Araştırmanın hipotezlerini test edebilmek amacıyla öğrencilerin belirlenecek içerik bağlamında matematik öz bildirim, matematik tutum ölçeği ve matematik başarı puanlarına ihtiyaç duyulmaktadır. Bu verileri toplamak amacıyla kullanılan dört farklı ölçme aracına ilişkin bilgiler aşağıda verilmiştir.
3.3.1 Başarı Testleri
3.3.1.1 Grup Denkliği Başarı Testi (GDBT)
İlköğretim 4. sınıf Grup Denkliği Başarı Testi (GDBT)’ni geliştirmek amacıyla, Matematik dersi dördüncü sınıf programı incelenmiş, program kazanımlarına göre sınıflandırılmıştır. Akdeniz Üniversitesi, Hacettepe Üniversitesi ve Gazi Üniversitesi Eğitim Fakülteleri’nde görev yapmakta olan Eğitim Bilimleri ve Matematik Eğitimi Alanından üç uzman görüşüne başvurularak amacımıza hizmet eden kazanımlar belirlenmiş, belirlenen kazanımların kazanılıp kazanılmadığını ortaya koymak amacıyla, her bir kazanım için en
54
az bir adet soru olmak üzere 31 sorudan oluşan çoktan seçmeli bir test (Ek-1) hazırlanmıştır.
Tüm hedefleri kavrayan çoktan seçmeli 31 soruluk deneme formu, araştırma grubu dışındaki toplam 228 beşinci sınıf öğrencisine uygulanmıştır. Maddelerinin güçlük indeksleri ve ayırıcılık gücü indeksleri Microsoft Excel ve Statistica programı yardımıyla hesaplanmıştır. Madde seçimi yapılırken orta güçlükteki maddelerin ve ayırt edicilik değeri 0,25’ten yüksek olan maddelerin seçimine dikkat edilmiştir (Turgut, 1984; Tekin, 1993). Kazanımlar açısından ulaşılabilirlik incelenirken, testlere verilen doğru cevap yüzdeleri ve frekans değerleri %70 kritik değeri ile karşılaştırılmıştır (Büyüköztürk, 2010). Davranışlar arasında ön ilişkinin olup olmadığını incelemek için tetrakorik korelasyon katsayıları kullanılmıştır. Bu ölçütlere göre aynı davranışı ölçen iki maddeden en iyisi seçilerek, 25 maddenin yer aldığı Grup Denkliği Başarı Testi (EK-2) nihai formu elde edilmiştir. Yapılan analizler sonucu testin ortalama madde güçlüğü 0,49 ve KR20 güvenilirlik katsayısı 0,75 olarak bulunmuştur. Son şekli verilen ve geçerlik güvenilirlik çalışmaları yapılan 25 maddelik Grup Denkliği Başarı Testinin belirlenen kazanımları ölçtüğü ve güvenirliğinin yüksek olduğu sonucuna varılmıştır.
Geliştirilen test, grup denkliğinin karşılaştırılmasında kullanılmıştır. 2014-2015 eğitim- öğretim yılı eylül ayının üçüncü haftasında araştırma grubuna uygulaması gerçekleştirilmiştir.
3.3.1.2 Öğrenme Alanı Başarı Testi (ÖABT)
Öğrencilerin başarı süreçlerini takip etmek amacıyla, İlköğretim beşinci sınıf matematik dersi 1. Ünitesi (Doğal Sayılar ve Doğal Sayılarda İşlemler)’ne ait başarı testini geliştirmek amacıyla öncelikle Matematik dersi beşinci sınıf programı incelenmiş, programın kazanımları belirlenmiştir. Belirlenen kazanımlar doğrultusunda belirtke tablosu hazırlanmış ve her bir kazanım için en az 2 soru maddesi yazılmıştır. Soru maddeleri, ortaokul 5. sınıf öğrencilerinin gelişim özellikleri göz önünde bulundurularak dörder seçenekli olarak oluşturulmuştur. Ölçme aracının kapsam geçerliğini sağlamak amacıyla maddenin ölçülmek istenen kazanımları ölçecek niteliğe sahip olup olmadığı, maddelerin yazım kurallarına uygunluğu, maddelerin anlam ve kapsam açısından uygunluğu, çeldiricilerin maddeye uygunluğu, doğru yanıtın maddeye uygunluğu ve bilimsel açıdan doğruluğu, testin ve maddelerin teknik özellikleri hakkında uzman görüşleri alınmıştır. Eğitimde ölçme ve değerlendirme ve ilköğretim matematik eğitimi alanında çalışan
