Şerefiye Dışındaki Maddi Olmayan Duran Varlıklar

Şerefiye dışındaki maddi olmayan duran varlıklar bölümünde, (Bakınız: Bölüm 19 İşletme Birleşmeleri ve Şerefiye) ve işletmeler tarafından olağan iş akışı içerisinde satış amaçlı elde tutulan maddi olmayan duran varlıklar (bakınız: Bölüm 13 Stoklar ve Bölüm 23 Hasılat) dışında tüm maddi olmayan duran varlıkların muhasebeleştirilmesi amacıyla uygulanır.

Maddi olmayan duran varlık, fiziksel niteliği olmayan, tanımlanabilir nitelikteki parasal olmayan varlıktır. Bu tür bir varlık, aşağıdaki durumlarda tanımlanabilir niteliktedir:

 Ayrılabilir olması, diğer bir deyişle işletmeden ayrılabilme ya da bölünebilme özelliğine sahip ve bireysel olarak ya da ilgili sözleşme ile birlikte, varlık ya da borçla beraber satılabilir, devredilebilir, lisans altına alınabilir, kiralanabilir ya da takas edilebilir olması veya

 İlgili hakların işletmeden ya da diğer hak ve yükümlülüklerden ayrılabilmesine veya devredilebilmesine bakılmaksızın, sözleşmeye bağlı haklardan ya da diğer yasal haklardan kaynaklanması

Şerefiye dışında, işletme içi bir maddi olmayan duran varlık yaratılması, bir Araştırma veya Geliştirme aşamasını içerir. Araştırma geliştirme maliyetleri gerçekleştiği zaman ya gider olarak muhasebeleştirilir ya da alternatif olarak aktifleştirme yöntemi seçilir. Aktifleştirme yönteminde araştırma faaliyetleri doğrudan gider, geliştirme faaliyetleri ise belli bir kriterleri taşıması durumunda maddi olmayan duran varlık olarak muhasebeleştirilir ve UMS 38'deki 51-67 arası maddeler uygulanır. İşletme içi yaratılan

76

markalar, ticari başlıklar, yayın haklan, müşteri listesi, eğitim faaliyetleriyle ilgili harcamalar, reklam ve promosyon giderleri, yeniden yapılandırma giderleri ile bir maddi duran varlık maliyetine dahil edilmeyen faaliyete başlama giderleri, maddi olmayan duran varlık olarak muhasebeleştirilemez.159

İşletme birleşmesi kapsamında iktisap edilen bir maddi olmayan duran varlık, normal koşullarda, gerçeğe uygun değeri yeterli güvenilirlikle ölçülebiliyorsa, varlık olarak muhasebeleştirilir. Ancak, işletme birleşmesi kapsamında iktisap edilen bir maddi olmayan duran varlık, yasal veya diğer sözleşmeye bağlı haklardan kaynaklandığında ve varlığın gerçeğe uygun değeri aşağıdakilerden biri nedeniyle güvenilir bir şekilde ölçülemediğinde, muhasebeleştirilmez:

 Varlık şerefiyeden ayrılamıyorsa veya

 Varlık şerefiyeden ayrılabilir durumda olmasına rağmen, aynı veya benzer varlıklar için bir takas işlemi kaydı veya bu işleme ait bir kanıt yoksa ve diğer taraftan gerçeğe uygun değerin tespiti, ölçülebilir olmayan değişkenlere bağlıysa

Maddi olmayan bir duran varlığın işletme birleşmesi kapsamında elde edilmiş olması durumunda, maddi olmayan duran varlığın maliyeti, edinme tarihindeki gerçeğe uygun değeridir.

Maddi olmayan duran varlıkların işletmeye net nakit girişi sağlaması, beklenen süre için öngörülen bir sınır olmaması durumunda, yararlı ömürleri sınırsız kabul edilir. Sözleşmeden veya yasadan doğan hakların yararlı ömrü bunlarda belirtilen süreyi geçemez, ancak iletmenin varlığı kullanmayı beklediği süreye bağlı olarak daha kısa olabilir. Sınırlı ömre sahip maddi olmayan duran varlıkların itfaya tabi tutarları yararlı ömürleri boyunca sistematik olarak dağıtılır. İtfa işlemi varlığın kullanıma hazır olduğunda başlar ve satış amaçlı olarak sınıflandırılması veya finansal durum tablosu dışı bırakılması durumunda sona erer. İtfa yöntemi, varlıktan beklenen gelecekteki ekonomik yararların işletme tarafından kullanım şeklini yansıtır. Ekonomik yararların kullanım şeklinin doğru olarak belirlenememesi durumunda doğrusal (normal) amortisman

