Avrupa Parlamentosu’nda Lobilerin Rolüne İlişkin Tespitler

130 Gerçekleştirilen Yarı Yapılandırılmış Mülakatlara Dair Tablo:

Temsil Edilen Kurumun Adı

Mülakat Yapılan Kişi

Mülakat Şekli

Mülakatın Uzunluğu

Mülakat Tarihi Avrupa Parlamentosu Margrete Auken Yüz yüze 45 dakika 17.04.2018

Avrupa Komisyonu Janez Potocnik Yüz yüze 20 dakika 18.04.2018

Avrupa Parlamentosu Satu Hassi E-posta - 02.05.2018

Avrupa Ekonomik ve Sosyal Komitesi³¹³

Cillian Lohan Yüz yüze 30 dakika 22.05.2018

Zero Waste Europe³¹⁴ Ferran Rosa Yüz yüze 50 dakika 18.04.2018 Greenpeace³¹⁵ Kevin Stairs Yüz yüze 75 dakika 18.04.2018 Surfrider³¹⁶ Gaelle Haut Telefon 30 dakika 09.07.2018 Corporate Europe

Observatory (CEO)³¹⁷

Vicky Cann Telefon 20 dakika 28.05.2018

European Environmental Bureau (EEB)³¹⁸

Piotr Barczak Telefon 20 dakika 05.04.2018

131 olağan yasama usulü ile ikinci okuma sonrası ve 1992 tarihli başka bir direktifi değiştirmek üzere kabul edilmiştir. Bu Direktif Komisyon’un tasarısı olarak sunulduğunda Üye Devletlere dönük herhangi bir yaptırım düzenlenmemektedir.

AP’nin 43 değişiklik önerisi ile üzerindeki tartışmaların çoğalmasını sağladığı bu Direktif o dönemlerde lobilerin de etkisiyle gündemi meşgul eden bir Direktif olmuştur.

Konusunun AB vatandaşlarının günlük hayatlarını, STK’ları ve sanayi sektörünü ilgilendiren popüler bir konu olması sebebiyle bu Direktif hakkında, birçok çıkar temsilcisinin AP ile görüşlerini paylaştığı görülmüştür. Gerçekleştirilen mülakatlar, okunan görüş kağıtları, takip edilen kampanyalar ışığında aşağıda farklı başlıklar altında lobilerin AP üzerindeki rolü hakkında tespitlerde bulunulacaktır.

A. Avrupa Parlamentosu’nun Yoğun Lobi Faaliyetine Maruz Kalması Raportör Auken’in, söz konusu “Ambalaj ve Ambalaj Atıkları: Hafif plastik taşıma torbalarının tüketiminin azaltılması” Direktifinin raportörü olması sebebiyle normalden daha fazla lobiden görüşme talebi aldığını belirtmesi ve bu görüşmeler sayesinde konu hakkında pek çok şey öğrendiğini ifade etmesi, lobilerin diğer AB kurumlarının yanı sıra AP’ye de lobi yaptıklarını göstermektedir. Bu çalışma kapsamında daha önce Komisyon'un yasama sürecini başlatması sebebiyle lobiciler tarafından en sık ziyaret edilen kurum olduğu kabul edilmiştir ve bu durum AB’de lobicilik faaliyetleri başladığı günden beri değişmemiştir. Ancak yasama sürecinde kurumlar arası üçgende meydana gelen değişikliklerin lobicilerin AP’yi algılama biçimini de etkilediği ifade edilmiştir. İşte bu hususta Raportör Auken, lobilerin kendisine ve tüm Parlamenterlere oldukça fazla bilgi verdiklerini ifade etmiştir. Bazen de kendilerinin lobilerden bilgi edinme arayışında olduklarını ifade etmiştir.