55
uzmanların görüşleri çerçevesinde maddelerde gerekli düzeltmeler yapılmıştır. Tüm kazanımları kavrayan çoktan seçmeli 50 soruluk başarı testi (Ek-3), daha önce bu üniteleri görmüş olan deney grubu dışındaki toplam 102 kişilik altıncı sınıf öğrencisine uygulanmıştır. Test maddelerinin güçlük indeksleri ve ayırıcılık gücü indeksleri Microsoft Excel ve Statistica programı yardımıyla hesaplanmıştır. Madde seçimi yapılırken orta güçlükteki maddelerin ve ayırt edicilik değeri 0,25’ten yüksek olan maddelerin seçimine dikkat edilmiştir (Turgut, 1984; Tekin, 1993). Kazanımlar açısından ulaşılabilirlik incelenirken, sorulara verilen doğru cevap yüzdeleri ve frekans değerleri %70 kritik değeri ile karşılaştırılmıştır. Davranışlar arasında ön ilişkinin olup olmadığını incelemek için tetrakorik korelasyon katsayıları kullanılmıştır. Bu ölçütlere göre aynı davranışı ölçen iki maddeden en iyisi seçilerek, 25 maddenin yer aldığı Öğrenme Alanı Başarı Testi elde edilmiştir (Ek-4). Yapılan analizler sonucu testin ortalama madde güçlüğü 0,57 ve KR20 güvenilirlik katsayısı ise 0,74 olarak bulunmuştur. Son şekli verilen ve geçerlik güvenilirlik çalışmaları yapılan 25 maddelik Öğrenme Alanı Başarı Testinin belirlenen kazanımları ölçtüğü ve güvenirliğinin yüksek olduğu sonucuna varılmıştır.
3.3.2 Matematik Tutum Ölçeği (MTÖ)
Öğrencilerin matematik dersine ilişkin tutum düzeylerini belirlemek için bu konuyla ilgili likert tipi tutum ölçeği kullanılmıştır. Ölçeğin tespit edilmesinde öncelikle literatür taraması yapılmış, daha önce bu amaçla kullanılmış ölçekler incelenmiştir. Bu konuya ilişkin literatürde çok araştırma yapıldığı için güvenilirlik ve geçerlik çalışmalar yapılmış olan bir tutum ölçeği kullanılmıştır. Araştırmacı tarafından bulunan ve geçerlik güvenilirlik çalışmaları yapılmış olan tutum ölçekleri, eğitimde program geliştirme, eğitimde ölçme değerlendirme uzmanlarının ve MEB’na bağlı okullarda görev yapmakta olan üç matematik öğretmeninin görüşüne sunulmuştur. Uzmanlardan ve öğretmenlerden ölçekleri dil kuralları, soru yazma ilkeleri, öğrenci düzeyine uygunluğu, matematik dersinin içeriğine uygunluğu vb. ölçütler çerçevesinde değerlendirmeleri istenerek, oluşan görüş ve öneriler çerçevesinde Baykul (1990) tarafından geliştirilen “Matematik Dersine Yönelik Tutum Ölçeği (MTÖ)” bu araştırmada kullanılmak üzere seçilmiştir. Bu ölçek “İlkokul Beşinci Sınıftan Lise ve Dengi Okulların Son Sınıflarına Kadar Matematik ve Fen Derslerine Karşı Tutumda Görülen Değişmeler ve Öğrenci Seçme Sınavındaki Başarı ile İlişkili Olduğu Düşünülen Bazı Faktörler” adlı araştırma için geliştirilmiş ve 1056 kişi üzerinde uygulanmıştır. Ölçek 30 maddeden oluşmaktadır. Araçta yanıtlayıcılar için beşli
56
derecelendirme ölçeği kullanılmıştır. Tek faktörle açıklanabilen ölçek 15 olumlu (1, 2, 5, 6, 10, 11, 12, 16, 17, 18, 23, 25, 26, 27) ve 15 olumsuz (3, 4, 7, 8, 9, 13, 14, 15, 19, 20, 21, 22, 24, 28, 29, 30) maddeden oluşmaktadır. Ölçeğin faktör yapısına ilişkin uygulanan faktör analizi, tek faktörle açıklanan varyansın % 56 olduğunu göstermiştir. Ölçekten elde edilen puanların alpha iç tutarlık katsayısı 0,96 bulunmuştur. Ölçekten alınabilecek en yüksek puan 150 iken en düşük puan 50’dir. Ölçekten alınacak yüksek puan öğrencilerin matematik dersine ilişkin olarak olumlu bir tutum içinde olduğunu gösterir. Tutum ölçeğine ilişkin maddeler Ek-5’de verilmiştir.