77

yöntemi uygulanır ve itfa değeri başka bir varlığın değerine dahil edilmedikçe, kâr/ zararda muhasebeleştirilir.160

Sınırlı yararlı ömre sahip bir maddi olmayan duran varlığın kalıntı değeri genelde '0' kabul edilir. Ancak yararlı ömrün sonunda üçüncü bir şahıs tarafından satın alınacağına dair bir taahhüt varsa veya aktif bir piyasası varsa kalıntı değeri vardır. İtfa yöntemi ve kalıntı değeri her yılın sonunda mutlaka gözden geçirilir. Sınırsız yararlı ömre sahip bir maddi olmayan duran varlık itfa edilemez. Değer düşüklüğü zararları ise Bölüm 28'e göre belirlenir ve iptal edilir. Maddi olmayan duran varlıklar elden çıkarıldığında veya kullanımından ya da satışından gelecekte ekonomik bir faydanın beklenmediğinde Finansal durum tablosu dışı bırakılır ve kazanç veya zarar, kâr/zararda muhasebeleştirilir.161

Maddi olmayan duran varlıklarla ilgili olarak aşağıdaki bilgiler açıklanır:162

 Maddi olmayan duran varlıkların sınırlı mı yoksa sınırsız mı ömre sahip olduğu, sınırlı ömürlü olanların süresi ve itfa oranı ile itfa yöntemi, ayrıca itfa tutarının kaydedildiği gider kalemi

 Dönem başı ve dönem sonu brüt defter değeri ile birikmiş itfa paylan (birikmiş değer düşüklüğü zararları tutara dâhil olarak)

 Dönemde maddi olmayan duran varlıklar içerisindeki hareketler, ekleme- ler, çıkarmalar, bunlara ait birikmiş itfa paylan ve birikmiş değer düşüklüğü zararları

 Devlet teşvikleri yoluyla elde edilen maddi olmayan duran varlıklar başlangıçtaki ve sonraki muhasebeleştirme yöntemi

 Kullanım hakkı sınırlı ve borç karşılığında teminat olarak verilen maddi olmayan duran varlıklar varsa bunların defter değeri ve elde edilmeleri karşılığında sözleşmeden kaynaklanan yükümlülüklerin tutarı

160 _{Karacan, s. 91} 161 _{Karacan, s. 91} 162 _{Karacan, s. 92}

78

 Dönem içinde gider olarak muhasebeleştirilen araştırma ve geliştirme harcamalarının tutarı

Her bir maddi olmayan duran varlık sınıfı için aşağıdaki hususlarda kamuoyuna açıklama yapılır:163

 Yararlı ömür veya kullanılan itfa oranı

 Kullanılan itfa yöntemi

 Raporlama dönemi başı ve sonu itibarıyla brüt defter değeri ve birikmiş itfa payları (birikmiş değer düşüklüğü zararları ile birleştirilmiş olarak)

 Maddi olmayan duran varlıkların itfa paylarının dâhil edildiği kapsamlı gelir tablosu kalemi

Örnek:164 _{Bir işletmenin, 31.12.2006 tarihi itibariyle, maddi olmayan duran} varlıklarında defter değeri 30.000,00 TL, birikmiş amortisman tutarı 8.000,00 TL değerinde araştırma geliştirme giderleri bulunmaktadır. İşletmenin geçmiş yıllar kârı bulunmaktadır ve bu işletme sonraki dönemde finansal tablolarını KOBİ-UFRS’ye göre düzenleyecektir.

Düzeltme:

---…/…/…---

570 Geçmiş Yıl Kârları 22.000,00

257 Birikmiş Amortismanlar 8.000,00

630 Araştırma ve Geliştirme Giderleri 30.000,00 ---…/…/…---

Örnek165

: Bir işletmenin tüzel kişiliğini kazanmadan önce yaptıkları harcamalar

30.000,00 TL tutarındadır. İşletmenin tüzel kişiliğe geçerken düzenlediği resmi açılışta 18.000,00 TL ve ürün reklamı için de 45.000,00 TL harcama yapmıştır.

163 _{IASB, s. 106}

164 _{Civan ve diğerleri, s.216} 165 _{Civan ve diğerleri, s.217}

79 Düzeltme:

---…/…/…--- 770 Genel Yönetim Giderleri 93.000,00

102 Bankalar 93.000,00

---…/…/…---