Bölge Politikasının Aktörleri

içindeki ortak sınır bölgelerinin ve aday üye olup AB’ye komşu olan bölgeler arasındaki işbirliğini kapsayan programın adıdır. URBAN, kentlerin ve çevrelerinin ekonomik ve sosyal olarak yeniden yapılandırılmalarına yöneliktir. EQUAL’ın işgücü piyasalarında Avrupa istihdam stratejisinin ve ulusal planların uygulanmasını ve işgücü piyasasında dışlanma ve eşitsizliğin önlenmesi gibi amaçları vardır.

LEADER, kırsal kalkınma alanındaki projelerin desteklenmesini hedefleyen, bunun için de yerel düzeyde hareketliliği sağlayan bir programdır.

2007-2013 programlama döneminde yeni Topluluk Girişimleri eklenmiştir.

Bunlar: Avrupa Bölgelerindeki Destekleyici Projeler için Ortak Yardım (Joint Assistance in Supporting Projects in European Regions - JASPERS); Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler için Ortak Avrupa Kaynakları (Joint European Resources for Micro to Medium Enterprises - JEREMIE); Kentlerde Sürdürülebilir Yatırım için Ortak Avrupa Desteği (Joint European Support for Sustainable Investment in City Areas - JESSICA).

Son olarak, daha sonra göreceğimiz gibi, aday ve potansiyel aday ülkeler için 2007 yılında ortaya atılan Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı (Instrument for Pre-Accession Assistance-IPA) daha önce ODA ülkelerine uygulanmış Polonya ve Macaristan Ekonomilerinin Yeniden Yapılandırılması İçin Yardım (Poland and Hungary Action for the Restructring of the Economy - PHARE), Katılım Öncesi Yapısal Politikalar İçin Araç (Instrument for Structural Policies Pre-Accession - ISPA), Tarım ve Kırsal Kalkınma Özel Katılım Programı (Special Accesion Programme for Agriculture and Rural Development – SAPARD), Balkanların Stabilizasyonu, Kalkınması ve Yeniden İnşası için Topluluk Yardımı (Community Assistance for Reconstruction, Development and Stability in the Balkans - CARDS) gibi programlar bulunmaktadır.

IPA içinde bölgesel kalkınma doğrudan bir bileşen olarak tanımlanmıştır. Bunun yanında IPA’nın diğer bileşenleri ve onların içerdiği programlar da bölgesel kalkınma ile ilişkilendirilmelidir.

a. Avrupa Yerel ve Bölgesel Yönetimler Kongresi

1957’de Avrupa Yerel Yönetimler Konferansı şeklinde örgütlenen Kongre, Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı’nın Avrupa Konseyi üye ülkelerinin imzasına açıldığı 1985 yılında değişime uğramış, 1994 yılında bugünkü halini alarak, Avrupa Konseyi’nin danışma organlarından birine dönüşmüştür.

Kongre, yerel ve bölgesel düzeyde demokrasinin güçlendirilmesi ülküsü doğrultusunda Konsey üyesi devletlerin yerel ve bölgesel yönetimlerinin temsil gücünü artırarak, bu yönetimleri siyasal, yönetsel ve mali açıdan güçlendirmeyi hedef edinmiştir.¹⁶⁰

Bu amaçla, Avrupa’nın bütünleşmesi hedefi doğrultusunda yerel ve bölgesel yönetimlerin yapısına, işleyişine yönelik öneriler getirmektedir. Konsey üye devletlerin ulusaltı birimleri ve uluslararası kuruluşlar ile işbirliğini özendirmektedir.

Kongrenin temel olarak iki alana odaklanmaktadır: Bunlardan birincisi yerel ve bölgesel özerkliğin sağlanması, ikincisi yerel ve bölgesel düzeyde temsil mekanizmalarının güçlendirilmesidir. İkinci odak alanı ise etno-bölgeci yaklaşımlara yakın bir anlayışın ifadesidir. Özellikle Kongre’nin Türkiye ile ilgili önerileri düşünüldüğünde bu yaklaşımın izleri daha kolay yakalanabilir.

Kongre yılda bir kez Avrupa’nın ikinci başkenti olarak kabul edilen Strasbourg kentinde toplanmaktadır. Kongre’ye yerel ve bölgesel yönetimleri temsilen üyeler katılmaktadır. Kongre’de Yerel Yönetimler Odası ve Bölgesel Yönetimler Odası olarak adlandırılan ve her birinin temsilcileri ayrı olan iki meclis bulunmaktadır. Bu iki meclis de çalışma gruplarına ayrılarak çalışmakta ve Kongre’nin kararları o kararları imzalayan ülkeler için bağlayıcı nitelik taşımaktadır.

b. Avrupa Birliği Bölgeler Komitesi

Avrupa’nın yerel ve bölgesel yönetimleri Avrupa’nın bütünleşmesinde temel söz sahibi olan birimler olarak kurgulanmaya çalışılmaktadır.¹⁶¹ Bir danışma organı olarak Bölgeler Komitesi’nin danışma rolü olan bir birim olarak, oluşumu üye devletlerin kontrolündedir. Bölgeler Komitesi’nin önemi, Komite aracılığıyla

160 AK, http://www.coe.int/t/congress/presentation/default_en.asp (12.9.2008).

161 Pierre-Alexis Féral, “Les collectivités territoriales, la Communauté européenne et le Comité des Régions”, Annuaire des Collectivités Locales, Litec, 1998, s.53.

doğrudan bölgelere müdahale etme olanağından kaynaklanmaktadır. Yapısal fonların uygulanmasına dönük olarak faaliyet gösteren, danışmanlık şirketleri ile lobiler Komite ile birlikte çalışmaktadırlar.

