor becerilerininbilateral transferini destekleyen araştırma iyi yapılandırılmış ve çok geniştir.Bu alanda araştırmalar 1930'larda başladı (Cook, 1933)ve bu yüzyıl boyunca devam etmiştir (Teixeira, 2006).İkili aktarımın, futbol gibi(Haaland ve Hoff, 2003) atma gibi (Liu ve Wrisberg, 2005)daha karmaşık motor becerilerinin yanısıra çark izleme (Hicks ve ark.,1983) ve parmakla vurma gibi (Parlow ve Dewey, 1991)basit motor becerilerinde gerçekleştiği gösterilmiştir.Hem motor hem de bilişsel bileşenlerli (Parlow ve Kinsbourne, 1989)görevlerde bilateral transferi destekleyen kanıtlarda vardır.
Asimetrik Transfer: Bilateral transferinvücudun bir tarafından diğer tarafına daha kolay gerçekleşmesidir.(örneğin baskın taraf ilk önce uygulandığında daha fazla aktarım meydana gelir(Magill, 2007).
Simetrik Transfer: İki taraflı transfer miktarı vücudun hangi tarafında olursa olsun benzerdir(Magill, 2007).
Bilateral transferi araştıran araştırma, 20. yüzyılın başında ve ortalarında popülerdi ve bu araştırmanın büyük bir kısmı "çapraz eğitim" veya "çapraz geçiş" terimini kullandı.Cookbu arada, motor beceriler için ikili transferi kuvvetle destekleyen beş makale yayınlayarak, ikili transfer için sağlam bir temel delil oluşturdu (Cook, 1933; Cook, 1936).
Günümüz literatüründe bilateral aktarım kullanılan ağırlıklı terimdir ancak "intermanual transfer", "interlimb transfer", "bimanual skill transfer", "crossmodal
51
transfer" ve "interhemisferik transfer" gibi daha spesifik terimler literatürde de mevcuttur.Günümüz araştırmacıları,bilateral aktarımın gerçekleştiği yöne ve belirli motor öğrenme bağlamlarına odaklanmıştır.
Literatürde bilateral transferin etkilerini açıklamak isteyen üç temel model vardır. Her üç model de, bilateral aktarım etkilerinin asimetrik yön transferinin daha büyük olduğu gösteren varsayıma dayandırılmıştır.Kallozal erişim modeli, sinirsel gösterimlerin veya motor programların dominant hemisferde, motor becerilerin edinilmesi sırasında kullanılan ekstremiteden bağımsız olarak oluştuğunu varsayar.Bu, sağ elini kullanan bireyler için sol hemisfer programları saklar ve ardından vücudun sağ tarafı (hakim taraf) programa doğrudan erişebileceği anlamına gelir (Taylor ve Heilman, 1980).Hakim olmayan uzuv sadece korpus kallosum üzerinden bilgi transferi yoluyla elde edilen programa "dolaylı"erişime sahip olur.Bu model, bilateral transferin motor beceri edinimi bağlamında beklendiğini ve baskın olmayan ekstremite motor yetenek ve dominant uzva transfer uygulandığında bilateral transfer daha büyük olması gerektiğini öne sürer.
Araştırmacıların ikili transferi açıklamak için kullandıkları diğer iki model,dominant uzuv ile yeteneği öğrenme ve uygulama ve dominant olmayan uzva transferin daha büyük transfer etkisine sahip olacağını ileri sürer.
Çapraz aktivasyon modelinin öncülüğü, motor beceri öğrenmesinin her yarımkürede depolanan biri iki motor programı ürettiği hipotezine dayanır. "Üstün" program baskın motor kortekste depolanırken, baskın olmayan motor alan programın bir kopyasını alacaktır (Schulze ve ark., 2002).
Bilateral transferin, çok parmaklı tıklama dizileri(Perez ve ark.,2007), visuomotor rotasyon(Sainburg ve Wang, 2002), balistik motor beceri antrenmanı (Hinder ve ark., 2013; Poh ve ark., 201 ) ve çok daha yakın zamanda takip eden tek taraflı kuvvet antrenmanını (2-6 hafta) içeren (Goodwill ve ark., 2012; Kidgell ve ark., 2015;Latella ve ark., 2012 )görev sıraları karşısında oluştuğu gösterilmiştir.
