Đndeksin Psikometrik Özelliklerinin Đncelenmesi (Geçerlik-Güvenirlik). 35

Ölçek geliştirmede olduğu kadar uyarlama çalışmalarında da, her ölçme sonucunda en azından iki temel psikometrik özelliğe ilişkin bilgi aranmaktadır.

Bunlar, geçerlik ve güvenirliktir (63).

3.5.2.a. Geçerlik Çalışması

Geçerlik, “bir ölçme aracının ölçülmek üzere hazırlandığı amacı, değişkeni ölçme derecesidir”. Bir ölçeğin “neyi”, ne denli “isabetli/doğru” olarak ölçtüğüyle ilgili bir kavramdır (63). Bu araştırmada, geçerlik çalışması kapsamında; uzman görüşüne dayalı kapsam geçerliği ve ayırt edici geçerlilik değerlendirilmiştir.

1-Uzman Görüşüne Dayalı Kapsam Geçerliği: Intrinsic ya da domain geçerlik olarak da bilinen kapsam geçerliği, testin ölçüm amacıyla ilgisiz olan faktörlerin etkisinden arınmış olmasını ifade etmektedir. Ölçeğin, bütününün ve alt boyutlarının ölçülmek istenen alanı ölçüp ölçmediğini ve ölçülecek alan dışında

farklı kavramları barındırıp barındırmadığını değerlendirmek amacıyla yapılmaktadır (63).

Đndeksin kapsam geçerliğinin değerlendirilmesi aşaması, 1 Eylül 2011 - 9 Nisan 2012 tarihleri arasında gerçekleştirilmiştir. Kapsam geçerliğinin değerlendirilmesi amacıyla, uzman görüşüne başvurulmuştur. Uzman görüşleri üzerine yapılan çalışmalar, özünde nitel bir çalışmadır. Kapsam geçerlik oranları (KGO) ve kapsam geçerlik indeksleri (KGĐ), uzman görüşlerine dayalı nitel çalışmaları, istatistiksel nicel çalışmalara dönüştürmek amacıyla kullanılan bir yöntemdir. Kapsam geçerlik oranları, Lawshe tarafından geliştirilmiştir. Bu nedenle Lawshe tekniği olarak bilinen bu yaklaşım, 6 aşamadan oluşmaktadır (64):

• Alan uzmanları grubunun oluşturulması,

• Aday ölçek formlarının oluşturulması,

• Uzman görüşlerinin elde edilmesi,

• Maddelere ilişkin kapsam geçerlik oranlarının elde edilmesi,

• Ölçeğe ilişkin kapsam geçerlik indekslerinin elde edilmesi,

• Kapsam geçerlik oranları/indeksi ölçütlerine göre nihai formun oluşturulması.

Literatürde Lawshe tekniğinde, en az 5 en fazla ise 40 uzman görüşüne ihtiyaç olduğu vurgulanmaktadır (64). Bu araştırmada, uzman görüşüne dayalı kapsam geçerliğinin değerlendirilmesi amacıyla; klinik alanda çalışan 1 kadın doğum doktoru ve 1 hemşire ile akademik alanda çalışan 8 hemşire olmak üzere toplam 10 uzmanı içeren bir grup oluşturulmuştur.

Uzman grubunun oluşturulmasından sonra, indeksin her bir maddesi için optimal olan ve olmayan sonuçları gösteren, 2001 yılı itibari ile son 10 yıl içerisinde Türkiye’de yapılmış olan, Türkçe ve Đngilizce dillerinde yayınlanmış olan araştırmaların taraması yapılmıştır. “Perinatal sonuçlar”, “perinatal outcomes” ve

“Turkey” anahtar kelimeleri kullanılarak; Google Scholar, Google Akademik, Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi (ULAKBIM) Ulusal Veri Tabanları, Pubmed ve Hacettepe Üniversitesi Kütüphanesi veri tabanlarında literatür taraması yapılmıştır.

Google Scholar’da, “perinatal outcomes” ve “Turkey” anahtar kelimeleri ile 1000’in üzerinde makaleye ulaşılmıştır. Google Akademik’de “perinatal sonuçlar” anahtar kelimesi ile toplam 425 makaleye ulaşılmıştır. ULAKBIM Ulusal Veri Tabanları’nda

“perinatal sonuçlar” anahtar kelimesi ile toplam 97 makaleye ulaşılmıştır. Pubmed ve Hacettepe Üniversitesi Kütüphanesinde yer alan veri tabanları kullanılarak elde edilen kaynakların, diğer arama motorları kullanılarak elde edilen kaynaklarla benzer olması nedeni ile burada ulaşılan makale sayısı belirtilmemiştir. Elde edilen tüm kaynaklar, indeks içerisinde yer alan madde numaralarına göre gruplandırılmıştır.

