Belediye harçları

Kamu tüzel kişiliğinin sunduğu dışsal faydaya sahip, yarı kamusal hizmetlerden yararlananların ödediği bedel harç olarak ifade edilmektedir. Hizmetin maliyeti ile herhangi bir bağlantısı olmayan bu bedellerin en önemli özelliği, hizmetin yapılması sırasında alınmasıdır. Devletin toplum yararına sunduğu hizmetlerden ayrıca, özel yarar elde edilmesi dolayısıyla alınan bedel olarak da tanımlanabilen harcın vergiden farkı sağlanan hizmet veya fayda karşılığından alınmış olmasıdır.

20

Belediye harçları 2464 Sayılı Kanunda işgal harcı, tatil günlerinde çalışma ruhsatı harcı, ölçü ve tartı aletleri muayene harcı, kaynak suları harcı, tellallık harcı, hayvan kesimi muayene ve denetimi harcı, bina inşaat harcı, kayıt ve suret harcı, imar ile ilgili harçlar, işyeri açma harcı, muayene ruhsat ve rapor harcı ve sağlık belgesi harcı olarak belirtilmiştir (Yılmaz 2008).

2.4.2.1 İşgal harcı

Belediye sınırları içinde bulunan ve 2464 Sayılı Kanunda belirtilen yerlerden herhangi birinin satış yapmak veya sair maksatlarla ve yetkili mercilerden usulüne uygun izin alınarak geçici olarak işgal edilmesi durumunda işgal harcının tahakkuku oluşmaktadır. İşgal harcı tahsil edilmesi gereken durumlar;

1- Pazar veya panayır kurulan yerlerin, meydanların, mezat yerlerinin her türlü mal ve hayvan satıcıları tarafından işgali,

2- Yol, meydan, pazar, iskele, köprü gibi umuma ait yerlerden bir kısmının herhangi bir maksat için işgali.

3- Motorlu kara taşıtlarının park etmeleri için il trafik komisyonlarının olumlu görüşü alınarak belediyelerce şehir merkezlerinde tesis edilen ve işletilen mahallerin çalışma saatleri içinde, taşıtlar tarafından işgali (Bisiklet ve motosikletler hariç) belirtilen maddelerin izinsiz işgali durumunda ortaya çıkmaktadır.

Belediye sınırları içinde bulunan işgal harcının konusunda belirtilen yerlerden herhangi birinde satış yapmak veya sair maksatlarla işgal edenler işgal harcını ödemekle mükelleftirler. İşgal harcı konusunda belirtilen (1) ve (2) bentlerdeki işgallerde işgal edilen yerlerin alanı veya hayvan adedi, (3)’ncü bentte belirtilen yazılı işgallerde ise taşıt adedi esas alınmaktadır. İşgal harcının tarifesi 2464 Sayılı Kanuna göre;

1. İşgal harcının konusunda gösterilen 1 ve 2’nci bentlerde yazılı işgallerde beher metrekare için günde en az 0,5 TL en çok 2,5 TL,

21

2. İşgal harcının konusunda gösterilen (1) bentteki yerlerin hayvan satıcıları işgallerinde, küçükbaş hayvan satışlarında, hayvan başına 0,5-2,5 TL ve büyükbaş hayvan satışlarında ise hayvan başına 1-5 TL,

3. Motorlu kara taşıtlarının işgallerindeki durumunda ise, her taşıttan her bir saat için en az 0,25 TL ve en çok 1 TL, parkmetre çalıştırılan yerlerde ise beher saati için en az 0,5 TL ve en çok 2,5 TL olarak belirlenmiştir. İşgal harcı belediyelerinde görevlendirilen memur veya kişilerce makbuz karşılığında tahsil edilmesi gerekmektedir.

