• Sonuç bulunamadı

2.2. Ġlköğretim Fen ve Teknoloji Dersi Programında Fen Okuryazarlığı

2.2.1. Ġlköğretim Fen ve Teknoloji Dersinde Bilgi ve ĠletiĢim Teknolojileri

Dünya uygarlığı, sonsuz bilinmeyenli evrenin bir küçük bölgesinde bildikleri ile emeklemekte, ancak içinde yaĢadığı geliĢmiĢlik düzeyinin sınırlarının ötesine geçme çabasını da giderek arttırmaktadır. Bu artıĢ bilim evrenine her an yeni katkılar getirmektedir. Bilimsel bulguların yenilikler yoluyla teknolojiye dönüĢümü ise daha da hızlanmıĢtır (Bilgen, 2001).

Modern bir öğrenme ortamı; insan gücü, teknoloji ve klasik araç gereçlerin daha etkili bir öğrenme gerçekleĢtirecek Ģekilde düzenlenmesi ve tüm öğelerin hedeflere yönelik bir bütünlük içerisinde ele alınmasıyla gerçekleĢtirilebilir (Büyükkaragöz & Çivi, 1997).

Eğitimde teknolojinin kullanılmasıyla ilgili yapılmıĢ birçok çalıĢma (Alkan, 1984; Çilenti, 1985; Rıza, 1991) olmasına rağmen, geliĢen teknolojiye paralel olarak değiĢen eğitim sistemleri içerisinde modern bir sınıf düzeninin nasıl olması gerektiği ile ilgili bir model önerisine rastlanılamamıĢtır. Özellikle aktif ve anlamlı öğrenmenin savunulduğu ve uygulanmasının gerektiği çağımızda, öğrenme ortamlarının da bu yaklaĢımlara uygun hale getirilmesi zorunlu bir durum olarak karĢımıza çıkmaktadır.

21. yüzyıla geldiğimizde, fen sınıflarında ve neredeyse her yerde bilgisayar teknolojilerinin çok yaygın ve olağan bir Ģekilde kullanılamaya baĢlandığı görülür. Nedeni ise, geliĢmiĢ görsel özelliklerin yalnız bilgisayarcılar tarafından değil aynı zamanda fen eğitimcileri tarafından da daha az çabayla elde edilebilmesidir. Buna rağmen, fen öğretmenlerinin ilgili öğretim yöntemlerini ve bilgisayar destekli öğretimin (BDÖ) fen eğitimindeki yararlarını daha iyi anlamalarına yardımcı olmak için gösterilen bazı giriĢim ve çabalar öğretmenler için yeterli gelmemektedir. Öyle ki geçmiĢte BDÖ‟nün fen öğretiminde, öğretmen eğitimi programlarında yeterince kullanılmaması ve üzerinde durulmamasından öğretmenlerin bu tür geliĢim programlarına ihtiyacı vardır. Dahası, geliĢmekte olan teknolojilerin sürekli desteklenmesi ve araĢtırılmasıyla birlikte bilgisayar teknolojileri de hızlanmakta ve giderek hız kazanmaktadır.

Teknoloji, kelimesi telaffuz edildiğinde çoğu insanın aklına sadece bilgisayar gibi elektronik cihazlar ve bunların çeĢitli uygulamaları gelir. Ancak teknoloji hem diğer disiplinlerden (fen, matematik, kültür vb.) elde edilen kavram ve becerileri kullanan bir bilgi türüdür hem de materyalleri, enerjiyi ve araçları kullanarak belirlenen bir ihtiyacı gidermek veya belirli bir problemi çözmek için bu bilginin insanlık hizmetine sunulmasıdır (MEB, 2006, s.8). Günümüz dünyasında teknoloji, sadece tasarımı, el sanatlarını, araĢtırmayı içermemekte ayrıca finans, üretim, yönetim, iĢ gücü, pazarlamayı içine alan sosyal karmaĢık bir giriĢimdir (AAAS, 1994, s.25).

Bilgi ve iletiĢim teknolojileri (BĠT) kiĢilere bireysel kullanımın yanında geniĢ bir alanda öğrenme ve öğretme süreçlerini iĢlevlendirmeye yarayan insanlarla etkileĢimli olan elektronik bilgisayarlandırılmıĢ araçlardır. BĠT; öğretmenlerin kendi konularını öğretmede kullanacakları bilgisayar, video, televizyon, bağlantı kabloları, soketler, alıcılar, Ġnternet, uydu bağlantıları, telekomünikasyon araçları ve tüm yazılımları ve materyalleri içerir (Yiğit, 2007, s.26). Kısacası bilgi ve bireyler arası iletiĢimi sağlayan teknolojik araçlara BĠT adı verilir.

