Sanal diplomasi ve yeni medya ilişkisinin incelenmek istendiği araştırmaya
‘örnek olay’ bağlamında bir sınırlılık getirilmiştir. Araştırmada ‘Gezi Parkı’ örnek olayı dikkate alınarak sanal diplomasiye dahil olan tarafların ‘Twitter’ kullanımı irdelenmiştir. Böylelikle sanal diplomasinin kimlerin kontrolünde, ne amaçla ve nasıl yürütüldüğü örnek olay kapsamında açığa çıkartılmak istenmiştir. Gezi Parkı örnek olayı, sanal diplomasiye dahil olan tüm tarafların katılımının olduğu güncel bir gelişmedir. Birbirinden farklı halk kesimlerinin desteklediği Gezi Parkı olayları, Türkiye’nin neredeyse bütün illerine yayılmış bir toplumsal hareket niteliğindedir, ayrıca bu dönemde sosyal ağların kullanımı beklenmedik, ani ve hızlı bir biçimde artmıştır. Dolayısıyla ‘Gezi’ hareketi, sosyolojik açıdan olduğu kadar iletişim çalışmaları açısından da önem taşıyan bir gelişmedir.
Gezi Parkı olaylarının yaşandığı dönemde, Twitter’da tt (trend topic) olan etiketlerin ve tweet paylaşımlarının çeşitli iletişim çalışmalarına konu olduğu
141
görülmektedir. Örneğin New York Üniversitesi’nin yaptığı araştırmada 4, olayların geçtiği tarih aralığında Twitter’ın kullanım düzeyinin arttığı istatistik veriler ile ortaya konmuştur. Araştırmada, 31 Mayıs 2013’den itibaren 11 Haziran’a kadar Gezi olayları ile ilgili internet ortamında 22 milyondan fazla tweet paylaşıldığı tespit edilmiştir. Sosyal medyanın politik katılımı yayma, teşvik etme ve öncülük etmede aldığı rolü anlamak söz konusu araştırmanın temel amacı olmuştur (2013: 3).
Toplumsal hareketlerin karşılaştırmalı analizinin yapıldığı araştırmaya göre, Ocuppy Wall Street eyleminden Arap Baharı’na kadar geçen olaylarda sosyal ağlar politik içerikli gösterilerin merkezinde yer almıştır (2013: 1). Diğer ülkelerde gerçekleşen toplumsal hareketlerde olduğu gibi, Gezi Parkı gösterilerinde de internet bağlantılı 3G teknolojisine sahip telefonların kullanıldığı gözlemlenmiş ve gelişmeler halka Twitter üzerinden anlık iletilerle hızlı bir biçimde yayılmıştır (2013: 2). 5
Kurumun yaptığı araştırmaya göre, Türkiye’deki Gezi olaylarında geleneksel medyanın içerik üretiminde eksik ve yetersiz kalması, Twitter kullanımında artışa neden olmuştur. Gezi Parkı ile ilgili anlık gelişmeler yurttaşlar tarafından link, video, fotoğraf eklentisi ile Twitter’da paylaşılmıştır. Türkiye’deki gösteriler devam ederken halkın gündemini duyuran çeşitli etiketler (#DirenGeziParkı,
#BugünTelevizyonlarıKapat, #OccupyGezi, #OccupyTaksim, #DirenGeziSeninleyiz) açılmış, etiketler Twitter’daki dünya gündemi (world trend topic) listesinde yer
4 Bkz. daha fazla bilgi için “SMaPP DATA REPORT: A Breakout Role For Twitter? The Role of Social Meda in the Turkish Protests”, Social Media and Political Participation Lab New York University, 2013, s.1-7, http://smapp.nyu.edu/reports/turkey_data_report.pdf, Erişim Tarihi:
22.07.2013.
5 Araştırmaya göre diğer ülkelerde meydana gelen kitlesel gösterilere benzemez bir biçimde atılan tweetlerin %90’ı Türkiye, Türkiye’den atılan tweetlerin %50’si İstanbul kaynaklıdır. Örneğin Mısır’daki olaylarda atılan tweetlerin %30 kadarının bu ülkeden atıldığı tespit edilmiştir.
