Eskişehir ilinde tespit edilen 8 adet toprak grubu vardır.Buna göre % 44.8 ile en fazla kahverengi topraklar,% 26.36 ile kahverengi orman toprakları ve % 12.70 ile kalkersiz kahverengi orman toprakları bulunmaktadır.
Eskişehir ili topraklarının % 10.74’ü derin, % 16.70’i orta derinliktedir.Toplam olarak il topraklarının % 27.44’ü derin ve orta derindir.Derin ve orta derin toprakların hakim olduğu bu gibi yerlerde tarımı kısıtlayıcı faktörler yoktur. Buna karşılık il topraklarının büyük bir kısmı (% 65.33’ü) sığ ve çok sığ topraklardan oluşmuştur.
Eskişehir’de etüdü yapılan 1.298.023 hektar arazinin % 15.1’i düz, % 16.2’si hafif eğimli, % 24.1’i orta eğimli ,% 21.9’u dik, % 19’u çok dik ve %3.7’si sarp olarak belirtilmiştir.
Eskişehir’de erozyon, 258.809 ha arazide orta derecede, 280.925 ha arazide şiddetli erozyon ve 565.613 ha arazide çok şiddetlidir.
Eskişehir’de 76.418 hektar arazide yaşlık ve 45.483 hektar arazide çoraklık mevcut olup, yaşlık tespit edilen arazilerin 26.133 hektarı işlenen tarım arazisi ve çoraklık tespit edilen 19.435 hektar arazi de işlenen tarım arazisidir.
Eskişehir İli büyük toprakları ve bazı arazi tiplerinin genel karakterleri şunlardır:
7.1. Alüvyal ve Hidromorfik Alüvyal Topraklar
Akarsular tarafından askıda taşınarak depolanmış, genellikle yeni tortul depozitler üzerindeki AC profilli topraklardır. Alüvyal topraklar, akarsu düzlüklerinde, vadi tabanlarında, geçiş alanlarında, deltalar ve kıyı düzlüklerinden oluşurlar.
34
Mineral bileşimleri, akarsu havzasının özelliklerine, jeolojisine, erozyon ve birikme devirlerine bağlı olup heterojendir.Bu toprakların profilinde horizonlaşma hiç yok yada çok az belirgindir. Buna karşılık değişik özellikte katlar görülür.
Alüvyal topraklar, bünyesine ve bulundukları bölgeler yahut evrim devrelerine göre sınıflandırılırlar. Bunlarda üst toprak alt toprağa belirsiz olarak geçiş yapar. İnce bünyeli ve taban suyu azdır.Yüzey nemli ve organik yüksek olanlarda düşey geçirgenlik azdır.Volkanik bölgeler ile ılıman bölgelerdekiler tropik bölgelerdekilere oranla daha verimlidir. Arid iklimlerindeki alüvyal ovalarında yüksek taban suyunun varlığında değişik derecede tuzluluk, sodiklik veya her ikisi birden görülebilir.İklime bağlı olarak bütün bitkilerin yetiştirilebildiği verimi yüksek her türlü kültür bitkisinin yetişmesine uygun topraklardır.Eskişehir’de 95.501 ha alüvyal toprak bulunmakta olup, tarım alanlarının % 6.78’lik bölümünü kapsamaktadır.
Hidromorfik Alüvyal topraklar sık sık taşkınlara uğrayan yüksek taban suyuna ve gleyleşmiş profile sahip alüvyal toprakları diğer alüvyal topraklardan ayırmak için kullanılan bir terimdir. Doğal bitki örtüsü çayır mera otları, saz, kamış ve sulak yerlerde yetişen bitkilerdir. Topografyaları düz ve çukur, taban suyu yüksek ve alt katmanları yaştır. Taban suyundaki alçalıp yükselmeler, toprak katmanlarında art arda gelen yükseltgenme ve indirgenmelere yol açar. Dolayısıyla mavi, gri, pas lekeleri görülür. Bu topraklarda derinlik fazla ise de gleyleşmiş katlar kök bölgesini sınırlandırırlar. Uzun süre yaş kesimlerinde otlatma yapılabilir. Bu araziler il genelinde 16.856 ha’lık bir alan kaplamaktadır
35 7.2. Kolüvyal Topraklar
Dik eğimlerin eteklerinde yer çekimi, toprak kayması, yüzey akışı ve aynı derelerin taşınarak eğimlerin eteklerinde vadi ağızlarında biriktirilmiş genç (A) C topraklarınınkine benzer. Ana materyal derecelenmemiş veya kötü derecelenmiştir.
Yağışın veya akışın yoğunluğuna ve eğim derecesine göre değişik parça büyüklüklerini eğimler ve vadi ağızlarında bulunanlar çoğunlukla az topraklı olup kaba taş ve molozları içerirler. Yüzey akış hızının azaldığı oranda parçaların çapları küllenmekte ve hatta alüvyal toprak parça büyüklüğüne eşit olmaktadır. Bunlarda eğim tek tip olup materyalin geldiği yöne doğru atmaktadır.
