Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nda Yer Alan İstisnalar

Özel Tüketim Vergisi Kanunu’na ekli listelerde bulunan mallara ilişkin ÖTV kapsamında yasa koyucu tarafından çeşitli istisnalar uygulamaya koyulmuştur. Söz konusu istisnalar şu başlıklar halinde açıklanabilir.

1.2.8.1. İhracat İstisnası

Özel Tüketim Vergisi Kanunu’na ekli listelerde yer alan malların ihracata konu olarak teslim edilmesi halinde ihracat istisnasından söz edilebilmektedir. Bununla birlikte ihracat istisnasından yararlanılabilmesi için iki önemli kriter bulunmaktadır. Bunlardan birincisi; mal tesliminin, ikametgâhı, işyeri, kanuni ve iş merkezleri yurt dışında bulunan alıcılar ile yurt içinde bulunan bir firmanın, yurt dışında faaliyet gösteren şubelerine gerçekleştirilmesidir. İkincisi ise; teslime konu olan malın, Türkiye Cumhuriyeti Gümrük Bölgesinden çıkış yapmış olması gerekmektedir. Hal böyle iken bahsi geçen mal, yurtdışına ihraç edilmeden evvel malı satın alan kişi veya kurumlar için hareket edenlere ya da alıcının kendisine işlenmek ya da başka bir şekilde değerlendirilmek için yurt içinde teslime konu edilmesi halinde ihracat olarak değerlendirilmemektedir (ÖTV Kanunu, 2002).

Malların alış faturaları ve benzeri belgeler üzerinde gösterilmesi ile beyan edilmesi durumunda ÖTV ihracatı gerçekleştiren işletmeye iade edilme imkanı bulunmaktadır. Söz konusu hükümler uyarınca, ÖTV uygulanan malların yurtdışına ihraç edilmesi durumunda ödenen verginin iade edilebilmesi, yalnızca ÖTV mükelleflerinden satın alınan mallar için söz konusu olmaktadır. ÖTV uygulandıktan sonra alıcıların, sattığı malların ihraç edilmesi durumunda belgeler kapsamında ödenen vergi olmadığından iadenin varlığından da söz edilemeyecektir. Bahsedilen hususu bir örnek ile açıklarsak; imalatçı vasfına haiz (F) Ltd. Şti. bulaşık makinesi üretimi yapmakta ve yurt içine satış gerçekleştirmektedir. (G) A.Ş. ise satın aldığı malların bir kısmını yurt içinde bulunan (C) Ltd. Şti.’ne satarken, bir kısmını da yurt dışında bulunan (X) firmasına satmaktadır. Bununla birlikte (C) Ltd. Şti ise satın aldığı bulaşık makinelerini yurtdışına ihraç etmektedir. Bilindiği üzere; (F) Ltd. Şti tarafından satılan mallar için fatura düzenlenecek ve ÖTV hesaplanacaktır. Ancak ÖTV tek aşamada alınan bir vergi olması nedeniyle (G) A.Ş. veya (C) Ltd. Şti. yurtiçine mal satması halinde düzenlediği faturalarda ÖTV hesaplamayacaktır. Ayrıca

(G) A.Ş. yurtdışına sattığı mallarda ÖTV hesaplamazken kendisine düzenlenen faturalarda gösterilen ÖTV’nin iadesini talep edebilecektir. (C) Ltd. Şti. ise yurtdışına sattığı mallar için ÖTV ödemeyecek ve ÖTV mükellefi olmayan (G) A.Ş.’den satın aldığı mallar için ayrıca ÖTV hesaplanmadığı için, faturada gösterilmeyen bir verginin iadesini talep edemeyecektir. Verilen örneğin yanı sıra; ÖTV’ye tabi malların, vergilerinin ödenerek ithal edilmesi ve ithal edilen malların ithal eden tarafından ihraç edilmesi durumunda, gümrüğe ödenen ÖTV, iadeye konu olabilecek iken, ÖTV ödeyerek ithal edenlerden malların satın alınması durumunda ÖTV iade edilmeyecektir (Oktar, 2002).

1.2.8.2. Diplomatik İstisnalar

(I), (II) ve (III) sayılı listelerde bulunan malların, karşılıklı olmak kaydıyla Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nda yer alan diplomatik statülü temsilcilikler ve kişiler, uluslararası anlaşmalarla vergiden muaf tutulan uluslararası kuruluşlar ve bunların diplomatik haklara sahip mensupları ve mezkûr kanunda belirtilen diğer kurum ve kurum çalışanları tarafından kendi ihtiyaçları ile sınırlı olmak üzere teslimi vergiden istisnadır.