2.4.2.2 Tatil günlerinde çalışma ruhsatı harcı

Hafta tatili ve ulusal bayram günlerinde çalışmalarının belediyelerin iznine bağlı olduğu işyerlerine izin günlerinden çalışabilmeleri için belediyelerce ruhsat düzenlenmesi gerekmektedir. Kendisine çalışma ruhsatı verilen gerçek veya tüzel kişilerde tahsil edilen bedel, tatil günlerinde çalışma ruhsatı harcı olarak belirlenmektedir. Tatil günlerinde çalışma ruhsat harcının tarifesi 2464 Sayılı Kanunu hükümlerince işin mahiyetine göre yılda 20 TL’den az ve 800 TL’den çok olmamak üzere belediye meclislerinde tespit edilir.

Tatil günlerinde çalışma ruhsatı harcının mükellefiyet dönemi 2464 Sayılı Kanuna göre çalışma izninin kullanılacağı takvim yılıdır. Yıl içinde mükellefiyete başlanması veya işin terk edilmesi vaziyetlerinde mükellefiyeti çalışılan süreye inhisar eder. Mükellefiyete girilen veya mükellefiyetten çıkılan ay kesirleri tam ay sayılır. Tatil günlerinde çalışma ruhsatı harcı, makbuz karşılığında peşin olarak alınır ve harcı ödenmemiş ruhsatlar geçerli değildir. Adi ortaklıklarda ise ortaklık adına ortaklardan birinden tahsil edilmesi mümkün olup, ortaklardan her biri harcın ödenmesinden müteselsilin sorumlu olmaktadır.

2.4.2.3 Kaynak suları harcı

Harcın konusunu, Belediye Gelirleri Kanununun 63’üncü maddesine göre özel

22

kaplara doldurulup satılacak olan kaynak sularının (işlenmiş sular dahil) belediyelerce denetlenerek hangi kaynaklara ait olduklarını gösterecek şekilde belirtilen kaplara özel işaret konulması hizmeti oluşturmaktadır. Kaynak suları harcını, kaynak sularını özel işaretli kaplara doldurup satanlar harcın mükellefi olarak tanımlanmaktadır.

Kaynak suları harcının tarifesi 2464 Sayılı Kanuna göre 1 litreye kadar olan şişe ve benzeri kaplardan (kap başına) en az 0,01 kuruş ve en çok 0,003 kuruş olarak ve 1 litreden büyük şişe ve benzeri kaplardan (beher litre) litre başına en az 0,005 kuruş ve en çok 0,015 kuruş olarak tespit edilmiştir. Kaynak suları harcı, bu suların satışa arzı için kaplara doldurulmasını müteakip, kaplar üzerine özel işaret konulması sırasında bu işi yapan belediyeye makbuz karşılığı peşin olarak ödenir.

Başka bir belediye sınırları ve mücavir alanları içinde satışa arz edilen kaynak sularından ikinci kez harç alınmaz.

2.4.2.4 Tellallık harcı

Belediye sınırları ve mücavir alanlar içinde belediyelere ait hal, balıkhane, mezat yerleri ve ilgilinin isteğine bağlı olarak belediye münadisi veya tellalı bulunduran sair yerlerde, gerçek veya tüzelkişiler tarafından her ne surette olursa olsun her çeşit menkul ve gayrimenkul mal ve mahsullerin satışı tellallık harcının konusunu oluşturur.

Tellallık harcının mükellefi 2464 Sayılı Kanuna göre mal ve mahsullerini satan gerçek veya tüzel kişiler olarak belirlenmiştir. Gerçek veya tüzel kişiler yapacakları satışları, satış yapmadan önce belediye veya mahallindeki belediye ilgililerine haber vermekle sorumludur. Haber verilmediği takdirde harç yüzde 50 fazlasıyla tahsil edilir. Tellallık harcının matrahı, harcın konusuna giren satışların gayrisafi tutarı olup, bu tutardan herhangi bir şekilde indirim yapılmaz.

Tellallık harcının oranı % 2 olarak belirlenmiş olup, 100 TL bedelin üzerinde

23

gerçekleşen satışlarda aşan kısım için oran % 1 olarak uygulanmaktadır. Tellallık harcı 2464 Sayılı Kanuna göre belediyeler tarafından görevlendirilecek yetkililer tarafından makbuz karşılığında tahsil edilir.