142
almıştır. Twitter’daki anlık ileti paylaşımları iç ve dış kamuoyunun dikkatini çekmiştir. New York Üniversitesi’nin yaptığı bu araştırma, Gezi Parkı olayları döneminde Twitter yoğunluğundaki artışı niceliksel olarak ortaya koyması bakımından önemlidir.
Tez çalışmasında incelenecek materyale, enformasyon çokluğu ve çalışmanın zaman darlığı nedeniyle ayrıca bir sınırlama getirilmiştir. Araştırmada incelenecek konunun ‘kapsam ve evreni’ belirli bir tarih aralığı ile sınırlandırılmıştır. Gezi Parkı örnek olayı kapsamında Twitter içeriği 1 Haziran 2013- 1 Temmuz 2013 tarih aralığı dikkate alınarak analiz edilmiştir.
Ayrıca daha önce yapılmış olan içerik analizi ile ilgili çalışmalarda kota belirlendiği bilinmektedir. Araştırma kapsamında örnekleme farklı tarafların temsiline olanak verecek şekilde 40 Twitter hesabı dahil edilmiştir (bkz. Tablo 2).
Araştırmanın incelendiği 1 aylık ‘tarih aralığında’ yer alan 40 Twitter hesabına ait toplam 23.816 tweet analiz edilmiştir. Araştırmada belirlenen bu kotanın varsayımları sınamaya olanak tanıyan yeterli araştırma bulgusunu sağlayacağı düşünülmektedir.
Tablo 2. Örnekleme Dahil Edilen Twitter Hesapları
Sayı Kullanıcı adı Hesap adı Hesap türü
1 Kamu Diplomasisi (@basbakanlikKDK) Hükümet Birimi/ Türkiye 2 US Department of State (@StateDept) Hükümet Birimi/ ABD 3 European Commission (@EU_Commission) Hükümetlerarası Kuruluş/
Avrupa Birliği Komisyonu 4 UN Human Rights (@UNrightswire) Hükümetlerarası Kuruluş/
Birleşmiş Milletler
143
5 OSCE (@OSCE) Hükümetlerarası Kuruluş/
AGİT
6 Washington Institute (@Washinstitute) Hükümet Dışı Kuruluş 7 Greenpeace Türkiye (@Greenpeace_Med) Hükümet Dışı Kuruluş
8 CNN (@CNN) Uluslararası Haber Ajansı
9 Reuters World (@ReutersWorld) Uluslararası Haber Ajansı 10 Agence France-Presse (@AFP) Uluslararası Haber Ajansı 11 BBC News World (@BBCWorld) Uluslararası Haber Ajansı 12 Al Jazzerra English (@AJEnglish) Uluslararası Haber Ajansı
13 AKKULIS (@AKKULIS) Siyasal Parti
14 CHP online (@CHP_online) Siyasal Parti
15 MHP (@MHP_Bilgi) Siyasal Parti
16 BDP (@BDPgenelmerkez) Siyasal Parti
17 ÇHD (@çhdgenelmerkez) Sivil Toplum Kuruluşu
18 İstanbul Tabip Odası (@istabip) Sivil Toplum Kuruluşu
19 TMMOB (@MimarlarOdasi_T) Sivil Toplum Kuruluşu
20 Emniyet Sendikası (@Emniyet_Sen) Sivil Toplum Kuruluşu
21 TÜSİAD (@tusiad_iletisim) Sivil Toplum Kuruluşu
22 Taksim Solidarity (@TaksimSldrty) Sivil Toplum Kuruluşu
23 Çapul TV (@capul_tv) Çevrimiçi Haber Hesabı
24 Occupy Gezi News (@OccupyGeziNews) Çevrimiçi Haber Hesabı
25 Štefan Füle (@StefanFuleEU) Kanaat Önderi/ AB
Genişlemeden Sorumlu Üyesi 26 Martin Schulz (@MartinSchulz) Kanaat Önderi/ Avrupa
Parlamentosu Başkanı 27 Christiane Amanpour (@camanpour) Kanaat Önderi/
CNN Muhabiri
28 Ivan Watson (@IvanCNN) Kanaat Önderi/
CNN Muhabiri 29 Nihal Bengisu Karaca (@nibenka) Kanaat Önderi/
Habertürk Köşe Yazarı 30 İsmail Saymaz (@ismailsaymaz) Kanaat Önderi/
Radikal Muhabiri
31 Zeynep Tüfekçi (@zeynep) Kanaat Önderi/
Sosyolog 32 Levent Üzümcü (@LeventUzumcu) Kanaat Önderi/
Tiyatro Sanatçısı
144
Twitter’da sosyal ağ kullanıcıları trend topic (tt) yapma, yani seslerini daha çok duyurma uğraşı içerisinde olabilmektedirler. Twitter’da tweet atarak açılan etiketin trend topic olması söz konusudur. Trend topic olmuş etiketler aynı zamanda küresel ölçekte world trend topic (wtt) listesine girme olanağına sahiptir. Kullanıcılar tarafından trend topic olmuş etiketler ile Twitter’da gündemin duyurulması veya belirlenmesi istenmektedir. Ancak bazı kullanıcı hesapları sahte hesap satın alarak takipçi sayısını arttırmakta, açılan etikete ilişkin tweet sayısını çoğaltarak tt yapmaya çalışmaktadır.
