Baskı: Ağaoğlu Yayınları, İstanbul, 1977

düzlemini imlemeleri bakımından Ece Ayhan’ı popülerleştirici bir işlev de görmüşlerdir. Ancak hemen belirtmemiz gerekir ki Ece Ayhan bu şiirlerde ne dilsel tutumundan ödün vermiş ne de estetik yoğunluğu bir yana bırakmıştır. Bu yapıtı, aynı zamanda Nâzım Hikmet çizgisine koşullanmış toplumcu şiir anlayışının her bakımdan aşılmasını yansıtan yetkin örnekler toplamıdır.

Yapıttaki tarihsel göndermeler genellikle Cumhuriyet dönemine ve “güncel”e yöneliktir. Denilebilir ki İkinci Yeni’nin şiirsel kazanımlarıyla güncel ve toplumsal temaların farklı, özgün bir çizgide işlenişi Ece Ayhan’ın bu şiirlerdeki “siyasal”

tavrını gündelik politikanın malzemesi olarak tüketilmekten korumuştur. O, bu şiirlerinde toplumsal irdelemelerini “tikel”in etrafında dönüp dolaşarak belirli kişi, dönem ya da olaylarla sınırlı bir anlatım çerçevesinde tutmamış; “tikel”den “tümel”e yönelerek, hatta “tikel”i salt “tümel”in göstergeleri olmaları bakımından işleyerek bu bağlamda da kendine özgü tutumunu ortaya koymuştur.

1.5. Yort Savul

5. Baskı: “Bütün Yort Savul’lar!” içinde, Yapı Kredi Yayınları, 2001.

6. Baskı: “Bütün Yort Savul’lar!” içinde, Yapı Kredi Yayınları, 2003.

7. Baskı: “Bütün Yort Savul’lar!” içinde, Yapı Kredi Yayınları, 2004.

Kitap, ilk şiir (“Zambaklı Padişah”) ve son şiir “(Balaban Onu Beslemeden Öncedir.)” dışında başlıksız, Romen rakamlarıyla numaralandırılmış olanlarla birlikte toplam otuz dört şiirden oluşmaktadır. Numaralandırılmış başlıksız şiirler bir ya da birkaç dizeden ibarettir.

Bu yapıtta, öncekilerde görülen yoğun sorgulamalar ve uç deneyler pek görülmez; yapıt, daha çok, şairin bir tür yorgunluk ve yeniden hazırlanış döneminin ürünü gibidir. Dizeler ve imgeler, daha sonra yazılacak uzun soluklu bir şiir için alınmış notları andırır. Açılımları okurun çağrışımlarına ya da sonraki dönemlerde ortaya çıkma olasılığı bulunan şiirlere bırakılmış notlardır bunlar.

Numaralandırılmış bölümler arasındaki ilişkiyi bir bağlama oturtmak, kitap tarafından müstakilen sunulan somut bir ayrışım alanına değil, şairin daha önceki çalışmalarını ve öznel tutumunu yakından izleyebilmiş okur kitlesinin tüm bunlardan edindiği izlenimleri bütünleyici bir soyut düzleme bağlıdır/bırakılmıştır. Dilsel özellikleri bakımından ise daha yalındır.

1.7. Çok Eski Adıyladır

1. Baskı: Adam Yayınları, İstanbul, 1982.

2. Baskı: “Bütün Yort Savul’lar!” içinde, Yapı Kredi Yayınları, 1994.

3. Baskı: “Bütün Yort Savul’lar!” içinde, Yapı Kredi Yayınları, 1999.

4. Baskı: “Bütün Yort Savul’lar!” içinde, Yapı Kredi Yayınları, 2001.

5. Baskı: “Bütün Yort Savul’lar!” içinde, Yapı Kredi Yayınları, 2003.

6. Baskı: “Bütün Yort Savul’lar!” içinde, Yapı Kredi Yayınları, 2004.

“Hero ile At”, “Bir Hamam Aranıyor”, “Melankolya Çiçeği” ve “Nigâri Böyle Yazdı” başlıklarıyla dört bölüme ayrılmış olan kitap, sondan başa doğru sıralanacak biçimde Romen rakamlarıyla numaralandırılmış ama başlıkları da konulmuş kırk iki şiirden oluşmaktadır. Alt başlığı, “Meclislikler, Minyatürler”dir.