2.4.2.5 Hayvan kesimi, muayene ve denetleme harcı

Belediye sınırları ve mücavir alanlar içinde, belediyelerce veya yetkili mercilerce verilen izne dayanılarak özel kişi ve kuruluşlarca tesis edilen mezbaha ve kanaralarda kesilen hayvanların kesim öncesi ve sonrası muayenesi veya belediye sınırları ve mücavir alanlar dışında kesilmiş olup da belediye sınırı içinde satışa arz edilecek etlerin sağlık bakımından muayene ve denetlenmesi 2464 Sayılı Kanuna göre harcın konusunu oluşturmaktadır. Hayvan kesimi, muayene ve denetleme harcının mükellefleri, hayvan veya et sahipleri olarak belirlenmiştir.

Hayvan kesimi, muayene ve denetleme harcının tarifesi 2464 Sayılı Kanuna göre, hayvan kesimi, muayene ve denetleme harcı, küçükbaşlarda hayvan başına harcın miktarı en az 1 TL ve en çok 2 TL olarak ve büyükbaş hayvanlarda ise harcın miktarı en az 2,5 TL ve en çok 7,5 TL olarak belirlenmiştir. Hayvan kesimi, muayene ve denetleme harcı, makbuz karşılığında nakit olarak alınır.

2.4.2.6 Ölçü ve tartı aletleri muayene harcı

Ölçü ve tartı alet ve vasıtaları ile ölçeklerin ilgili kanun ve tüzük hükümlerine göre belediyelerce damgalanması ölçü ve tartı aletleri muayene harcının konusunu oluşturur. Ölçü ve tartı aletleri muayene harcının mükellefi, 2464 Sayılı Kanuna göre ölçü ve tartı alet ve vasıtaları ile ölçeklerin sahipleri olarak belirlenmiş olup, ölçü ve tartı aletleri muayene harcı, ölçü ve tartı alet ve vasıtaları ile ölçeklerin belediyelerce damgalanması karşılığında aşağıdaki tarifeye göre tahsil edilir (Çizelge 2.3). Ölçü ve tartı aletleri muayene harcı, damgalama sırasında makbuz karşılığında nakit olarak ödenmesi esastır.

24

Çizelge 2.3 Ölçü ve tartı aletleri muayene harcı tarifesi

Ölçü ve Tartı Aletleri Harcın Tutarı (TL)

En Az En Çok

1- Tartı ağırlıklarının her birinden 0,5 1,5

2-Uzunluk ölçülerinin her birinden 0,5 1,5

3-Akıcı ve kuru taneli maddelerin hacim ölçeklerinin

her birinden 1,0 3,0

4-El terazilerinden 2,0 6,0

5-Normal masa terazilerinden 3,0 9,0

6-Otamatik (ibreli) terazilerden 4,0 12,0

7-Elektronik terazilerden 5,0 15,0

8-Kantar ve basküllerden 10,0 30,0

2.4.2.7 Bina inşaat harcı

Belediye sınırları ve mücavir alanlar içinde yapılan her türlü bina inşaatı (ilave ve tadiller dahil) için, inşaat veya tadilat ruhsatının alınması gerekmekte olup, inşaat veya tadilat ruhsatının düzenlenmesi durumunda bina inşaat harcının ödenmesi gerekmektedir. Konut veya işyerlerinin kullanılış tarzlarının değiştirilmesi (konutun işyerine veya harca tabi olmayan işyerinin kullanılış tarzlarının değiştirilmesi (konutun işyerine veya harca tabi olmayan işyerinin harca tabi işyerine dönüştürülmesi) halinde ise yapılan değişiklik tadilat sayılarak ek harca tabi tutulur. İnşaata ruhsatsız başlanması halinde harç alacağının başlayacağı hüküm altına alınmıştır.