Greenpeace, Zero Waste Europe gibi mülakat gerçekleştirilen STK’ların da Parlamenterlerin bilgi edinmek için kendileri ile irtibata geçtiğini doğruladıkları

132 görülmüştür.³¹⁹ Örneğin European Environmental Bureau mülakat sırasında Direktif’in konusuyla ilgili olarak EEB’nin geniş bilgiye sahip olduğunun fark edilmesi halinde tüm Parlamenterlerin kendileriyle görüşmekten çekinmediğini, ayrıca toplantılara uzman görüşü vermek üzere davet edildiklerini belirtmiştir.³²⁰ EEB’nin verdiği bilginin güvenilir olduğunun hissedilmesi halinde de sürekli toplantılara davet edileceklerini bildiklerini sözlerine eklemiştir. Bu durum AP’ye lobi yapıldığını göstermenin yanı sıra, AP’nin de bu lobilerle görüşmeye oldukça istekli olduğuna işaret etmektedir. Buradan yapılan çıkarım lobiciliğin faydalı yönleri arasında sayılan “kamuoyuna görüş sunma fırsatı tanıması” bu Direktif özelinde gözlemlenmiştir ve de lobilerin “AP’ye bilgi arzı”

sağladığı görülmüştür. Ayrıca bu tez AP’nin gücünün artmasıyla lobiciliğin AP’ye yönelmesi ve lobicilik faaliyetlerinin artmasıyla da AP’nin lobicilere yönelmesi arasında bir bağlantı olduğunu savunmuştur. Direktif özelinde bu karşılıklı etkileşimin var olduğu görülmektedir.

Ayrıca Raportör Auken’in lobicilerin AP’den önce Komisyon’a lobi yaptıkları fikrine katılmadığını, çoğu zaman fikirlerini ilk olarak AP Parlamenterleri aracılığı ile AP’ye ilettiklerini vurgulaması önemlidir. Kendisinin AP’de görevli olduğu süre içerisinde, plastik konusundaki tasarruf tasarılarının hep “INI Report” denilen raporlarla hazırlıklarına başlandığını ifade etmesi not etmeye değerdir. Başkanlar Kurulu’nun bu raporları kabul etmesinin ardından çalışmalara başlandığını belirtmiş, buna benzer birçok rapor olduğunun da altını çizmiştir. Örneğin, plastikler konusundaki tartışmanın Komisyon teklifi olmadan başlatıldığını ve AP’nin Komisyon’dan raporlarda belirtilen konularda teklif hazırlanmasını istediğinin önemine vurgu yapmıştır. Lobilerin kendilerine bu raporların hazırlanması konusunda yoğun baskılarının olduğunu

319 Bkz. Ek IV, Başlık Direktifin Yasama Süreci Özelinde Mülakatlar.

320 Bkz. Ek IV, Başlık European Environmental Bureau ile Mülakat.

133 belirtmesi lobiciliğin faydalı yönlerinden olan “önemli konulara dikkat çekme”

hususunu göstermektedir. Raportör, AP’de politika yapmanın yollarından birisinin de bu olduğunu, bazı konularda politik süreç başlatılması için birçok raporun hazırlandığını söyleyerek, bu raporların öncesinde ve de ardından birçok lobicinin kendilerini ziyarete geldiğini ifade etmiştir.³²¹

Zero Waste Europe da genellikle kendi hedeflerinin Komisyon tasarısında yer almaması halinde sonradan o hedeflerin yasaya eklenmesinin zor olduğunu; ancak bu Direktif sayesinde bu önyargılarının kırıldığını ifade etmiştir. Direktif’in, AP’ye lobi yaparak çıkacak nihai tasarruf metninde önemli değişiklikler elde edilebileceğinin net bir göstergesi olduğunu belirtmiştir. Direktifin kabul edilme sürecinde AP’ye gerçekleştirdikleri lobicilik faaliyetlerinin oldukça etkili olduğunu ve Direktife çok önemli değişiklikler eklendiğini söylemiştir.³²²

Greenpeace ile gerçekleştirilen mülakatta da tasarruf tasarıları ile ilgili olarak Parlamenterleri de Komisyon üyelerini de aynı zamanda etkilemeye çalıştıkları ifade edilmiştir. AP’ye lobi faaliyetlerini, tasarruf teklifi çıktıktan sonra daha da yoğunlaştırdıkları, Greenpeace Avrupa Ofisi’nin sırf bu amaçla çalıştığı da belirtilmiştir.³²³ Dolayısıyla Komisyon’a lobi yapan çıkar temsilcilerinin, tasarruf teklifi hazırlandıktan sonra AP’ye lobi yapmalarına gerek olmadığını düşünmek yanıltıcı olacaktır. Eğer bu durum AP’nin yetkilerinin şimdikinden az olduğu döneme denk gelmiş olsaydı muhtemelen bu Direktife AP tarafından önerilmiş 43 değişikliğin

321 Raportör Auken’in tüm mülakat metni için bkz. Ek IV, Başlık Avrupa Parlamentosu’nu Temsilen Raportör Margrete Auken ile Mülakat.