Ara sıra taşkına maruz kalırlarsa da eğim ve bünye nedeniyle drenajları iyidir.
Tuzluluk ve sodiklik gibi sorunları yoktur. Özel bir iklime bağlı değildirler.
Üzerindeki doğal bitki örtüsü iklime bağlıdır. Tarım altına alınanlar sulandığında iyi verim verirler. Eskişehir toprağının % 0.26’sı (3.624 ha) kolüvyal topraklardır.
7.3. Kahverengi Topraklar
Değişik ana maddelerden oluşan ABC profilli zonal topraklardır. Erozyona uğrayanlarda yüksek baz satürasyonu ve yalnız AC horizonu görülür. Oluşumlarında kalsifikasyon rol oynar, bu nedenle profillerinde çok miktarda kalsiyum bulunur.
A horizonu 10-20 cm. kalınlıkta belirgin gözenekli yapıda ve orta derecede organik maddeye sahiptir. pH nötr veya kalevidir, renk gri kahve veya kahverengidir.
B horizonu açık kahverenginden koyu kahverengiye kadar değişen renklerde ve kaba yuvarlak köşeli blok yapıdadır. Bu horizon, tedrici olarak soluk kahve grimsi renkteki çok kireçli ana maddeye geçiş yapar. Kahverengi topraklarda bütün profil kireçlidir. Bu araziler il genelinde 611.494 ha’lık (% 44.8) bir lana kaplamaktadır.
36 7.4. Kahverengi Tarım Toprakları
Kahverengi orman toprakları kireççe zengin ana madde üzerinde oluşur.
Profiller ABC şeklinde olup horizonlar birbirine tedricen geçiş yapar. A horizonu çok gelişmiş olduğundan iyice belirgindir. Koyu kahverengi ve dağılgandır.
Gözenekli ve granüller bir yapıya sahiptir. Reaksiyonu genellikle kalevi bazen de nötrdür. B horizonunun rengi açık kahverengi ile kırmızı arasında değişir.Reaksiyonu A horizonundaki gibidir.Yapı granüler veya yuvarlaktır. Çok az miktarda kil birikimi olabilir. Horizonun aşağı kısımlarında CaCO bulunur.
Kahverengi Orman toprakları genellikle geniş yapraklı orman örtüsü altında oluşur. Etkili toprak oluşum sistemleri kalsifikasyon ve birazda podzollaşmadır.
Drenajları iyidir. Çoğunlukla orman ve otlak kullanılırlar. Tarıma alınmış arazilerin verimi iyidir. İldeki toplam alanı 359.787 hektardır.(% 26.36)
7.5. Kireçsiz Kahverengi Orman Toprakları
ABC profilli topraklardır. A horizonu iyi oluşmuştur ve gözenekli bir yapısı vardır. (B) horizonu zayıf oluşmuştur. Kahverengi veya kötü koyu kahverengi granüler veya yuvarlak köşeli blok yapıdadır. (B) horizonunda kil birikimi yok veya çok azdır. Horizon sınırları geçişli ve tedricidir.
Kireçsiz kahverengi orman toprakları yaprağını döken orman örtüsü altında oluşur.Bu araziler il genelinde 173.187 ha’lık (%12.70) bir alanı kaplamaktadır.
7.6. Kırmızı Kahverengi Topraklar
Solum’un rengi hariç hemen hemen diğer bütün özellikleri kahverengi toprakların aynı veya benzerdir.
A horizonu tipik olarak kırmızımsı kahverengi veya kırmızımsı yumuşak kıvamlıdır. B horizonu kırmızı veya kırmızımsı kahverengi, daha ağır bünyeli ve
37
oldukça sıkıdır. B horizonunun altında kalsiyum karbonat birikme horizonu bulunur.
Beyazımsı renkli olan bu horizon yumuşak veya çimentolaşmış olabilir.
Kırmızımsı kahverengi topraklar çeşitli ana maddeler üzerinde oluşur. Doğal bitki örtüsü uzunca otlar ve çalılardır. Doğal drenajları iyidir. Kırmızı kahverengi topraklar Eskişehir ilinde toplam alanları 6.307 ha’dır.(% 0.46)
7.7. Kalkersiz Kahverengi topraklar
ABC profilli topraklardır.A horizonu kahverengi, grimsi kahverengi, yumuşak kıvamda veya biraz sıktır. B horizonu daha ağır bünyeli, daha sert kahverengi veya kırmızımsı kahverengidir. B horizonu dahil solum 1/10 seyreltik HCI damlatıldığında köpürme görülmez. Genellikle yıkanma mecbur olup üst toprak alt toprağa nazaran daha asidik bir karakteredir. Alt toprakta kalevilik olduğu kadar kireçtaşı üzerinde de oluşabilir. Doğal bitki örtüsü ot ve ot-çalı karışımıdır. Doğal drenajları iyidir. Eskişehir ilinde, toplam 19.616 ha (% 1.43) alan kaplamaktadır.
38
8. ESKİŞEHİR’DE ÇEVRE SORUNLARI