Ancak bu araştırmaların, genellikle kanıt düzeylerinin düşük olması ve örneklemlerinin küçük olması nedeni ile OÇG tarafından daha önceden hazırlanmış olan ve uluslararası literatürden elde edilmiş kanıt düzeyi yüksek araştırma sonuçlarının, oluşturulan uzman grubuna sunulmasına karar verilmiştir.

OÇG tarafından uluslararası literatürden elde edilen araştırma sonuçları (randomize klinik çalışmalar, kohort çalışmaları, tanımlayıcı araştırmalar vs.) kullanılarak oluşturulan rapor, uzman grubuna sunulmuştur. Bu raporda yer alan kanıtlara ilişkin kaynakça listesi Ek 9’da yer almaktadır. Orijinal indeks maddelerinin yanı sıra; TNSA-2008 Đleri Analizi (65) ve TNSA-1998 Đleri Analizi (66) sonuçlarına göre; perinatal sonuçları olumsuz etkilediği ve ülkemiz için önemli olduğu düşünülen 5 ek madde (Yaşadığı bölge, eğitim düzeyi, Türkçe konuşabilme, sağlık güvencesi ve parite) uzmanların görüşüne sunulmuştur. Bu ek maddelerin, PÖĐ’de yer almasına karar verilmiştir. Ayrıca, indeks maddelerinin değerlendirmesi ile ilgili bir yönerge hazırlanmış ve uzman grubuna gönderilmiştir (Bkz. Ek 10).

Uzman grubu; sunulan araştırma raporları ışığında, OI-US’in maddelerini ve kanıt temelini gözden geçirerek ülkemiz için uygun olup olmadığını, maddelerin yeterince yalın ve açık bir şekilde ifade edilip edilmediğini ve maddelerin hedef kitle tarafından anlaşılıp anlaşılmadığını değerlendirmiştir. Uzmanlar, her bir maddeyi aşağıda verilen üçlü derecelendirme ile değerlendirmişlerdir (67).

1.Madde gereklidir ve madde havuzunda kalmalıdır.

2.Madde yararlı ancak, yeterli değildir.

3.Madde gerekli değildir.

Uzmanlar, her bir maddeyi yukarıdaki üç madde ile değerlendirdikten sonra KGO ve KGĐ için hesaplamalar yapılmıştır. KGO, G: “gerekli” diyen uzman sayısı ve N: “toplam” uzman sayısı olmak üzere, KGO=[G/(N/2)]-1 elde edilmiştir. KGĐ, α= 0,05 düzeyinde anlamlı olan ve nihai formda kalması gerektiğine karar verilen maddelerin toplam KGO ortalamaları üzerinden elde edilmiştir (64). Ayrıca,

uzmanlardan gelen değerlendirmeler arasında uyum olup olmadığının belirlenmesi için Kendall uyuşum katsayısı (W) hesaplanmıştır (68).

2- Ayırt Edici Geçerlik: Bu ölçme aracının yeterli düzeyde ayırt edebilme gücü, OI-US için öncül bir hedeftir. Nadir görülen sonuçları temel alan ölçüm araçları, bu olumsuz sonuçları deneyimlemeyen kadınlar arasındaki farkı ayırt edememektedir. Bu indeksin sağlıklı kadın grupları arasındaki farkı ayırt etme gücü, pilot çalışmalarda gösterilmektedir. Fakat sağlıklı kadın gruplarında süreç ve sonuçları ayırt etmede, ayırt edebilme gücünün değerlendirilmesi ile ilgili başka analizlere ihtiyaç vardır (2).

