Ayet-i celilesini okuyunca imam §afi'i'ye baktim; rengi soldu, tuyleri diken diken oldu, dehs,etli bir sarsmti ile bayilarak yere

diis.tu. Ayilinca ^:

n

—

Allalum, yalancilardan ve gafillerin yiiz cevirmesinden sana sigininm. Allahim, ariflerin gonlit sana egilir, isteklilerin

boynu

Eana kar§i zelil olur.

Ey

rabbim, comertligini bana bagi§la, settar jsminle

benim

kusftrlanmi ort, lutfu kereminle kusurlarimi afv et.» dedi ve

gitti. Biz de Mekke'den aynldik. Bagdad'a geldigim

zaman imam

§afi'i de Irak'da, yani o s,ehirde idi. Bir

gun

Dicle

kenarmda

abdest

almak

iijin oturmu§tum, bir adam.

yanima

geldi ve dedi ^ki: «Ey gene,.

abdestini giizel al ki,

AUahu

Teala da sana diinya ve ahirette giizel

muamele

etsin.w

Dondiim

baktim,

ardmda

kalabalik olan bir zat gi-diyor; acele abdest aldim ve

onu

takib ettim.

Bana

dbnerek: «Bir di-legin mi var?» diye sordu. Ben: «Evet, bildiklerinden

bana

da

ogret-menj

istiyorum.» dedim.

O

da: «BiImi§ ol ki, Allah'a sadakatle kulluk edenler necat bulur. Dininden korkan yani:'

Son

nefesde imansizlik korkusunu saklayan selamet bulur.

Bu gun

diinyanin lezzetlerine go-nttl vermeyen,

yann

Allah'dan alacagi biiyiik miikafatlarla huzura

erecektir.

Dana

^ister misin?u dedi.

«—

Evet» diye istek gosterince :

«

—

^{Kendisinde uc. haslet}

^{bulunan imanim}

olgunIa§tirrmstir.

1

—

Emi-i ma'vuf :

AUahu

Teala'nm emirlerini baskalarma ula§-tiran ve kendisi de kabul eden,

' 2

—

Nehy-i muiikei' : Allahu Teala'nm yasaklanndan

baskalanm

men'eden ve' kendisi de gekinen,

3

—

Allahu Teala'nm cizdigi cerceve di§ina gikmayip

bunlan

ko-ruyan.u diye

devam

etti ve:

«— Daha

soyliyeyim mi?» diye sorunca:

H—

Evet,» dedim.

«

—

^{Diinyadan yiiz cevir, ahirete don, her i§inde Allah'a baglan}

ki necat ^bulasin.» dedi ve aynldi. Kendisini taniyamami^tim;

kim

ol-dugunu

sordum,

imam

§afi'i'dir dediler.»

(Kur'an-i Kerim'in ilahl beyanlan karsismda)

imam

^Safi'i'nin

nasil bayihp du§tugune ve

bu

va'z u nasihatine dikkat edersen,

Al-lahu Teala'dan ne derece korktugunu ve nasil bir zahid oldugunu ko-layhkla anlarsin.

Bu

derece ziihd ve korku, ancak Allahu Teala'nm azametini bilmek ile

mumkundur.

Nitekim: «Kullari iginde Allah'dan en cok korkanlar, alimlerdir» buyurulmu§tur.

imam

Safi'l bu korku-yu, selem, icare ve benzeri fikh mes'elelerinden degil, belki biitun

bil-1 inci KlTAB

—

2 nci BAB

— IMAM

§AFll 69 gilerin kaynagi olan Kur'an ve Hadis'deki ahiret ilmlnden almigtir.

Qunku-btitun

ahkam

Kur'an'dadir.

Kalbin sirlanna ve ahiret ilimlerine vakif oldugu da, kendisinden rivayet edilen su hikmetli sozlerinden kolaylikla anlas.ihr:

Kendisine riya'dan soranlara

hemen

§u cevabi verdi : «Riya, alimlerin basireti [Kalb gozti] onune, heva-i nefsin diktigi bir fltnedir.