Ece Ayhan, Gümüşlük’te (Bodrum) kaleme aldığı, “gerçekten de benim 40’a yakın insan yılını bulan yazı yaşamımda varabileceğim en yetkin ve en sıkı bir

kitabımdır; ve tabii en karamsar da!”²²³ dediği bu yapıtını “Bakışsız Bir Kedi Kara”

ile birlikte öbür kitaplarına göre daha çok önemsemektedir:

“(Doğrusu benim en sıkı düşüncelerim Çok Eski Adıyladır’daki minyatürlerde yansır, açılır ve açıklanır. İşbu düzşiirler, meclislik’ler o zamana dek, Bakışsız Bir Kedi Kara bir yana, kurduğum en güzel şiirlerdir.

(Karanlık! da, aynı zamanda.) Alt adı ‘meclislikler’dir. (‘Meclislik’, bir minyatürde, figürlerin istifidir.)”²²⁴

Tarihsel göndermeleri çoğunlukla Osmanlı dönemine ve günümüz Türkiyesine yönelik olan bu şiirler biçimsel özellikleri ve tarihsel öğelerin işlenişi yönünden “Ortodoksluklar”ı çağrıştırsa bile, seçilen sözcüklerin anlaşılırlığı ve gramer yapısında sapmalar olmaması bakımından bu yapıttan ayrılır. Tarihsel ve coğrafi göndermelerin yanı sıra mitolojik öğelere de rastlanan “Çok Eski Adıyladır”daki şiirler, insani gerçekliğin “sunulan”ın dışındaki temel noktalarını sorgulama çabasına koşut olarak, tarihi, “resmi söylem”le buluşan anlayış ve yöntemlerin karşıtı bir yolla “tersinden” okuma, bu okumaların izdüşümlerini şiirsel bir çerçevede okura yansıtma çabası olarak da değerlendirilebilir.

“Devlet ve Tabiat ya da Orta İkiden Ayrılan Çocuklar İçin Şiirler”deki siyasallık bu şiirlerde de varlığını hissettirir. Şairin Osmanlıya ve Cumhuriyete eleştirel bakışının keskinliğinde yoğrulan imgeler, derin bir karşıtlığı ve kökten bir reddetmeyi açığa vuran söyleyişlerle sunulur okura. Bir anlamda sözcüklerle çizdiği bu “minyatürler”, şairin durduğu noktadaki ısrarını ve tavrındaki keskinliği yansıtır.

Mitoloji, Osmanlı ve Cumhuriyet ekseninde sorgulanan; bu üçünü imge kuruluşu yönünden minyatürel bir düzleme taşıyarak belirli ortak paydalarda buluşturan temel kavramlar “iktidar” ve “otorite”dir. Tarihteki iktidar oyunları ve bu oyunların yol açtığı sonuçlar, salt farklı bir tarihsel bakış açısını doğrulamak ya da bu bağlamda aykırı savlar öne sürmek kaygısıyla değil, belirli kavramların sürekliliğine yapılan “geniş zamanlı” vurguya tanıklık etme özelilikleri bakımından şiirlerde yer tutarlar.

Kemal Yalgın ve Orhan Alkaya, bu yapıttaki şiirler için bir sözlük hazırlamışlardır.

223 Mustafa Irgat, “Kuzey’in ‘Yukarda’ Olduğunu Nerden Biliyoruz?”, Şiirin Bir Altın Çağı içinde, s.137.

224 Ece Ayhan, “Esas Duruş, Mülkün Temelidir”, Ludingirra, 1 (Bahar 1997).

1.8. Çanakkaleli Melahat’a İki El Mektup 1. Baskı: Korsan Yayınları, İstanbul, 1991.

2. Baskı: Korsan Yayınları, İstanbul, 1993.

3. Baskı: Piya Kitaplığı, İstanbul, 1997.

4. Baskı: “Bütün Yort Savul’lar!” içinde, Yapı Kredi Yayınları, 2003.

5. Baskı: “Bütün Yort Savul’lar!” içinde, Yapı Kredi Yayınları, 2004.

Bu kitabın alt başlığı “ya da Özel Bir Fuhuş Tarihi”dir. Şairin kimi denemelerini de içeren bu kitabındaki dört şiir “Bütün Yort Savul’lar!” adını taşıyan tüm şiirleri toplamına alındığı ve bu şiirlerin bulunduğu bölüm “Çanakkaleli Melahat’a İki El Mektup” adıyla bölümlendirildiği için biz de bu yapıtı “şiirleri”

başlığı altında vermeyi uygun bulduk.