322 Bkz. Ek IV, Başlık Zero Waste Europe ile Mülakat.

323 Bkz. Ek IV, Başlık Greeenpeace ile Mülakat.

134 önerilmemiş olacağı ya da önerilse bile Direktifin bu değişikliklerle kabul edilmeyeceği değerlendirilmektedir.

Zero Waste Europe da mülakat sırasında bu Direktifin Komisyon’un tasarısındaki metinden çok daha iddialı bir şekil alarak kabul edildiğinin altını çizmiştir.

Sürecin her zaman böyle ilerlemediğini, kimi zaman Komisyon’un bir tasarı önerdiğini, AP’nin bu önerideki hedefleri biraz daha artırdığını ve iddialılaştırdığını, sonra Konsey’in bu hedefleri biraz azalttığını ve orta noktaya yakın bir yerde buluşulduğunu, bazen neredeyse Komisyon tasarısına geri bile dönülebildiğini, hatırlatmıştır.³²⁴ Ancak bu Direktif sayesinde AP’ye lobi yapmanın ne kadar önemli olduğunun ispatlandığını, lobicilik faaliyetleri sayesinde, AP’nin de Konsey’in de oldukça iddialı değişiklikleri kabul ettiklerini, Komisyon’un bu durumdan pek hoşnut kalmadığını, ancak sonradan süreci kabullendiğini not etmiştir. AP’ye lobi yapmanın 43 değişiklik önerisine sebep olabileceği, Komisyon önerisinden çok daha iddialı bir Direktifin kabul edilebileceği bu Direktifin yasama sürecinde görülmüştür. Dolayısıyla AP’nin gücünün artmasıyla lobiciliğin AP’ye yönelmesi ve lobicilik faaliyetlerinin artmasıyla da AP’nin lobicilere yönelmesi Direktif özelinde gözlemlenmiştir. Bu Direktif’in de lobilerin ısrarlı faaliyetleri sonucu gündeme geldiği söylenebilir.

Lobi faaliyetlerinin AP yasama sürecine etkisi incelenirken, AP’nin tartışma oturumlarında söz alan Parlamenterlerin ve de AP’ye lobi faaliyetinde bulunan lobilerin görüş bildirilerinde benzer açıklamalara yer verdikleri tespit edilmiştir. Bu sözlerin bir kısmı Avrupa Komisyonu Direktif tasarısını hazırlamadan önce yayınladığı Yeşil Kitap’tan alıntılanmış olabilir. Ancak AP’nin değişiklik önerilerinin Komisyon teklifinden önce yayınlanması mümkün değildir. Bu sebeple lobilerin Parlamenterleri ziyaret ederek, görüş bildirilerini ileterek ya da ilk bölümde bahsi geçen lobicilik

324 Bkz. Ek IV, Başlık Zero Waste Europe ile Mülakat.

135 yöntemlerini kullanarak görüşlerini aktardıkları fark edilmektedir. Bu benzer görüşlerden en dikkat çekicilerine burada yer verilecektir.

Tüm lobilerin hangi Parlamenter ile görüştüğünün bilgisini edinmek maalesef mümkün değildir.³²⁵ Bu sebeple lobilerin aynı görüşü savunduğu Parlamenterlerle kesinlikle görüşmüş olduklarını iddia etmek doğru olmayacaktır. Parlamenterler ile lobiler aynı fikre farklı yollardan da ulaşmış olabilirler. Ancak en azından bu lobilerin bir kısmının bu Parlamenterlere çeşitli lobicilik teknikleri kullanarak ulaştıkları ve görüşlerini aktardıkları, bu görüşlerden beğenilenlerin ise Parlamenterlerin cümlelerine yansıdığı söylenebilir.