Alimler nefislerinin arzusuna uyarak

ona

meyl edersc, amelleri

mahv

olur.»

Yine buyuruyor ki : «Amelinde

UCB'a

diis.mekten korkarsan,

ame-lin ^ile kimin nzasi, hangi nimetlere heves edip hangi azabdan

kagtigi-m,

hangi afiyete te§ekkiir edip ve hangi belayi hatirlamakta

oldugu-nu

dusun. Bunlardan yalniz birini gozoniinde bulundursan bile,

ame-lini begenecek tarafin kalmaz.

(Qunku

onlara nisbetle senin amelin

yok

demektir.)» Bakmiz, kalbin buyiik hastahklarindan olan riya

ile ucb'u ve ucb'un tedavi carelerini nasil agikladi.

Yine §afi'I Hazretleri : «Nefsini

korumayan

kimseye ameli fayda

verniez.)> buyurmustur. Yine (Allah

rahmet

etsin) : «Bilerek Allahu Teala'ya kulluk edenin sirri uyanir, sir [gizlilik]

ruhdan

ilerdedir,-yani ibadetinin ma'nevi zevkini duyar.n buyurmu§tur. «Her

insamn

dostu ve

diismam

vardir.

Bunun

icin (yani dostunun mes'ud,

diisma-nmin

^rezil olmasi igin) Allah'a kulluk et.» sbzu de onundur.

Salih ve

haramdan kacman

bir sat olan Abdu'1-Aziz oglu Abdu'l-Kahir,

imam

§afi'i'ye vera'dan sorardi. Kendisi vera' ehli oldugundan

Imam

^{§afi'i (R.A.)} ona iltifat eder, sbzlerini cevaplandinrdi.

Bir

gun tmam

Ejafi'i'ye (ariflerin iiq

makaami

olan) sabir,

mihnet

ve temkin'den hangisinin

daha makbul

oldugu soruldu. §afi'i:

«Tem-kin, Peygamberler derecesidir; once mihnet, sonra sabir ve

daha

sonra da temkin gelir. Baksana, Allahu Teala, Ibrahim aleyhi's-selami

ewe-la imtihan etti, sonra temkin verdi.

Musa

aleyhi's-selami da evvela im-tihan etti sonra temkin, tahammvil verdi.

Eyyub

aleyhi's-selami

imti-han

etti, sonra temkin verdi.

Suleyman

aleyhi's-selami evvela imtihan

etti, sonra temkin ve biiyuk

mulk

verdi.

Binaenaleyh temkin, derecelerin en ustiiniidur. Nitekim Allahu Teala :

«Ve ^iste bu ^suretle Yusuf'u o arzda temkin eltik.» (12-Yusuf: 21)

buyurmu§tur. _Eyytib aleyhi's-sel&ma da biiyuk imtihan ge^irdikten sonra kudret verildi. Nitekim :

70 ^{tHYAU 'ULOMl'D- DlN}

—

Cilt : 1

—

RUB'UX ^- iBADAT

«Ve ona (Eyyub aleyhi's-selam'a) ^foiitiin ehlini ve beraberlerinde

daha

bir mislini bah§ettik.» (21^-Enbiya ^: 84)

buyurmu§tur.

imam

§afi'i (R.A.) 'nin bu agiklamasi,

Kur'-ftn'in gizliliklerinde miitebahhir olduguna ve Allahu Teala'ya yonelen Peygamberler ve velilerin derecelerini bildigine ^{aijikga delalet} eder ki,.

butun bunlar ahiret bilgileridir.

imam

^gafi'i'ye (R.A.) «tnsan ne

zaman

alim olabilir?» diye sor-mu§lar. CevjUbinda:

«Okudugu

her fenni iyice anladiktan sonra, di-gerine

gecmek

ve orada da eksiklerini

tamamlamak

suretiyle.n demis,-th\

Yunan

hakimlerinden

Calinus'a

^: «Bir hastaliga nigin

muh-telif ilaclar tavsiye ediyorsun?» diye sormu§lar.