Ece Ayhan, bu yapıtıyla ilgili şunları söyler:

“Çanakkaleli Melahat mor kitabı, bir bakıma, modern şiirin hepten unutulduğu, hatta denilebilir ki bile isteye ıskalandığı bir cumhuriyeti, kendi ahşap ve sivil köşesinden anlatmıya çalışan özgül bir tarih kitabı da sayılabilir.”²²⁵

Her birinin başlığında “mektup” sözcüğü yer alan bu şiirlerde de tarihsel göndermeler genellikle Osmanlı döneminedir.

1.9. Son Şiirler

1. Baskı: Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 1993.

2. Baskı: “Bütün Yort Savul’lar!” içinde, Yapı Kredi Yayınları, 1999.

3. Baskı: “Bütün Yort Savul’lar!” içinde, Yapı Kredi Yayınları, 2001.

4. Baskı: “Bütün Yort Savul’lar!” içinde, Yapı Kredi Yayınları, 2003.

5. Baskı: “Bütün Yort Savul’lar!” içinde, Yapı Kredi Yayınları, 2004.

Ece Ayhan’ın deneme üslubundaki metinleriyle şiirlerinin yer aldığı bu kitapta dokuz şiir/metin yer almaktadır. Şair, bu kitabıyla ilgili şu bilgiyi vermektedir:

225 Ece Ayhan, “Çırılçıplak Bir Türkçeyle”, Çanakkaleli Melahat’a İki El Mektup, s.7.

“Son Şiirler’deki ‘Son’ sözcüğü belki de bundan böyle şiir yazmayacağım anlamına gelmiyor. Kitabın adı gerçeklikte Son Sivil Şiirler idi. ‘Sivil’ sözcüğünü ben unutmuşum.”²²⁶

Yapıt, şairin yakın tarihimize ve edebiyat dünyasına yönelik eleştirel bakışını ironik bir üslupla vermektedir.

Bu kitaptaki son iki şiirin 1954’te yazılmış olan “Anahtarlar” ve 1956’da yazılmış olan “Bir Korku Temi Üzerine Benzerlikler” olması, Ece Ayhan’ın “ilk” ve

“son” sözcüklerinin göreceliğini vurguladığı kadar, aynı zamanda kendi sanat ve düşünce çizgisindeki tutarlılığa olan inancını yansıtması bakımından da önem taşır.

1.10. Bütün Yort Savul’lar!

1. Baskı: “Bütün Yort Savul’lar!”, Yapı Kredi Yayınları, 1994.

2. Baskı: “Bütün Yort Savul’lar!”, Yapı Kredi Yayınları, 1999.

3. Baskı: “Bütün Yort Savul’lar!”, Yapı Kredi Yayınları, 2001.

4. Baskı: “Bütün Yort Savul’lar!”, Yapı Kredi Yayınları, 2003.

5. Baskı: “Bütün Yort Savul’lar!”, Yapı Kredi Yayınları, 2004.

Şairin tüm şiirlerin içermektedir. 2. baskıdan sonraki baskılarına, vaktiyle Yeditepe dergisine gönderdiği, yayımlanmamış olmalarına karşın Yeditepe’nin arşivinde bulunan ve Kitap-lık dergisince okura sunulan [Kitap-lık, 33 (Yaz, 1998)]

sekiz şiiriyle Öküz dergisinin 36. ve 49. sayılarında yayımlanmış olan iki şiiri de eklenmiştir.

2. GÜNLÜK 2.1. Defterler

1. Baskı: Tan Yayınları, İstanbul, 1981.

2. Baskı: “Başıbozuk Günceler” içinde, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 1993.

Ece Ayhan; İsviçre’de tedavi gördüğü yıllarda tuttuğu ve “bir gün yayımlanacağı hiç aklıma gelmedi” dediği günlüklerinin bir kısmından oluşan, İlhan Berk’in “ ‘Acının coğrafyasının’ tanıklıkları” diye nitelediği bu kitabına ilişkin şunlar söylemektedir:

226 Cenk Koyuncu, “Şiirimin İktidara Gelmesini İstemem”, Aynalı Denemeler içinde, s.16.

“Bugün bakıyorum da, (…) defterlerin nasıl ‘öldürücü’ ve ‘acımasız’

bir ortamda koşullarda yazılmış olduklarını anlıyorum. Acılar çekerek yaşadım yaşıyordum, acılar çekerek görüyordum gördüm –kimi zaman zihnimle kimi zaman gözümle, ya da her ikisiyle birden. Yani meramını defterlerine bile yazamamış bir adamın dipyazılarıdır bunlar”²²⁷

“Defterler”, yalnızca belirli bir dönemde yaşananların dökümünden ibaret değildir; daha çok, yaşananlarla iç içe gelişen düşünsel sürekliliğin bir evresini yansıtır.

