Belirsiz Süreli Mevsimlik İş Sözleşmesi

Doktrindeki çoğunluk görüşe göre mevsimlik iş sözleşmeleri belirli süreli yapılabileceği gibi belirsiz süreli de yapılabilir²⁹³. Belirli süreli sözleşme yapabilmek için şart objektif nedenlerin bulunmasıdır²⁹⁴. Fakat işin niteliği dolayısıyla belirli süreli sözleşme yapabilme hakkının varlığı tarafların muhakkak belirli süreli sözleşme kurmaları yönünde bir zorunluluk yaratmaz²⁹⁵. Taraflar dilerlerse belirli süreli sözleşme yapılabilecek bir işte belirsiz süreli sözleşme de yapabilirler²⁹⁶. Tarafların bu seçim hakkı sözleşme özgürlüğü kapsamındadır.

291 Süzek, İş Hukukunun Bugünü,12.

292Soyer, Genel Hizmet Sözleşmesi, 160. Taşkent, Sicil 24, 28. Güneş-Mutlay, 240. Caniklioğlu, TBK Kurulma, 84. Alpagut, TBK Sona Erme, 138. Mollamahmutoğlu-Astarlı, 361.

293 Mollamahmutoğlu, Hizmet Sözleşmesi, 36. Aktay/Arıcı/Kaplan-Senyen, 63. Çelik, 93. Alpagut, Belirli, 105. Süzek, 241.

294 Oğuzman, Borçlar Kanunu ve İş Kanunu bakımından bir ayrım yapmakta ve Borçlar Kanununda yer alan müddetli-müddetsiz sözleşme kavramı ile İş Kanununda düzenlenen belirli-belirsiz süreli sözleşme kavramlarının birbirinden farklı olduğunu belirtmekte ve sözleşmede bir süre kararlaştırılmakla beraber bu sürenin sonunun önceden belirlenemediği hallerde Borçlar Kanununa göre müddetli bir sözleşme, İş Kanununa göre belirsiz süreli bir sözleşme olduğunu düşünmektedir.

(Oğuzman, Fesih, 14.) Böyle bir ayrımı kabul etmeyen ve sözleşmenin sona ereceği anın taraflar için önceden belirli veya öngörülebilir nitelik taşımadığı durumda her iki kanun bakımından da belirsiz süreli hizmet sözleşmesinin mevcut olduğunu kabul eden görüş için bkz. Alpagut, Belirli, 8.

295 Elbir, 1975, 4-5. Çelik, 93. Alpagut, Mercek, 74 vd.

296 Elbir, 1975, 4-5.

75 Öğretideki bir diğer görüşe göre, mevsimlik işler de kural olarak devamlı işlerden olduğundan, iş hukukunda kural olan belirsiz süreli sözleşme esas alınmalı ve işin sadece bir mevsim dönemi için yapıldığını iddia eden taraf bu iddiasını ispat etmelidir²⁹⁷. Mevsimlik sözleşmeler ilke olarak belirsiz süreli sözleşmeler olup, mevsim sonu göz önünde tutularak belirli süreli sözleşme olarak değerlendirilemezler²⁹⁸. Devamlı bir faaliyet olarak sürdürülen yani yılın belirli bir döneminde düzenli olarak tekrarlanan mevsimlik işler belirsiz süreli iş sözleşmelerine konu olabilirler²⁹⁹. Mevsimlik iş sözleşmeleri yılın belirli dönemlerinde işleyen ancak mevsim dışında askıda kaldığı varsayılan belirsiz süreli iş sözleşmeleri olarak tanımlanmaktadır³⁰⁰. Yabancı hukuk sistemlerinden Almanya’da mevsimlik işçilerle belirli süreli sözleşme akdedilmesinin, işçilerin sözleşme sona erdiğinde işsizlik sigortasına hak kazanacakları düşüncesiyle işçinin daha lehine olduğu gerekçesiyle kabul edildiği de savunulan görüşler arasındadır³⁰¹.

Öğretide bir görüş, mevsimlik işlerin nitelik olarak belirsiz süreli işler olduğunu yalnızca işin görüldüğü piyasa itibariyle bir süre kısıtlamasına tabi olduğunu belirtmektedir. Bu nedenle de açıkça bir süre belirlemesi yani belirli süreli sözleşme olmadığında işin niteliği itibariyle belirsiz süreli olması nedeniyle belirsiz süreli sözleşmenin var olduğunun kabul edilmesi gerektiğini savunmaktadır³⁰².

297Mollamahmutoğlu-Astarlı, 403.

298 Çenberci, 1976, 286.