AB’nin bölge düzeyinde güçlendirilmesi amacıyla, Maastricht antlaşmasının 198a maddesine dayanılarak 1994 yılında kurulan Komite, yerel ve bölgesel yönetimleri siyasal düzeyde temsil etme amacında olan bir tür meclistir. Yerel ve bölgesel yönetimlerin AB’nin politikalarına katılımını sağlayan Komite bir danışma organıdır. Ancak Birlik düzeyinde her düzeyde yerel ve bölgesel yönetimlerin çıkarlarını korumaya yönelik temsil gücüne sahip olduğu için işlevi siyasidir. ¹⁶²

Komite, Avrupa’nın ekonomik ve sosyal bütünleşmesinin temel araçları olan yerel ve bölgesel yönetimlerinde AB normlarının uygulanmasını sağlayacak her türlü mekanizmaları desteklemektedir. Bu doğrultuda, AB’nin politikaları ve kuralları açısından üç önemli ilke ile uygulamaktadır. Bunlardan birincisi subsidiarite ilkesi, ikincisi çok düzeyli yönetişim, üçüncüsü ise eşortaklık (partenariat (fr.), partnership (ing.)) ilkesidir.¹⁶³ Subsidiarite ve çok düzeyli yönetişim, eşortaklık prensibinde somutlaşmaktadır. Eşortaklık Avrupa için ulusal, bölgesel ve yerel yönetimlerin her düzeyde sivil toplum ve özel sektör ile birlikte çalışması anlamına gelmektedir.

Bölgeler Komitesi üyeleri altı komisyon halinde çalışırlar. Bunlar: Bölgesel Bütünleşme Politikası Komisyonu, Ekonomi ve Sosyal Politika Komisyonu, Sürdürülebilir Kalkınma Komisyonu, Kültür ve Eğitim Komisyonu, Anayasal İşler ve Avrupa Yönetişimi Komisyonu, Dış İlişkiler Komisyonu. Bunun yanında siyasal gruplar, bölgelerarası gruplar, ulusal delegasyonlardır.

Komite, özellikle üye ülkelerde düzenlediği konferanslar, yayınladığı uzman raporları ve görüşler aracılığıyla yerel ve bölgesel yönetimlerin durumunu son dönemde çok düzeyli yönetişim mantığı ile yürütmektedir.¹⁶⁴

162 Komite’de yerel ve bölgesel yönetimleri dört yıl süre ile temsil eden 344 asil ve 344 yedek üye bulunmaktadır. Üye ülkeler delegelerini kendileri seçmekte ve üyelerin dağılımı ülkelerin yerel ve bölgesel yönetimlerine göre değişmektedir. Her ülkenin delege seçimi hakkında ayrıntılı bilgi için bkz: COR, The Selection Process for Committee of the Regions Members Procedures in the Member States, Belgium, 2009.

163 COR, http://www.cor.europa.eu/pages/PresentationTemplate.aspx?id=1ecf7abe-35e4-4c9e-a9ee-5bd5aa83a173. (20.7.2009).

164 Komite Haziran 2009’da çok düzlemli yönetişim yaklaşımına ilişkin bir Beyaz Kitap (White paper on multi level governance) hazırlığındadır. Bu kapsamda, uluslararası kuruluşların, bölgesel lobilerin

COR ile CLRAE arasında önemli düzeyde bir işbirliği vardır. Komite AB’ne 27 üye ülke, Kongre ise AK’ne üye 47 ülke temelinde Avrupa’nın yerel ve bölgesel yönetimleri konusunda, Avrupa’nın bütünleşmesi ideolojisi çerçevesinde, çoğulcu demokrasiyi, hukukun üstünlüğünü, insan haklarını destekleme hedefi doğrultusunda çalışmaktadır.¹⁶⁵

Komite ve Kongre hedeflerini 2005 yılında imzalanan bir anlaşma ile somutlaştırmışlar ve hukuki bir düzeyde tanımlamışlardır. 2007 yılında da ortaklığı pekiştirmek amacıyla iki kurum arasında bir Anlayış Birliği Andıcı¹⁶⁶ imzalanmıştır.¹⁶⁷ Buna göre, yerel ve bölgesel demokrasiyi güçlendirmek, yerel ve bölgesel yönetimlerin yönetişimi ve yetki devri süreçlerini düzenlemek amacıyla ulusal ve Avrupa kurumlarının ortak eylemi amaçlamaktadır. Ayrıca, iki kurum birbirlerinin ilkelerini ve kurallarını benimsemek konusunda yakınlaşmışlardır.

Örneğin Komite’nin temel faaliyetlerinden biri olan ve üye ülkelerdeki subsidiarite ilkesinin uygulamasını izlediği mekanizma Kongre tarafından da benimsenmiştir. Bu yakınlaşma sürecinin örgütsel aracı, kurumların her birini temsilen altışar 6 politikacıdan oluşan bir Bağlantı Grubu’dur. Bunun yanı sıra, iki kurumun başkanları ve genel sekreterleri de düzenli olarak toplanmaktadır.