2.2. Yeni Defterler

1. Baskı: Tan Yayınları, İstanbul, 1984.

2. Baskı: “Başıbozuk Günceler” içinde, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 1993.

Şairin “Defterler”e eklenmiş günlüklerinden oluşan kitabıdır.

2.3. Başıbozuk Günceler

1. Baskı: Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 1993.

“Defterler” ve “Yeni Defterler”le birlikte onlara eklenen yeni günlüklerden oluşan bu kitabın adıyla ilgili olarak Ece Ayhan şu açıklamayı yapar:

“(‘Sivillik’in bir başka anlamı da ‘Başıbozuk’tur. Sözgelimi asker 1 kuruş, başıbozuk 2 kuruş yazardı. Hırkai Şerif ilkokulunda okurken Karagümrük’teki çadır tiyatrolarında. İşte ben bu yüzden güncelerime Başıbozuk Günceler adını taktım, büyük uçurtma kuyruğu gibi.)”²²⁸

Bu günlüklerde, şairin okumalarına, şiirle ilgili düşüncelerine, kültür ve sanat dünyamıza yaklaşımlarına ilişkin ipuçlarını da bulmak mümkündür.

3. DENEME VE SÖYLEŞİ 3.1. Yalnız Kardeşçe

1. Baskı: Evrem-Sanat Galerisi, İstanbul, 1985.

Bu kitap, Ece Ayhan’ın sanat ve edebiyat üzerine deneme, söyleşi ve kimi dergilerin soruşturmalarına verdiği yanıtlardan oluşmaktadır.

227 İlhan Berk, “ ‘Defterler’ Üzerine Bir Konuşma”, Dipyazılar, s.40.

228 Cenk Koyuncu, “Şiirimin İktidara Gelmesini İstemem”, Aynalı Denemeler içinde, s.17.

3.2. Kolsuz Bir Hattat

1. Baskı: Beyaz Yayınları, İstanbul, 1987.

Bu kitap, Ece Ayhan’ın söyleşilerini içermektedir.

3.3. Sivil Şiirler

1. Baskı: Cem Yayınevi, İstanbul, 1993.

Bu kitapta şairin deneme, söyleşi ve soruşturma yanıtlarının yanı sıra 1956 yılında yazmış olduğu “İyi Bir Güneş”, “Yaşama Sevinci” ve “Gül Ağacından” adlı öyküleriyle, 1954-1955 yıllarında yazılmış altı şiiri yer almaktadır. Ayrıca kitabın sonuna, Ender Erenel’in hazırladığı “Ece Ayhan Sözlüğü” de eklenmiş bulunmaktadır.

3.4. Şiirin Bir Altın Çağı

1. Baskı: Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 1993.

Ece Ayhan’ın daha önceki kitaplarında da yer alan deneme, söyleşi ve soruşturmalarına yenilerinin eklenmesiyle oluşan bu kitabın sonunda, şairin 1956’da Yenilik dergisinde yayımlanmış olan “Doğmamış Olan Bir Adamın Hikâyesi”

başlıklı öyküsü de bulunmaktadır.

3.5. Aynalı Denemeler

1. Baskı: Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 1995.

Şairin deneme, söyleşi ve soruşturma yanıtlarından oluşan bu kitabında, 1955 yılında Seçilmiş Hikâyeler dergisinde yayımlanmış olan “Acıların Dindirici Tanrısı”

adlı öyküsü de bulunmaktadır. Ayrıca kitabın sonuna, Kemal Yalgın ve Orhan Alkaya tarafından hazırlanan “Ece Ayhan ‘Çok Eski Adıyladır’ Sözlüğü” de eklenmiştir.

3.6. Dipyazılar

1. Baskı: Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 1996.

Şairin deneme, söyleşi ve birkaç soruşturma yanıtından oluşan bir kitabıdır.

3.7. Sivil Denemeler Kara