C

&1 i

n u

s : «Ger-cekte hastaligin ilaci birdir, fakat diger ilactarm ona ^katilmasi o ila-cin zararh te'sirlerini azaltmak icindir.

Tek

ilac,, kendisindeki kuvvetle-bazan aksi te'sir ederek hastayi cldiirebilir. Fakat diger ila^lar

onun bu

kuwetini azaltir ve yalniz §ifa verici hassasi kalir.» demistir.

Bu-nun

gibi tek cepheli bilgi, insani ifrat'a sevkedebilir; fakat diger ilim-ler de ona

kan§mca

^i'tidale doner. i§te bunlar ve daha bir cok

mezi-yetleri,

Imam

§afi'i'nin ahiret bilgisi ve Allahu Teala'yi ma'rifetteki ustiin mevki'ine delalet etmektedir.

Fikh ve fikhdaki miicadelesinde gayesi, yalniz Allah nzasi

oldu-guna

su rivayet agikga §ehadet eder : «Hastahgi sirasmda kendisini adyaret eden Rebi'i'ye: «Gayem,

bana

nisbet edilmeden, bildigimi in-sanlara

duyurmak

^idi» dcmi§tii\» ilmin ve ilim ile iin

almamn

afetle-rini bildigine ve yalniz Allah rizasim niyyet ederek kalbinde

bu

gibi ,un almaga asla iltifat etmedigine bak.

imam

^§afi'i diyor ki:

«Muna-zara ettigim hig bir kimsenin hataya dusmesini asla istemedim.» Yine buyuruyor: «Her

kim

ile

konustumsa onun muvaffak

olmasim, kuv-vetlenmesini, yardim gormesini ve Allahu Teala'nin

onu koruyup

rau-hafaza etmesini istedim.» Yine buyuruyor ki: «insanlar ile

miinaka-§amda,

Hakkin benim

veya

onlann

lisamndan gikmasini hi? nazar-i I'tibara almadim.»

(Yam: Hak

bulunsun da, ister

hasmin agzmdan

giksm, ister

benim agamdan.)

Yine buyuruyor ki: «Ortaya

koydugum

gersekleri kabuleden kimseyekar§i saygi ve sevgidenba§ka birsey

du-§unmedim,

buna

kar§i gergegi kuvvetlendiren delillerimi kabul etme-yipmiikabere [bilerek inad] edenlerde goziimden diistii ve onlan kal-btaiden siluim.»

Butun

bunlar

imam

§afi'i'nin likh ilmindeki

muna-zaralaruida gayesinin Allah nzasi oldugunu agikga gostermektedir.

-1 inci KlTAB

—

2 nci BAB

—

IMAM MALlK ^- ₇₁ Gortiyorsunuz, sonra gelenler §u be§ hasletten yalniz fikhda ona

uymakla

kaldi. Asil gaye olan ihlasda aynidilar.

Bunun

icin

Ebfl Sevr

(Allah

rahmet

^etsin.) : «Ne "ben ve ne de goren gozler'

§afH

gibisini g6rfir.» demigtir.

Ahmed

^b. Hanbel (Allah

ondan

razi olsun); oKirk senedir

kildi-gim

namazlarda, Hjiafi'i'ye

dua

^ederim.n demi§tir.

Dua

edenin insafina ve

dua olunanm

yuksek derecesine bak; bir de bu asirdaki emsal ve akran alimlerin birbirlerlne kar§i olan

husumet

ve dus.rnanligma

baki-mz

da alim aralanndaki farki bulunuz. Boylelikle, §imdiki fakihlerin onlara

uyduklan

hakkindaki iddialannda ne derece hatah

olduklanm

anlami§ olasimz.

Belgede ihyau 'ULOmI'D-DIN TERCUMESi (sayfa 67-70)