Toplumlar karmaĢık ve planlanamayan bir dönüĢüm süreci yaĢamakta ve bu dönüĢüm insanların nasıl çalıĢtığını, iletiĢimlerini, iliĢkilerini, nasıl yaĢadıklarını ve nasıl öğrendiklerini etkilemektedir. Toplumsal dönüĢüm okulları gözle görülebilir bir Ģekilde etkilemektedir. Öğrenciler 10 yıl öncesine göre bugün yeni teknolojileri kullanarak çeĢitli bilgi kaynaklarına kolaylıkla eriĢebilmekte ve bunun sonucu olarak okulun ve öğretmenin geleneksel olarak bilinen iĢlevlerinin yeniden değerlendirilmesi zorunluluk haline gelmektedir (Marcelo, 2005, s.4).

Teknolojinin geliĢmesi her alanda insanların iĢlerini kolaylaĢtırmıĢtır. Teknolojinin eğitim alanına girmesi de kaçınılmaz olmuĢtur. Bu nedenle ilköğretim programında da teknolojinin öğretim sürecinde kullanılması uygun görülmüĢtür. Programda öğretmenlerin bilgi ve iletiĢim teknolojilerini fen eğitiminde etkin bir Ģekilde kullanmaları için aĢağıdaki becerilere sahip olması gerektiği vurgulanmıĢtır (MEB, 2006, s.21):

 Yazılım, donanım ve simulasyonlar, grafikler, ses, veri kullanma, model oluĢturma tekniklerinin nasıl etkin ve verimli bir Ģekilde kullanılacağını bilmesi,

 Bilgisayar ve diğer teknolojileri nasıl kullanacağını bilmesi,

 Bilgisayar uygulamalarını; derecelendirme, rapor, envanter vb. için yönetim araçları olarak kullanmaya yatkın olması,

 Bütün öğrencilerin bilgi ve iletiĢim teknolojilerine eĢit ölçüde eriĢimini sağlamaya çalıĢması arzulanır.

Hızla geliĢen teknoloji günümüzde fen ve teknoloji öğretmenlerinin de öğretim sürecinde vazgeçilmez ihtiyacıdır. Ancak teknolojinin son yirmi yıldır hayatımıza çok kullanılmasına rağmen lise düzeyinde fen eğitim etkinliklerine teknoloji gerektiği kadar ve yeterli olarak kullanılmamaktadır (Songer, 2007, s.471). Nitelikli bir eğitim programında, diğer öğrenme araçları gibi bilgisayarlar da önemli bir yere sahiptir (Akkoyunlu, 1992, s.321). Bu nedenle programda basılı kaynakların ve laboratuar malzemelerinin yanı sıra basılı olmayan teknolojilerden de faydalanarak fen eğitiminin kolaylaĢtırılmasında öğrenme ve öğretme sürecinde bilgi ve iletiĢim teknolojilerinden de faydalanılması gerektiğini vurgulanmıĢtır. “Bilgi ve iletiĢim teknolojileri verilerin elde edilmesini, analizini, sunumunu ve iletilmesini kolaylaĢtırarak öğrencilerin araĢtırma ve öğrenmeye bizzat katılmasını destekleyebilir. Bu teknolojiler öğretmene sunumda daha fazla esneklik, öğretim tekniklerinin daha iyi yönetimi ve daha kolay kayıt tutma imkanı sağlar. Bilgi ve iletiĢim teknolojileri; simülasyonlar, grafikler, ses, veri kullanma ve model oluĢturma yoluyla öğrencilerin fen kavram ve süreçlerini öğrenmesi için önemli bir kaynaktır (MEB, 2006, s.20)”. Ayıca, fen öğretiminde öğretmenler hazır yazılımlardan (Bilden, Vitamin, Halomda, Akademedia gibi) ya da kendi hazırladığı programlardan da yararlanabilir (Yiğit, 2005, s.285).

Fen ve teknoloji öğretmenlerinin teknoloji okuryazarı bireyler olması gerekmektedir. Teknoloji okuryazarı bir birey, “teknolojinin ne olduğunu, nasıl ortaya çıktığını, toplumu nasıl Ģekillendirdiğini ve toplum tarafından teknolojinin nasıl Ģekillendirildiğini bilen; teknolojiyi kullanmada tarafsız olan, teknoloji ve teknolojik geliĢmelerin ülkesi için önemli olduğunu bilen ve teknoloji okuryazarlığının önemini kavrayan” kiĢidir (Çepni, 2005b, s.11). Teknoloji okuryazarı bir öğretmen dersinde bilgi ve iletiĢim teknolojilerini etkili kullanabilen kiĢidir.