Bu araştırmada, indeksin ayırt edici geçerliğinin değerlendirilmesi amacıyla, OI-US skorlarının farklı olduğu düşünülen iki grup üzerinde uygulama yapılması planlanmıştır. Bu nedenle, sağlıklı gebe ve yüksek riskli gebelerin OI-US skorları karşılaştırılmıştır. 11 Nisan - 13 Mayıs 2012 tarihleri arasında, EZH Kadın Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi Doğum Ünitesi’ne vajinal doğum yapmak üzere arka arkaya gelen ve örneklem seçim kriterlerine uyan 300 kadın araştırma kapsamına alınmış ve 150 sağlıklı ve 150 yüksek riskli gebe olacak şekilde 2 gruba ayrılmıştır (Bkz. Araştırmanın Örneklemi).

3- Güvenirlik Çalışması: Güvenirlik, bir ölçme aracının duyarlı, birbirleriyle tutarlı ve kararlı ölçme sonuçları verebilmesi, diğer deyişle, aynı değişkenin bağımsız ölçümleri arasındaki kararlılıktır; ölçülmek istenen belli bir değişkenin, sürekli olarak aynı sembolleri almasıdır; aynı süreçlerin izlenmesi ve aynı ölçütlerin kullanılması ile aynı sonuçların alınmasıdır; ölçmenin rastlantısal yanılgılardan arınmış olmasıdır (63).

OI-US’de yer alan her bir maddenin klinik durumun birden fazla yönünü yansıtması nedeniyle, maddeler homojen değildirler. Bundan dolayı, ikili değişkenler için kullanılan Cronbach alpha veya Kuder Richardson-20 aracılığıyla hesaplanan iç tutarlık güvenirlik hesaplaması gerçekleştirilmemiştir. Bu tür analizler, klinimetrik indeksler için uygun olmayan sonuçlar ortaya çıkarmaktadır (69). Klinimetrik indekslerde, tekrarlanabilirlik (gözlemciler arası güvenirlik), daha geçerli bir gösterge olarak kabul edilmektedir (1).

Bu araştırmada, gözlemciler arası uyumun değerlendirilmesinde, iki gözlemci arasındaki uyumun yüzdesi ve Kappa katsayısı hesaplanmıştır. Bu amaçla, EZH Kadın Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi Loğusa ve Sezaryen servislerinde yatmakta olan ve örneklem seçim kriterlerine uyan 31 kadın rastgele olarak seçilmiştir.

Gözlemciler arası uyumun değerlendirilmesi aşaması, 21-27 Mayıs 2012 tarihleri arasında tamamlanmıştır. Đndeks maddeleri, araştırmacının kendisi ve araştırmanın yapıldığı hastanede servis hemşiresi olarak çalışan bir doktora öğrenicisi tarafından, birbirinden bağımsız bir şekilde değerlendirilmiştir.

Uygulamaya başlamadan önce, araştırmacı tarafından diğer gözlemciye; OI-US ve maddeleri ile ilgili bilgi verilmiştir. Verilerin toplanmasında kullanılan veri toplama araçları tanıtılarak, her bir veri için, gözlemcinin hangi veri kaynaklarını kullanabileceği anlatılmıştır. Kodlama ve Skorlama Kılavuzu’nda yer alan madde kodlamaları ile ilgili tüm bilgiler, gözlemciye anlatılmıştır.

Örneklem seçim kriterlerine uyan 16 vajinal ve 15 sezaryen doğum yapmış kadına, araştırma ile ilgili bilgi verilip, yazılı onamları alınmıştır. Daha sonra, gözlemciler bağımsız şekilde kadınların dosyalarını incelemişler ve dosyadan elde edilen verileri OI-US’e kodlamışlardır. Dosyadan ulaşılamayan verilerin elde edilmesi için, her iki gözlemci birbirinden bağımsız şekilde kadınlar ile yüz yüze görüşmüş ve ilgili indeks maddelerini kodlamışlardır. Veri toplama aşaması tamamlandıktan sonra, her iki gözlemci birbirinden bağımsız şekilde kadınların PÖĐ ve OĐ skorlarını hesaplayarak Vaka Rapor Formuna kaydetmişlerdir.

3.6. Ön uygulama

Veri toplama araçlarının anlaşılırlığını değerlendirmek amacıyla, 11-12 Nisan 2012 tarihlerinde ön uygulama yapılmıştır. Ön uygulama için formlar, EZH Kadın Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi Doğum Salonu’nda takip edilen 30 kadına uygulanmıştır. Ön uygulama sonrasında, veri toplama araçlarında herhangi bir değişiklik yapılmamıştır. Bu nedenle, ön uygulama kapsamına alınan kadınlar örnekleme dâhil edilmiştir.