Örneğin; Trabzon’da görev yapan Gürcistan Konsolosu Bayan (T), imalatçı olan (B) Ltd. Şti’ den bir adet çamaşır makinesi ile (K) AŞ’ den bir adet otomobil satın almıştır. Anılan diplomat tarafından satın alınan çamaşır makinesi, Özel Tüketim Vergisi Kanunu’na ekli (IV) sayılı listede, motosiklet ise (II) sayılı listede yer almaktadır. Ancak yasaya ekli (I), (II), (III) sayılı listedeki mallar için anılan kanunda karşılıklı olmak şartıyla diplomatik istisnadan yararlanma hakkı verilmiştir. Ayrıca Türkiye ile Gürcistan arasında karşılıklı olarak diplomatik istisna uygulandığını varsaymamız halinde otomobil için diplomatik istisna söz konusu olurken, (IV) sayılı listede yer alan çamaşır makinesi için diplomatik istisna hakkı tanınmadığı için bu malın tesliminde ÖTV uygulanması gerekmektedir (Mercan ve Dündar, 2003).

1.2.8.3. Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nda Yer Alan Diğer İstisnalar

(I) sayılı listede yer alan malların; Milli Savunma Bakanlığı, Jandarma Genel Komutanlığı, Sahil Güvenlik Komutanlığı ve Milli İstihbarat Teşkilatının gereksinimleri sebebiyle anılan kurumlara veya bunların ihtiyaç duymaları halinde ve

işlemlerin bu kurumlar için gerçekleştirilmesi şartıyla akaryakıt ikmalini yapanlara teslimi ile 6326 sayılı Petrol Kanunu hükümlerine göre petrol arama ve istihsal faaliyetlerinde kullanılmak üzere bu faaliyetleri yapanlara teslimi istisnadır. Ayrıca Gümrük Kanunu gereğince tasfiyelik hale gelenlerinin, afetler, salgın hastalıklar ve benzeri durumlarda genel ve özel bütçeli idarelere, il özel idarelerine, belediyelere, köylere ve bunların teşkil ettikleri birliklere bedelsiz olarak teslim edilmesi ile 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu gereğince tasfiyelik hale gelenlerinin anılan kurumlara bedelsiz teslim edilmesi de istisnadır.

(II) sayılı listede yer alan kayıt ve tescile tâbi mallardan;

a) 87.03 (hesaplanması gereken ÖTV ve diğer her çeşit vergiler dahil tutarı, 200.000 TL'yi aşanlar hariç), 87.04 (motor silindir hacmi 2.800 cm³'ü aşanlar hariç) ve 87.11 G.T.İ.P. numaralarında yer alanların, engellilik oranı % 90 veya daha fazla olan malûl ve engelliler tarafından,

b) 87.03 G.T.İ.P. numarasında yer alan (motor silindir hacmi 2.800 cm3'ü aşanlar, bütün tekerlekleri motordan güç alan veya alabilenler, sürücü dâhil 8 kişiye kadar oturma yeri olan binek otomobilleri, yarış arabaları, arazi taşıtları hariç), yük taşımasında kullanılıp azami ağırlığı 3,5 tonu aşmayan ve yolcu taşıma kapasitesi istiap haddinin %50'sinin altında olanlar ile sürücü dâhil 9 kişilik oturma yeri olanların engellilik durumlarının araçları kendileri kullanamayacak ve sürekli olarak tekerlekli sandalye veya sedye kullanmalarını gerektirecek nitelikte olduğunu ilgili mevzuat çerçevesinde alınan engelli sağlık kurulu raporuyla belgeleyen ve engellilik derecesi % 90 veya daha fazla olup tekerlekli sandalye veya sedye ile binilmesine ve seyahat edilmesine uygun tertibat yaptıran malûl ve engelliler tarafından,

c) 87.03 (hesaplanması gereken özel tüketim vergisi ve diğer her türlü vergiler dahil bedeli 200.000 TL'yi aşanlar hariç), 87.04 (motor silindir hacmi 2.800 cm³'ü aşanlar hariç) ve 87.11 G.T.İ.P. numaralarında yer alanların, bizzat kullanma amacıyla engelliliğine uygun hareket ettirici özel tertibat yaptıran malûl ve engelliler tarafından,

d) (a), (b) ve (c) maddelerinde belirtilen araçların malûl ve engelliler tarafından ilk iktisabından sonra deprem, heyelan, sel, yangın veya kaza sonucu kullanılamaz hâle gelmesi nedeniyle hurdaya ayrılmasında, söz konusu araçları hurdaya çıkaran malûl ve engelliler tarafından,

Beş yılda bir defaya mahsus olmak üzere ilk iktisabı vergiden istisnadır.