Haaland ve Hoff, 2003 yılında rekabete dayalı futbol oyuncularında motor performans üzerine bilateral transferin etkilerini araştırmışlardır.Özellikle çalışma,futbola özgü görevlere ve genel ayak vurma görevleri üzerine baskın olmayan bacak eğitiminin etkilerini incelemiştir.Araştırmacılar, baskın olmayan
52
bacağın eğitilmesinin hem dominant olmayan hem de baskın bacaklardaki futbola özgü ve genel becerileri geliştirdiğiniileri sürmüştü.
Dinamik sistemler yaklaşımından araştırmacılar, algılama-eylem ilişkisinin anahtar olduğunu önermektedir. Oyuncular, kendileri ve çevre arasındaki bağlantıda ilgili bilgileri daha iyi kullanabilir, dolayısıyla performansı arttırırlar (Haaland ve Hoff, 2003).
Teixeira, iki denemeylehareket kontrolündeki algısal ve motor bileşenlere ait bilateral transferi araştırmıştır. Teixeira,ikinci deneyin tersi organizasyona sahip olduğunu belirtirken, ilk deneyin güçlü algısal ve zayıf bir motor bileşen olarak sınıflandırmıştır.
Algılama ve kuvvet bileşeni görevleri için (simetrik veya asimetrik) farklı aktarım yönleri, bilateral aktarımın verilen görev için motor kontrolü ile ilgili temel bileşenlere bağlı olabileceğini akla getirmektedir(Teixeira, 2000).
Schulze ve ark., 2002 yılında bir pegboard görevinde dört haftalık bir eğitim programına ait bilateral transferi araştırmışlardır.Çalışmanın amacı, aşağıdakileri belirlemekti:simetrik veya asimetrik iki yönlü eğitimin etkilerinin olup olmayacağı,uygulama etkilerinin unimanual ve bilateral eğitim için daha derin olup olmayacağını ve görev zorluğunun uygulama etkilerini etkileyip etkilemeyeceğini belirtmekti.Geçmiş araştırmalar, görevzorluğu için özel olarak denetlenmedi,ancak 2006 yılındaki Teixeira'ya (Teixeira, 2006) benzer mevcut çalışma,motor görevlerin zorluğunu manipüle etmiştir.
Schulze ve ark., 2002yılında uygulama etkileri üzerine önemli etkilere sahip olmayan görev zorluğuna sahip hem eğitimli hem de eğitimsiz el için önemli uygulama etkileri bulmuştur.Sonuçlar, ayrıca tercih edilen elintersine göre tercih edilmemiş el eğitiminden daha fazla fayda sağlamak için tercih edilen elinzayıf bir trend izlediğini göstermektedir, fakatasimetrik transfere ait önemli bulgu yoktu.Bu bulgudan, yazarlar interhemisferik transferin her iki yönde de meydana geldiğini belirtmektedir. Ek olarak, bimanuel hareketler hem bimanual hem de unimanual pratikten faydalanmıştır ve bu aynı bulgu daha az oranda gerçekleşmesi dışında unimanual hareketlere yönelik oluşmuştur (Schulze ve ark., 2002).
Liu ve Wrisberg, 2005 yılındadört farklı yaş grubunda (6, 8, 10 ve 12) atma doğruluğu üzerine bilateral transferin sürekliliğini ve kapsamını
53
araştırmışlardır.Atma görevi, katılımcıların zeminde bir "Koosh" topunu hedefe doğrukafa üstünde fırlatmak için bir "basketbol hook atışı" kullanmalarını gerektirmiştir.Bu yeni görev, daha önceki deneyim olasılığını azaltmak için seçildi. Çocuklar randomize olarak belirli yaş gruplarında bir kontrol grubuna veya deney grubuna alındı.Bu, önemli bir bulgudur çünkü çift taraflı transferin yetişkin nüfusa sınırlı olmadığını göstermektedir. Ayrıca, ikili aktarım kazanımlarınınen az 24 saat devam ettiğinin gösterilmesi önemlidirancak yazarlar, öğrenmenin kalıcılığını anlamak için daha fazla araştırmanın yapılması gerektiğini ileri sürmüştür (Liu ve Wrisberg, 2005).