299Mollamahmutoğlu-Astarlı, 404. Aynı doğrultuda, “Mevsimlik de olsa süreklilik arz eden işte davacının belirli süreli iş sözleşmesi ile çalıştırılmasını gerektiren objektif haklı bir neden yoktur.”

Y9HD, E.5607, K.7870, T. 27.03.2006 (Çil, Şerh, 585.)

300 Güven- Aydın, 70. Tunçomağ- Centel, 178.

301 Alpagut, Yargıtay Kararları 2009, 211.

302 Güler, 43.

76 Bu konuda doktrinde bizim de katıldığımız başka bir görüşe göre işyeri, sürekli olarak her yıl aynı periyotta işgücü gereksinimi duyuyorsa, yani işyerinin mevsim döneminde faaliyetinin artması ya da faaliyetin sadece mevsim döneminde ortaya çıkması arızi nitelik taşımayıp işyerinin normal çalışma düzenini oluşturuyorsa, bu durum normal iş hacmi haline bürünmüşse mevsimde alınan işçi ile belirli süreli iş sözleşmesi yapılamaz³⁰³. Burada gelecek sezonda işçiye ihtiyaç duyulup duyulmayacağının belirsiz olması bir eleştiri olarak ileri sürülememelidir.

Çünkü bu durum bütün işler için söz konusu olabilir. Geleceğe dönük iş piyasasındaki bir belirsizlik belirli süreli iş sözleşmesi akdedebilmek için objektif neden oluşturmaz. Şayet yeni mevsimde işçiye ihtiyaç duyulmazsa bu durumda iş güvencesi kapsamında olan işçiler için işyeri ve işletme gereklerine dayanılarak iş sözleşmesi feshedilebilir³⁰⁴. Bu görüşe göre mevsimlik işlerde işyerinin faaliyeti bakımından sürekliliği, düzenli olarak her yıl belirli dönemde faaliyete başlaması veya faaliyetini yoğunlaştırması aradaki ilişkinin belirlenmesinde dikkate alınması gereken bir ölçüttür³⁰⁵.

Bu görüşü çok katı bulan öğretideki bir başka yazar, bu görüşün kabulünün mevsimlik işlerin belirli süreli sözleşme akdetmek için objektif neden olarak kabul edilememesi anlamına geldiğini ve bu durumun isabetsiz olduğunu savunmaktadır.

Bu görüş, geçici olarak artan işgücü ihtiyacının mevsimden bağımsız olarak zaten belirli süreli sözleşme akdetmek için objektif neden olduğunu, mevsimlik iş olgusunun ise ayrı bir objektif neden olduğunu belirtmektedir³⁰⁶. Biz bu konuda

303 Alpagut, Mercek, 80-81.

304 Alpagut, Mercek, 81.

305 Alpagut, Belirli, 107.

306 Başterzi, Karar Değerlendirme, 84.

77 yukarıda da belirtildiği üzere diğer görüşe katılmaktayız. Esasında bu görüşümüzü mevsimlik işlerde ilk defa yapılan sözleşmenin belirli süreli sözleşme olarak akdedilebileceği ancak sözleşmelerin yenilenmesi durumunda da belirli süreli kalabilmesi için işin mevsimlik olmasının objektif neden olma niteliğini koruması gerektiği yönündeki görüş de destekler. Çünkü doktrindeki çoğunluğun ve Yargıtay’ın da benimsediği bu görüş belirli süreli mevsimlik iş sözleşmesinin bir defadan fazla yapılmasında mevsimlik işi objektif neden olarak görmemektedir.

Kanaatimizce öğretide bir görüş tarafından da belirtildiği gibi bir işin objektif neden olup olmaması kaç kez yapıldığından bağımsızdır³⁰⁷. Bu nedenle mevsimlik işlerin bir mevsim için yapılan sözleşmede objektif neden olacağını, ancak gelecek mevsimlerde objektif neden olmayacağını savunmak çelişkili olacaktır.

Kanımızca bir işin mevsimlik olması, belirli süreli iş sözleşmesi kurmak için gerekli objektif nedenlerden değildir. Kanunumuzdaki objektif neden ve objektif koşul kavramlarının aynı olduğu yönündeki görüş esas alınırsa belirli süreli sözleşme akdedebilmek için işin belirli bir süre devam etmesi, belirli bir olgunun ortaya çıkması ve belli bir işin tamamlanması gibi objektif nedenlerin bulunması gerektiği sonucuna varılır. Oysa mevsimlik işler her yıl düzenli olarak tekrarlandıklarından sadece belli bir süre devam edip yahut belli bir iş sonuçlandırılıp tamamlandığında bitmezler. Öğretide bir yazarın da belirttiği gibi, mevsimlik işlerin yürütüldüğü işyerlerinin normal faaliyeti bu şekildedir. Mevsimlik işlerin belli bir olgunun ortaya çıkması durumuna örnek oluşturması ise kanaatimizce zaten mümkün değildir.

