Araştırmanın Yöntemi

Bu çalışmada ön test, son test ve gecikmiş test, deney ve kontrol gruplu yarı deneysel bir çalışma planlanmış ve gerçekleştirilmiştir. Deney ve kontrol gruplarının her ikisi de 36 lise 11. sınıf öğrencilerinden oluşmaktadır ve deney ve kontrol grupları rast gele atanmıştır. Deney grubuna kimyasal reaksiyonların hızı konusu 5E modeline göre çalışma yapraklarıyla desteklenen animasyonlarla bilgisayar destekli öğretim yapılmıştır. Kullanılan yazılımlar resim, grafik, animasyon ve ses unsurlarını içermektedir. Hazırlanan yazılımlar bilgisayarlara yüklenmiş ve uygulamalar öğrenciler her bilgisayarda iki kişi çalışacak şekilde yerleştirilerek gerçekleştirilmiştir. Programın kullanılması sırasında dersler öğrencilerle çalışma yapraklarının yönergelerine göre tartışma şeklinde yürütülmüş, öğrencilerin bireysel çalışmalarına izin verilmiş ve öğrenciler konuyu tekrarlama, örnek problemler çözme ve konu sonunda yer alan açık uçlu ve çoktan seçmeli türden soruları cevaplama olanağına sahip olmuşlardır. Kontrol grubu öğrencileri ise geleneksel yöntemle öğretilmiştir. Hem deney, hem de kontrol grubu öğrencileri uygulama sırasında gözlenmiştir. Araştırma verileri her iki gruba uygulamadan iki hafta önce verilen ön test ve uygulamadan iki hafta sonra verilen son test ve uygulamadan bir ay sonra verilen gecikmiş test ile toplanmıştır. Kullanılan test açık uçlu soru içermektedir. Kullanılan test Çakmakçı (2005) doktora tezinde kullandığı açık uçlu sorulardan alınarak düzenlenmiştir. Soruların kullanılması için gerekli izin alınmıştır (EK 6). Testin geçerlilik ve güvenilirliği hesaplanmıştır. Açık uçlu sorulara verilen cevaplar anlama, kısmen anlama, yanlış anlama, anlamama ve cevapsız şeklinde beş kategoride toplanmış ve yüzde oranları hesaplanmıştır. Bu kategoriler literatürde de sıklıkla kullanılmaktadır (Abraham et al. 1992; Özmen vd 2002; Ayas vd 2002).

Açık uçlu soruların cevap anahtarı oluşturulurken geçerliliğinin arttırılması amacıyla sorular araştırmacının yanı sıra Türkiye genelindeki değişik illerde görev yapan 30 kimya öğretmeni tarafından ve akademisyenler tarafından da ayrı ayrı cevaplanmış ve nihai olarak elde edilen cevaplardan oluşturulmuştur. Verilerin analizinde ön test ve son test puanları SPSS 13.0 paket programında t testi yapılarak karşılaştırılmıştır.

Çalışma yarı deneysel yöntem kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Yarı deneysel yöntem, deneysel çalışmalarda deney ve kontrol gruplarının rasgele oluşturulmasının çok güç veya imkânsız olduğu durumlarda, önceden oluşturulmuş sınıfların kullanılmasıyla gerçekleştirilen bir yöntemdir (Robson 1998). Karasar (1999) tarafından eşitlenmemiş kontrol gruplu yöntem olarak adlandırılan bu yöntemde, bir deney ve bir kontrol grubu rastgele seçim dışında bir yolla oluşturulur, her iki gruba ön test uygulanır, deney grubu deneysel müdahaleye uğrar, kontrol grubu özel bir muameleye tabi tutulmaz ve her iki gruba son test uygulanır.

Bazı durumlarda kişilerin gruplara rasgele dağıtılması imkânsız olabilir veya istenmeyebilir (Thistlethwaite and Campbell 1969). Bu durumlarda yarı deneysel yöntem alternatif olarak kullanılmaktadır. Bu yöntem bilimsel değer bakımından gerçek deneysel yöntemden sonra gelir. Gerçek deneysel yöntemin uygulanamadığı durumlarda bu yöntem kullanılabilir. Campbell and Stanley (1963) yarı deneysel yöntemi, “deney ve kontrol gruplarına rasgele atamanın kullanılmadığı ancak deneysel bir yaklaşım içeren bir araştırma tasarımıdır” biçiminde tanımlamaktadırlar (Robson 1998). Özellikle eğitim araştırmalarında deneysel yöntem yerine genellikle yarı deneysel yöntem kullanılmaktadır. Bunun nedeni Kaptan (1998) tarafından şöyle ifade edilmektedir: “Eğitim araştırmaları genellikle doğal çevre içerisinde yürütülmektedir. Bu çevre de okullardır. Okullarda rasgele örneklem seçimi ile grupların oluşturulmasına yönetimler tarafından izin verilmediğinden, araştırmacı olanakların elverdiği ölçüde kendisine izin verilen gruplar üzerinde çalışma yapmak durumundadır”. Okullarımızın bu özelliğinden dolayı bu çalışmada örneklemi gruplara rasgele atama dışında bir yöntemle yerleştirmeye olanak veren yarı deneysel yöntem kullanılmıştır. Bu yöntemde önceden oluşturulmuş gruplar aynen alınmakta, şans yoluyla bunlardan biri deney grubu diğeri