Örnekleme dahil edilen Twitter hesaplarının sahte olmamasına dikkat edilmiştir. Twitter’da teknik olarak sahte/ fake takipçi satın alınabildiğinden az takipçili Twitter hesapları daha çok gerçeklik algısı taşımaktadır. Bu nedenle araştırmada fenomen olan kullanıcı hesaplarının dışında, az takipçili hesapların da incelenmesi önem kazanmaktadır. Bildirim aracılığıyla atılan tweete karşılık vermeyen, günlük tweet atma oranı çok olmadığı halde binlerce takipçisi olan, açtığı
33 4KİL YOBAZ (@AkilYobaz) Bireysel Hesap
34 SARIKLI VOYVODA (@Sarikli_Voyvoda) Bireysel Hesap
35 İmamınGülü (@Ladyİmam) Bireysel Hesap
36 Berkin İsmail Cömert (@Azuth) Bireysel Hesap
37 T.C. Zehra (@Turkkizi1919) Bireysel Hesap
38 HİLAL TÜRK (@görkemligizem) Bireysel Hesap
39 Hevallo (@Hevallo) Bireysel Hesap
40 Berxwedan Yaruk (@BerxwedanYARUK) Bireysel Hesap
145
etiket içeriğiyle ilgisiz tweet atan hesapların sahte olduğu düşünülerek tercih edilmemiştir.
Twitter hesaplarının seçiminde öncelikle, sanal diplomasi etkinliğinin aktör çeşitliliğine göre bir tercih yapılmıştır. Bu doğrultuda hesap türlerinin hükümet birimleri, hükümetler arası kuruluşlar, hükümet dışı kuruluşlar, uluslararası medya kuruluşları, çevrimiçi (online) haber hesapları, siyasal partiler, sivil toplum örgütleri, kanaat önderleri ve bireysel kullanıcılara ait olması göz önünde bulundurulmuştur.
Örnekleme dahil edilen bireysel kullanıcılara ait hesapların seçiminde farklı politik görüşlere göre bir çeşitlendirme ve tercih yapılmıştır. Gezi Parkı ile ilgili gelişmeleri İngilizce tweet atarak uluslararası kamuoyuna ve diplomatik birimlere duyurmaya çalışan bireysel kullanıcı hesapları, örneklemi belirleyen bir başka ölçüt olmuştur. Bu tür hesaplar aynı zamanda siyasal partiler, uluslararası kurumlar ve medya kuruluşları ile söylemsel etkileşim içerisindedirler.
Örnekleme dahil edilen hükümet birimleri, hükümetler arası kuruluşlar, hükümet dışı kuruluşlar ve sivil toplum örgütlerinin seçiminde Gezi Parkı ile ilgili gelişmeleri takip eden ve anlık bir biçimde paylaşan hesaplar tercih edilmiştir.
Kanaat önderlerinin seçiminde Gezi Parkı gelişmelerini takip eden ve bunu hem iç hem dış kamuoyu ile paylaşarak öne çıkan kişiler tercih edilmiştir. Uluslararası medya kuruluşları ve bağımsız haber hesapları sanal diplomasinin dolayımlanmasına aracılık ettiği için örnekleme dahil edilmiştir. Siyasal partilerin resmi Twitter
146
hesapları, bu aktörlerin sanal diplomaside aldığı konumu değerlendirebilmek açısından önem taşımaktadır.