3.3.3 Matematik Öz-Bildirim Envanteri (MÖBE)
Akın (2011) tarafından geliştirilen Matematik Öz-Bildirim Envanteri (MÖBE), Eccles ve arkadaşlarının (1983) başarı güdüsüne dayalı beklenti-değer kuramı temel alınarak ilköğretim ikinci kademe öğrencilerinin matematik öz-bildirimlerini belirlemeye yönelik geliştirilen bir ölçme aracıdır. 33 maddeden oluşan araç; “ilgi değeri”, “kullanışlık değeri”, “başarı değeri”, “kişisel değer” ve “başarı beklentisi” olmak üzere beş boyutta toplanmıştır. Buna göre;
İlgi Değeri: Görevi yerine getirirken öğrencinin bu aktiviteden aldığı zevk ya da
öğrencinin söz konusu olan görev veya aktiviteyi içeren konuya duyduğu ilgidir (Eccles ve Wigfield, 2002).
Kullanışlık Değeri: Kullanışlık değeri, bireyin yaptığı görevin şimdi ve gelecekteki
amaçlarının (örneğin kariyer amacı) ne kadarını karşıladığıyla ilgilidir (Eccles ve Wigfield, 2002) ve burada, görevin birey için önemi ve gerekliliği ölçülmeye çalışılmaktadır.
Başarı Değeri: Başarı değeri, görevi iyi yapmanın birey için ne kadar önemli olduğu ile
ilgilidir (Eccles ve Wigfield, 1995).
Kişisel Değer: Eccles ve arkadaşları kişisel değeri, kritik değer bileşeni olarak
tanımlamıştır (Eccles vd., 1983). Kişisel değer, görevle ilgili olumsuz bakış açısıdır; başarılı ve başarısız olmaktan duyulan kaygı ve görev performansı ile ilgili duyulan endişenin yanı sıra başarı ihtiyacı için harcanan çaba ve yapılan seçimlerden dolayı kaybedilen fırsatlardır (Eccles ve Wigfield, 2002).
Başarı Beklentisi: Başarı beklentisi inancı öğrencinin şimdiki, uzun ve kısa vadede
karşısına çıkacak görevleri ne kadar iyi yapabileceğine olan düşüncesi/inancıdır (Eccles vd., 1983).
57
Envanterde beşli likert tipli derecelendirme ölçeği kullanılmıştır. Derecelendirmeler, “kesinlikle katılıyorum” (5), “katılıyorum” (4), “kararsızım” (3), “katılmıyorum” (2), “kesinlikle katılmıyorum” (1) şeklindedir. Envanteri hazırlayan araştırmacı tarafından güvenilirlik katsayısı (Cronbach Alfa katsayısı) 0,87 olarak hesaplanmıştır. Matematik Öz- Bildirim Envanterine ilişkin betimleyici istatistikler Tablo 3.4’te sunulmuştur.
Tablo 3.4
Matematik Öz-Bildirim Envanterine İlişkin Betimleyici İstatistikler Faktör N Madde Sayısı Standart
Sapma Ortalama Varyans Güvenilirlik
İlgi değeri 1258 7 0,965 3,65 0,933 0,91 Kullanışlık değeri 1258 5 0,804 4,00 0,248 0,77 Başarı değeri 1258 6 0,717 4,17 0,179 0,79 Kişisel değer 1258 5 1,111 2,72 0,587 0,82 Başarı beklentisi 1258 10 0,819 4,09 0,209 0,90 Genel MÖBE 1258 33 0,529 3,79 0,280 0,87
Bunun yanında, açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizinden elde edilen bulgular model ile ilgili uyum indekslerinin gerekli kriterlerin tümünü karşıladığını göstermiştir.
Araştırmada, deneysel uygulama öncesinde Matematik öz-bildirim envanterinin bu çalışmanın katılımcıları bağlamında sağlanıp sağlanmadığının belirlenmesi amacıyla güvenilirlik analizleri 500 kişilik öğrenci grubu üzerinde tekrar yapılmıştır. Yapılan literatür incelemesi ve envanteri geliştiren araştırmacının görüşleri doğrultusunda, “başarı beklentisi” boyutu, 5. Sınıf seviyesine uygun olmadığı gerekçesiyle envanterden çıkarılmış ve yapılan analizler envanterin her bir boyutuna ilişkin ayrı ayrı uygulanmış ve yorumlanmıştır. Buna göre; 23 maddeden oluşan envanterin (EK-6) her bir boyutu için Cronbach alfa güvenilirlik katsayıları; “ilgi değeri” için α =0,899, “kullanışlık değeri” için α =0,791, “başarı değeri” için α =0,784 ve “kişisel değer” için α = 0,835 bulunmuştur.