Uluslararası Teknoloji Eğitim Kurulu olan (International Technology Education Association) ITEA tarafından yayınlanan teknoloji okuryazarı bir bireyin bilmesi ve yapması gerekenler belirlenmiĢtir (ITEA, 2007, s.9). Buna göre, teknoloji okuryazarı olan birey;

a) Teknolojinin ne olduğunu, nasıl ortaya çıkarıldığını, toplumu nasıl Ģekillendirdiğini ve toplum tarafından nasıl Ģekillendirildiğini bilen insandır. Birey teknoloji ile ilgili bir haberi televizyondan izlediğinde veya gazeteden okuduğunda bu

haberdeki bilgiyi zekice değerlendirir, bu bilgiyi kazanır ve buna dayalı olarak bir fikir oluĢturur.

b) Teknolojinin kullanılmasında tarafsız ve rahattır. Teknolojiden ne korkar, nede teknoloji tutkunudur.

Teknoloji okuryazarı olan öğrenciler öğrenme sürecinde bilgi ve iletiĢim teknolojilerinin kullanılmasına yönelik olumlu tutuma sahip olur, çünkü teknolojiye aĢinadır. Böylece BĠT öğrenme sürecine katılarak, öğrenme somutlaĢtırılır ve görsellik kazanmıĢ, etkili öğrenmeler sağlanmıĢ olur. Bu nedenle 2004 yılı Fen ve Teknoloji Programında, bilgi ve iletiĢim teknolojilerinin fen öğrenme ve öğretmede kullanılmasına iliĢkin önerilerde bulunulmuĢtur. (MEB, 2006, s.21). Bunlar:

 Bu program, öğrencilerle anlamlı ve etkileĢimli bir diyalog kuran, onların bilgi, beceri ve anlayıĢlar kazanmasını destekleyici grafik, ses ve simülasyonları yaratıcı bir Ģekilde kullanan her türlü bilgi iletiĢim teknolojisinin kullanımına açıktır ve bunları teĢvik eder.

 Herhangi bir konuda çok miktarda bilgiye anında ulaĢma imkânı sağlayan Ġnternet vb. imkânların kullanımı bu programın temel hareket noktalarından biridir.

Ayrıca, fen eğitiminde BĠT‟in kullanılmasının yararları Ģu Ģekilde sıralanmıĢtır (Bell & Fenton, 2006, s.56):

 Fen etkinliklerini daha kolay eriĢilebilir olur,

 Öğrenciler, öğretmenler ve çalıĢılan konular arasındaki iliĢkinin seviyeleri artar,

 Öğrenme ve öğretme iletiĢimi geliĢir ve geniĢler,

 Bulguları kayıt etme, deneyimleri pekiĢtirmede, fikirleri, bulguları ve kavramları, sonucu ve süreci raporlaĢtırmada kolaylık sağlar,

 Yayılma ve ağ ile geniĢ bir öğrenme toplumu geliĢir.

Ayrıca programda 6-8. sınıf öğrencilerinin BSB “bilgi ve veri toplama” becerisi kapsamında bu beceriye yönelik kazanım olarak “değiĢik kaynaklardan yararlanarak bilgi (çevrede, sınıfta gözlem ve deney yaparak, fotoğraf, kitap, harita veya bilgi ve iletiĢim teknolojilerini kullanarak)” (MEB, 2006, s.77) veri toplaması beklenmektedir. Programda öğretim sürecinde bilgi ve iletiĢim teknolojilerinin kullanılması öngörülmesi

ile birlikte, bu teknolojilerin öğrenme-öğretme süreci ile bütünleĢmesi gerçekleĢtirilememiĢtir (TED, 2007, s.254). Ancak, okullardaki donanım yetersizlikleri de öğretim sürecinde BĠT‟in kullanımına engel olmaktadır. Avrupa Birliği ülkelerinde bir bilgisayara düĢen öğrenci sayısı 10,6 iken ülkemizde ilköğretimde bir bilgisayara düĢen öğrenci sayısı 45 civarındadır (TED, 2007, s.255). BĠT‟in öğrenme-öğretme sürecinde kullanılmasına engel olan en önemli faktör ise bu konudaki öğretmenlerin teknolojik yeterlikleridir. Öğretmen teknolojik olarak yetersiz ise öğretim ortamının en iyi teknolojilerle donatılması bile öğretim sürecinde BĠT‟in etkili kullanımı sağlamaz.