kontrol grubu olarak atanmakta, gruplar bir kez deneye başlamadan önce, bir kez de deney bittikten sonra ölçülmektedir. Bu yöntemi deneysel yöntemden ayıran tek fark başlangıçta rasgele örneklem seçiminin olmamasıdır (Robson 1998; Kaptan 1998). Çalışmada deney grubuna müdahalede bulunulurken, kontrol grubuna herhangi bir müdahalede bulunulmaz. İşlem sonucunda deney ve kontrol gruplarından elde edilen veriler karşılaştırılır. Bu çalışmanın bağımlı değişkeni öğrencilerin çalışılan kavramlarla ilgili başarıları iken, bağımsız değişkeni ise kullanılan öğretim yöntemidir.

Yarı deneysel yöntemin birkaç farklı uygulaması bulunmaktadır. Bunlar, eşitlenmemiş gruplara yalnızca son test uygulanması, tek bir gruba ön test ve son test uygulanması ve tek bir gruba sadece son test uygulanması şeklinde sayılabilir. Bu yöntemlerden ilk ikisinin kullanılmasının sakıncalı olduğu ifade edilmektedir (Robson 1998). Çünkü ilkinde işlemden önce iki grubun farklı olup olmadığı, ikincisinde ise grubun ön test ile son test arasında ne kadar değiştiği bilinmemektedir. Bu nedenle bu iki yöntemi birleştirerek yeni bir yöntem geliştirilmesi mümkündür. Geliştirilen bu yeni yöntem “ön ve son testli eşitlenmemiş kontrol gruplu yöntem” olarak adlandırılmaktadır (Robson 1998).

Rasgele seçim dışında bir yolla en az bir deney grubu ve bir de kontrol grubu oluşturulur, her iki gruba ön test uygulanır, deney grubuna deneysel müdahalede bulunulur, kontrol grubuna özel bir müdahalede bulunulmaz, her iki gruba son test uygulanır.

Eşitlenmemiş kontrol gruplu yönteme uygun olarak bu çalışmada kullanılan modelin simgesel gösterimi aşağıda verilmiştir:

T1: Kimyasal Reaksiyonların Hızı Ünitesi Kavram Testi

Kontrol Grubu T1 Y T2 T3

Deney Grubu T1 X T2 T3

(ön test)

X: Rehber Materyale Dayalı Öğretim

Y: Geleneksel Öğretim T₂ : Kimyasal Reaksiyonların Hızı Ünitesi Kavram Testi (son test)

T3 : Kimyasal Reaksiyonların Hızı Ünitesi Kavram Testi

(gecikmiş test)

Bu modelde, grupların oluşturulmasında yansız atama kullanılmamakta, daha önceden oluşmuş gruplar aynen alınmaktadır. Bununla birlikte gruplar şans yoluyla bunlardan deney grubu ve kontrol grubu olarak atanmaktadır. Ayrıca bu yöntemde çalışmaya dahil edilen öğrencilerin benzer nitelikte olmalarına olabildiğince özen gösterilmektedir. Modeldeki ön testler, grupların uygulama öncesi benzerliklerinin belirlenmesinde kullanılmaktadır. Deney ve kontrol gruplarına ait ön test puanlarının olabildiğince birbirine yakın olması grupların eşliğinin sağlanması açısından önemlidir.

Bu modelde, uygulamanın (X) ne derece etkili olduğuna karar vermek için ön test ve son test ölçme sonuçları birlikte kullanılmaktadır. Bu amaçla:

a. Grupların fark puanları arasındaki farkın anlamlılığı için ilişkisiz gruplar için t testi ya da tek faktörlü varyans analizi (ANOVA) kullanılmakta, ya da

b. Ön test puanları “birlikte değişen” (covariate) olarak alınıp, ön teste göre düzeltilmiş son test ortalama puanlarıyla kovaryans (ANCOVA) analizi yapılmakta, ya da tek faktör üzerinde tekrarlanmış ölçümler için iki faktörlü ANOVA kullanılmakta, ya da ön test puanlarını ve işlem gruplarını yordayıcı değişken, son test puanlarını yordanan değişken olarak alan çoklu regresyon analizi kullanılmaktadır( Büyüköztürk 2001).