Bina inşaat harcını inşaat, ilave veya tadilat için inşaat ruhsatı alanlar mükellef olarak belirlenmiştir. İnşaata ruhsatsız olarak başlanılması durumunda mükellef, inşaat ruhsatı almak mecburiyetinde olanlardır. Binanın kullanış tarzının değiştirilmesi halinde ise binanın sahipleri mükellef olmaktadır.

Bina inşaat harcının matrahı, her bir konut veya işyeri biriminin ayrı ayrı inşaat sahasının alanları üzerinden hesaplanır. Konut inşaatlarında inşaat alanının tespitinde, sığınak, merdiven sahanlığı, müşterek garaj, depo, kalorifer ve kapıcı

25

dairesi gibi ortak yerlerden gelen paylar ile kömürlükler hariç tutulurken, özel garaj ve özel depo gibi müştemilat harca konu edilir. İşyeri inşaatlarında ise, inşaat alanının tespitinde, müştemilat ve ortak yerlerden gelen paylar ile kömürlükler hariç tutulmakta iken, özel garaj ve özel depo gibi müştemilat dahil edilmektedir. İşyeri inşaatlarında, inşaat alanına müştemilat ve ortak yerlerden gelen hisselerin tümü dahil olup, matrahın hesaplanmasında metrekare kesirleri hesaplamaya dahil edilmez. Harcın hesaplanmasında konut inşaatları ve işyeri inşaatları için tarifeler 2464 Sayılı Kanuna göre belirlenmiştir (Çizelge 2.4).

Çizelge 2.4 Bina harcı tarifesi

1. Konut İnşaatları Metrekare Başına

(TL)

İnşaat Alanı En Az En Çok

a) 100 metrekareye kadar 0,5 1,5

b) 101-120 metrekare 1,0 3,0

c) 121-150 metrekare 1,5 4,5

d) 151-150 metrekare 2,0 6,0

e) 200 metrekareden yukarı 2,5 7,5

2. İşyeri İnşaatları Metrekare Başına

(TL)

İnşaat Alanı En Az En Çok

a) 25 metrekareye kadar 2 6

b) 26-50 metrekare 3 9

c) 51-100 metrekare 4 12

d) 100 metrekareden yukarı 5 15

Bina inşaat harcı, inşaat ruhsatının alınmasından önce makbuz karşılığında ilgili belediyeye ödenecek olup, inşaatın kısmen yapılması veya hiç yapılmaması halinde inşaat ruhsatı kısmen veya tamamen iptal edilirse, daha önce ödenmiş olan harçta gerekli düzeltme ve iadeler yapılır.

2.4.2.8 Kayıt ve suret harcı

Kayıt suret harcının konusu 2464 Sayılı Kanuna göre belediyeler ve belediyelere

26

bağlı müesseselerden istenecek her türlü kayıt suretleriyle gayrimenkullerle ilgili harita plan ve krokilerin suretleri olup, kayıt ve suret harcına mükellefi ise her türlü kayıt ve suretiyle gayrimenkullerle ilgili harita plan ve kroki suretlerini isteyenler olmaktadır. Harcın tarifesi 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu’na göre belirlenmiştir (Çizelge 2.5). Kayıt ve suret harcının makbuz karşılığında veya basılı damga vurulmak suretiyle nakit olarak ödenmesi esastır.

Çizelge 2.5 Kayıt ve suret harcı tarifesi

Harç Tutarı

En Az (TL)

En Çok (TL)

a) Her sayfa başına 0,25 0,75

b) Harita plân ve krokilerin beher

metrekaresinden 4,00 12,00

2.4.2.9 İmar ile ilgili harçlar

Belediyelerin imar mevzuatına göre yapmaları gereken iş ve işlemlerin de harca tabi olduğu görülmektedir. İmarla ilgili harçların konusu 2464 Sayılı Kanuna göre; belediye sınırları ve mücavir alanlar içinde 3194 sayılı İmar Kanunu’na göre ilk kez yapılan veya istek üzerine gerçekleştirilen müteakip parselasyon işlemlerinde parselasyon harcı (teşvik belgesini haiz organize sanayi bölgeleri hariç olmak üzere), verilecek ifraz ve tevhit kararlarında ifraz ve tevhit harcı, proje tasdik işlemlerinde plan ve proje tasdik harcı, zemin ve yol kanal açma izni verilmesi, yapım ve yıkım artığı malzeme ile toprak kazısının taşınması için belediyelerce yer gösterilmesi ve bu yerlerin tesviyesi işlemlerinde zemin açma izni ve toprak hafriyatı harcı ve yapı kullanma izni verilmesi işlerinde yapı kullanma izni harcı olarak belirlenmiştir.