Raportör Auken ve Satu Hassi bu Direktif özelinde lobilerin AP’yi sıklıkla ziyaret ettiğini doğrulamışlardır.³²⁶ Bu noktada “Petrol kökenli polietilenler” örnek verilebilir. Bu konu her Parlamenterin ya da vatandaşın bilebileceği bir konu değildir.

Parlamenterler bu konuda söz hakkı alıp yorum yapabiliyorlarsa (ki bu Direktif özelinde yorum yapanlar olmuştur) kendilerine bilgi aktaran lobilerin (danışmanlarına ek olarak) etkisinin olduğu yadsınamaz. Bu noktada, Parlamenterlerin görüşlerini oluştururken lobilerin iletmiş olduğu görüş bildirileri ya da ziyaretlerinin etkili olduğu mutlaktır.

Henüz Komisyon bu Direktife dair önerisini hazırlamadan önce denizlerdeki plastik ve çöp miktarına dikkat çekmek üzere kampanyalar yürüten Seas at Risk’in

325 Zorunlu Şeffaflık Kaydı hakkındaki tasarruf tasarısı onaylanana kadar net bir bilgi edinmek mümkün olmayacaktır. Çünkü mevcut durumda bu Kayıt’a üye olmak gönüllülük esasına tabidir.

326 Bkz. Ek IV, Başlık Avrupa Parlamentosu’nu Temsilen Raportör Margrete Auken ile Mülakat ve Başlık Avrupa Parlamentosu Üyesi Parlamenter Satu Hassi ile Mülakat.

136 kampanyalarında³²⁷ ön plana çıkardığı “kuşların, balıkların, kaplumbağaların ve diğer deniz hayvanlarının midelerinde Avrupa’da yılda kullanılan 100 milyar plastik torba parçalarının olduğu” ayrıca “balıkların plastiklerin yiyecek olduklarına inandıkları, bunları yuttukları ve hastalanıp öldükleri” bilgisi Parlamenterlerin açıklamalarında yer almıştır.³²⁸ Ayrıca Pasifik Okyanusunda İber Yarımadası'nın üç katı büyüklüğünde bir plastik halı olduğuna dair açıklamalar da yine hem STK’ların³²⁹ hem Parlamenterlerin açıklamaları arasında dikkat çekmektedir. Ek olarak, lobilerin de Parlamenterlerin de plastik torba kullanım miktarının her Üye devletde farklı olduğuna dikkat çektikleri görülmektedir. Hatta bu konuda istatistik yayınlayan lobi görüş kâğıtları mevcuttur.³³⁰ Birçok Parlamenterin bu istatistiklerden etkilenerek cümle aralarında bu konuya dikkat çektikleri fark edilmiştir.³³¹ Bu hususlar da lobilerin Parlamenterlere ilettikleri görüşlerinin dikkate alındığına dair net kanıtlar olarak sunulabilir. Dolayısıyla bu Direktif kapsamında lobilerin AP üzerinde rolü olduğu rahatlıkla söylenebilir. Burada

327 Bkz. https://seas-at-risk.org/17-marine-litter/513-tackling-the-plastic-soup-cleaning-up-beaches-across-europe.html. Erişim Tarihi: 07.08.2019.

328 AP tartışma oturumlarında bu konuya değinenler Bogusław Sonik, Judith A.

Merkies, Margrete Auken, Gerben-Jan Gerbrandy, Catherine Bearder, Jo Leinen olmuştur. Bkz. Ek-IV.

329 Örneğin Municipal Waste Europe 30 Mart 2012 tarihli görüş bildirisinde konuya değinmiştir. Detay için bkz. Municipal Waste Europe. “Position Paper.”

330 Örneğin bkz. Eurocommerce Görüş Bildirisi. https://www.eurocommerce.eu/media/

86311/EuroCommerce%20position_lightweight%20plastic%20carrier%20bags_.pdf.

Erişim Tarihi: 07.08.2019.

331 Parlamenterlerin AP oturumlarında konuşmalarının dökümü Ek-IV’te ekte yer almaktadır.

137 lobilerin faydalı bir rolünden bahsedilmiştir ancak sakıncalı rollerinin olabilecğine dair çıkarımlar da alt başlıklarda görülebilecektir.

B. Avrupa Parlamentosu’nun Kapılarının Lobilere Açık Olması ve AP