(II) sayılı listede yer alan mallardan; uçak ve helikopterlerin Türk Hava Kurumu tarafından ilk iktisabı, aynı listede yer alan malların, Cumhurbaşkanlığı tarafından ilk iktisabı, (II) sayılı listedeki 8701.20, 87.04, 87.05 ve 87.09 G.T.İ.P. numaralarında yer alan malların, münhasıran petrol arama faaliyetinde kullanılmak üzere ilk iktisabı vergiden istisnadır.

(IV) sayılı listedeki 9302.00 ve 93.03 tarife pozisyonunda yer alan malların Milli Savunma Bakanlığı, Adalet Bakanlığı, Jandarma Genel Komutanlığı, Sahil Güvenlik Komutanlığı, Milli İstihbarat Teşkilâtı, Emniyet Genel Müdürlüğü ve Gümrükler Muhafaza Genel Müdürlüğüne teslimi veya bunlar tarafından ithali, aynı listede yer alan malların genel ve katma bütçeli dairelere, il özel idarelerine, belediyelere, köylere ve bunların teşkil ettikleri birliklere bedelsiz teslimi veya bunlar tarafından bedelsiz olarak ithali vergiden istisnadır

Kanuna ekli listelerdeki mallardan 4458 sayılı Gümrük Kanununun 167’nci maddesi [(5)numaralı fıkrasının (a) bendi ve (7) numaralı fıkrası kapsamında ithal edilen eşya ile (12) numaralı fıkrasının (a) bendi kapsamında ithal edilen bu Kanuna ekli (II) sayılı listenin 87.03 G.T.İ.P numarasında "Diğerleri" satırı altında yer alan mallardan ÖTV ve KDV dahil gümrük vergilerine ilişkin istisna uygulanmaması durumunda belirlenecek gümrüklenmiş değeri 200.000 TL'yi aşanlar hariç], geçici ithalat ve hariçte işleme rejimleri ile geri gelen eşyaya ilişkin hükümleri kapsamında gümrük vergisinden muaf veya müstesna olan eşyanın ithali,

4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun transit, gümrük antrepo, dahilde işleme, gümrük kontrolü altında işleme rejimlerine tâbi tutulanlar ile serbest bölgeler ve geçici depolama yerleri hükümlerinin uygulandığı mallar vergiden istisnadır

(II) sayılı listede yer alan kayıt ve tescile tabi mallardan; 87.03 (motor silindir hacmi 1.600 cm³'ü aşanlar hariç), 87.04 (motor silindir hacmi 2.800 cm³'ü aşanlar hariç) ve 87.11 G.T.İ.P. numaralarında yer alanların, 12\4\1991 tarihli ve 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanununun ek-1 inci maddesinin ikinci fıkrasının (a) ve (b) bentlerinde sayılan kişilerden hayatını kaybetmiş olanların eş veya çocuklarından birisi, eş ve çocuğu yoksa ana veya babasından birisi tarafından bir defaya mahsus olmak üzere ilk iktisabı vergiden istisnadır (ÖTV Kanunu, 2002).

1.2.8.4. Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun Geçici Maddelerinde Yer Alan İstisnalar

Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun geçici 5’inci maddesine göre; 31\12\2019 tarihine kadar, (І) sayılı listenin (A) cetvelinde yer alan 2710.19.62.00.10, 2710.19.62.00.11, 2710.19.64.00.10, 2710.19.64.00.11 ve 2710.19.68.00.11 G.T.İ.P. numaralı malların yalnızca elektrik üretiminde kullanılmak üzere teslimi ile birincil yakıtı doğalgaz ve ikincil yakıtı akaryakıt olan santrallara Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı talimatı veya onayı ile (I) sayılı listenin (A) cetvelinde bulunan 2710.19.43.00.11 ve 2710.20.11.00.11 G.T.İ.P. numaralı malların benzer gaye ile kullanılmak üzere teslimi vergiden istisnadır.

Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun geçici 7’nci maddesine göre; (II) sayılı listenin 87.02 ve 87.03 tarife pozisyon sıraları kapsamındaki taşıtlarla yapılan şehir içi taksi, dolmuş, servis, minibüs, midibüs ve otobüs taşımacılığı faaliyeti ile 8701.20 ve 87.04 tarife pozisyon sıraları kapsamındaki taşıtlarla yapılan ticari yük taşımacılığı faaliyeti dolayısıyla bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren gelir veya kurumlar vergisi mükellefiyeti olan ve bu faaliyetini ilgili mevzuatta öngörülen yükümlülükleri yerine getirmek ve yetkilendirilmek suretiyle maliki olduğu taşıtlar vasıtasıyla icra eden gerçek ve tüzel kişiler tarafından, söz konusu faaliyetler kapsamında kullanılan taşıtların yenilenmesi amacıyla, aynı tarife pozisyon sıraları kapsamındaki taşıtların bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten 30\6\2019 tarihine kadar (bu tarih dâhil) ilk iktisabı vergiden istisnadır (ÖTV Kanunu, 2002).