İmarla ilgili harçların mükellefi, imar harçları konusunda belirtilen şartları gerçekleştiren yükümlüler olup, imar harçları 2464 Sayılı Kanun hükümlerine göre tahsil edilir (Çizelge 2.6). İmar ile ilgili harçlar, makbuz karşılığında veya

27

basılı damga vurulmak suretiyle nakit olarak ödenmesi esastır.

Çizelge 2.6 Belediyelerin imar harçları tarifesi Harç Tutarı

(Ticaret ve konut bölgeleri için ayrı ayrı)

En Az (TL)

En Çok (TL) a) İlk parselasyon harcı (beher metrekare için) 0,05 0,15 b) İfraz ve tevhid harcı (beher metrekare için) 0,05 0,15 c) Plân ve proje tasdik harcı (beher inşaat metrekaresi

için) 0,05 0,15

d) Zemin açma izni ve toprak hafriyatı harcı (beher

metreküp için) 0,15 0,45

e) Kanal (beher metrekare için) 0,50 1,50

f) Yapı kullanma izni harcı (beher inşaat metrekaresi

için) 0,05 0,15

2.4.2.10 İşyeri açma izni harcı

Belediye sınırları veya mücavir alanlar içinde bir işyerinin açılması durumunda işyeri açma izni harcının mükellefiyeti doğmaktadır. Harcın mükellefi ise 2464 Sayılı Kanuna göre belediye sınırları veya mücavir alanlar içinde bir işyerinin açılmasını isteyenler olarak belirlenmiş olup, mevzuata göre işyeri açma izni harcı (beher metrekare için işin mahiyetine göre) en az 0,10 TL/m² ve en çok 1,00 TL/m² olarak uygulanmakta ve hesaplanan harç hiçbir suretle beş bin metrekareye isabet edecek tutardan yüksek olamamaktadır. İşyeri açma izni harcının, makbuz karşılığında veya basılı damga vurulmak suretiyle nakit olarak ödenmesi esastır.

2.4.2.11 Muayene, ruhsat ve rapor harcı

Mevzuat gereğince alınması zorunlu veya isteğe bağlı görülen ve belediyeler veya onlara bağlı kuruluşları tarafından düzenlenerek ilgilisine verilen muayene ve sağlıkla veya fenni konularla ilgili tahlillere ilişkin bedeller muayene, ruhsat ve rapor harcının konusu olup, ayrıca harca tabi tutulmamış olan ruhsatlar, rapor ve belgeler için harç tahakkuk ettirilmektedir. Harcın mükellefi ise rapor ve belgeleri

28

isteyenler olup, 2464 Sayılı Kanuna göre muayene ruhsat ve rapor harcı en az 5,00 TL ve en çok 15,00 TL olarak alınmaktadır.

2.4.2.12 Sağlık belgesi harcı

Yaptıkları işler ve gördükleri hizmetler dolayısıyla özel mevzuatı gereğince belediyelerden sağlık belgesi almak mecburiyetinde olanlara verilecek belgeler ile bunların belli aralıklarla yenilenmesi durumunda sağlık belgesi harcının mükellefiyeti doğmaktadır. Harçların mükellefi ise sağlık belgelerini almak ve yenilemek isteyenler olup, 2464 Sayılı Kanuna göre sağlık belgesi harçları en az 1,00 TL ve en çok 3,00 TL olarak uygulanmaktadır. Sağlık harcının makbuz karşılığında veya basılı damga vurulmak suretiyle nakit olarak ödenmesi esastır.