Çünkü belli bir olgunun ortaya çıkması durumu yukarıdaki örneklerden de anlaşılacağı üzere ya arizi bir durumu ya da “geçici bir ihtiyacı” nitelemektedir. Oysa

307 Taşkent, 2009 Karar, 200-201. Mollamahmutoğlu-Astarlı, 404.

78 mevsimlik işlerde işçiler geçici bir ihtiyacın karşılanması maksadıyla değil, düzenli olarak faaliyetin yoğunlaştığı bir dönem için istihdam edilirler. Bu nedenle kanımızca mevsimlik işler kural olarak belirsiz süreli sözleşmeye konu olabilirler.

Mevsimlik işlerde belirli süreli sözleşme akdedilebilmesi için işin mevsimlik niteliği objektif neden değildir. Ancak başka objektif nedenlerin varlığı halinde belirli süreli iş sözleşmesi söz konusu olabilir. Yani “belirli süreli iş sözleşmesi yapılabilmesinin koşulları, mevsimlik iş sözleşmelerinde de aranacaktır”³⁰⁸. Bu durum öğretideki bir yazarın³⁰⁹ 3 yıllık kira sözleşmesi örneği ile açıklanabilir. Bir tarlanın 3 yıllığına kiralanması ve bu tarlada mevsimlik işçilerin çalıştırılması durumunda bu mevsimlik işçilerle belirli süreli sözleşme akdedilebilecektir. Çünkü burada artık 3 yıllık bir kira sözleşmesinin varlığı objektif bir neden oluşturmaktadır.

Hukuk sistemimizde mevsimlik işin muhakkak belirli süreli iş sözleşmesine konu olması gibi bir zorunluluk yoktur³¹⁰. Kanımızca mevsimlik işin belirli süreli sözleşme yapılabilmesi için objektif neden oluşturduğu tek hal yasal bir nedenin bulunmasıdır. Bunun örneğini mevzuatımızda 5620 sayılı Kanunun 3. maddesinin 2.

fıkrası oluşturmaktadır. Bu hükme göre mevsimlik ve kampanya işleri ile orman yangınıyla mücadele hizmetlerinde bir mali yılda 6 aydan az olmak üzere vize edilecek geçici iş pozisyonlarında işçi çalıştırılabilir. İşte bu şekilde açık yasal nedenlerin bulunması durumunda mevsimlik işçilerle belirli süreli iş sözleşmesi kurulabilecektir.

308 Demircioğlu, 75-76.

309 Başterzi, Kesinti, 160.

310 Mollamahmutoğlu, Hizmet Sözleşmesi, 36. Elbir, 1975, 4-5. Çelik, 93. Alpagut, Mercek, 74 vd.

79 Belirtilmelidir ki 1475 sayılı İş Kanunu 24/4. maddesinde mevsim ve kampanya bitimiyle iş sözleşmesi de sona eriyorsa bu işçilerin yeni mevsim ve kampanya döneminde tekrar işe alınmalarına ilişkin bir zorunluluk getirmekteydi³¹¹. Ancak, Yargıtay’ın yerleşmiş içtihadı doğrultusunda sözleşme tekrarlandığında belirsiz süreli iş sözleşmesine dönüşmekte ve mevsimin sonunda askı hali ortaya çıkmaktadır. Askı döneminin sonunda ise belirsiz süreli iş sözleşmesi devam ettiği için yani hâlihazırda bir iş sözleşmesi mevcut olduğu için iş sözleşmesinin askıda bulunduğu dönemde 1475 sayılı İş Kanununun 24/4. maddesi uygulama alanı bulamayan bir hükümdü³¹². Ancak artık böyle bir düzenleme mevzuatımızda bulunmamaktadır. Kanaatimizce kanunkoyucunun 4857 sayılı Kanunda, 1475 sayılı Kanunda olan ancak uygulama alanı bulamayan bu hükme yer vermemesi mevsimlik işlerde zaten belirsiz süreli iş sözleşmesi yapıldığı ya da belirsiz süreli sözleşmeye dönüşme kabul edildiği için gerek görmemesinden kaynaklanmaktadır.

C.Mevsimlik İş Sözleşmelerinin Uygulanmasında Karşılaşılan Özel