Weeks ve ark., 2003 yılında,üst ekstremite protez simülatörlüiki yönlü eğitim transferini araştırmışlardır.Simülatör, bir üst ekstremite amputasyonu için bir protez taklit etmek üzere tasarlanmıştır.Görevin karmaşıklığı nedeniyle, araştırmacılar bilateral aktarımın ne derece gerçekleşeceği ve transfer yönüyle ilgileniyorlardı. Denekler, performansı etkileyebilecek bilinen üst ekstremite problemleri bulunmayan ampüte olmayan kişilerdi (Weeks ve ark., 2003).
Anstis,bir koşu bandı zıpmala görevi ile beraber ekstremiteler arasındabilateral transfer bulamadı.Katılımcılar yavaş hareket eden bir koşu bandı üzerinde 30s için tercih ettikleri bacaklarıyla ve gözleri kapalı olarak zıpladılar.Katılımcılar, 30 s. sonrakoşu bandından derhal indi ve aynı zamanda gözleri kapalı olarak 30 s. için mevcut yürürlükte olan zıplamaya başladılar.Katılımcılar, rasgele ya tercih edilen ayak veya tercih edilmemiş bacakla zemin atlamasına alındılar.Tercih edilen bacak grubu için transfer testi gösterdi ki,katılımcıların yanlışlıkla ortalama 118 cm ileri atladılar.Bu,transfer sırasında tercih edilmeyen bacak grubu için bu gerçekleşmedi.Yazarlar, bu görevin efektörbağımlı bir kaliteye sahip olduğunu vesinir sisteminde, her bir bacağı ayrı ayrı kontrol eden kısımlar bulunduğunu ileri sürüyorlar (Antis, 1995).
Bhatt ve Pai, kaymalara maruziyet sonrasındayürüme dengesine ait bilateral transferi bulmuşlardır.Bu çalışmanın birincil amacı, kontralateral tarafta tekrarlanan kayma maruziyet eğitimi sonrası eğitimsiz tarafa derhal transfer olup olmayacağını belirlemekti.Yazarlar ayrıca, yürüyüş dengesi üzerine antrenmanın uzun süren etkilerinin var olup olmadığını görmeyi istemişlerdir.Katılımcılar, bölünmüş yüzeyli
54
hareketli bir platform üzerinde kendi kendilerine seçtikleri bir hızda yürüdüler (koşu bandı yürüyüşüne benzer) (Bhatt ve Pai, 2008).
Magill 2007 yılında bilateral transferin baskın olarak bir asimetrik bir tarzda oluştuğunu öne sürer, yani, ya baskın kısımdan baskın olmayan kısıma ya da baskın olmayan kısımdan baskın kısıma daha fazla transfer olduğu anlamına gelir.Ayrıca, uygulanan kol baskın kol olduğunda ve motor antrenman dominant olmayan kola transfer edildiğinde bilateral transfer daha büyük bir oranda gerçekleşir.Bu literatür taraması boyunca, bilateral aktarımın yönlendirici doğasına ilişkin karışık sonuçlar bulunmuştur. Diğerlerinde asimetrik transfer baskın olurken,bazı durumlarda simetrik transferin gerçekleştiğini inceleyen hemen hemen eşit sayıda çalışmalar gösterir.Bununla birlikte, kanıt üstünlüğü, iki yönlütransferin baskın uzuv yönünden baskın olmayan bacak yönünde daha büyük bir oranda gerçekleştiğini ortaya koyar.Farklı beceri kazanma durumlarındaki olası eğilimleri araştırmak için daha fazla analiz yapılması gerekiyor(Magill, 2007).
Boroujenive Shahbazinin, 2011 yılında yapmış oldukları çalışmanın amacı badminton kısa servis atma becerisinde ikili transferi değerlendirmekti.Bu araştırmadaki nüfus 36'sı tesadüfen seçilen Tahran Üniversitesi'ndeki 200 kız öğrenciden oluşmaktaydı (Boroujenive Shahbazi, 2011).