YZFÜ Özütü Tüketimine Bağlı Olarak Oluşan Fizyolojik, Metabolik ve Kardiyovasküler Yanıtlarının Birlikte Değerlendirilmesi

ve antosiyanin içeren besinlerin akut olarak tüketiminin total periferal direnç üzerinde etkisi olabileceği görülmektedir.

Çalışmaya katılan bireylerde dinlenik durumdaki kan akım hızının 14 gün aralıklı tüketim testi için ön teste göre 0,007 sn azaldığı; 14 gün sürekli tüketim testi içinse 14 gün aralıklı tüketim testine oranla 0,010 sn arttığı görülmüştür (Tablo 4.17 ve Şekil 4.9). Tempolu yürüyüş sırasındaki kan akım hızının ise tüm suplemantasyon testleri için benzer bulunmuştur (Tablo 30). Ayrıca 14 gün sürekli tüketim testinin diğer testlere oranla kan akım hızının en yüksek olduğu test olduğu görülmüştür. Bu nedenle 14 gün sürekli tüketim testinin kan akım hızı açısından çok belirgin olmamakla birlikte diğer testlerden daha üstün olduğu söylenebilir.

YZFÜ özütü tüketiminin total periferal direnç ve kan akım hızı üzerine etkilerinin araştırıldığı çalışmalar mevcuttur. Bu çalışmalara bakıldığında 7 gün boyunca YZFÜ özütü tüketimi sonrasında Willems ve arkadaşlarının yaptığı çalışmada total periferal direncin dinlenik durumda % 6, Cook ve arkadaşlarının yaptığı çalışmada dinlenik durumda % 20, egzersiz sırasında ise yaklaşık % 23 azaldığı görülmüştür (24-26). Tüm bu çalışmalar birlikte değerlendirildiğinde YZFÜ’nün 7 gün sürekli, 14 gün aralıklı veya 14 gün sürekli tüketiminin total periferal direnç üzerine olumlu etkisinin olduğunu, ancak bu tüketimlerin etkinliğinin birbirinden belirgin düzeyde farklı olmadığı söylenebilir. Bu üç çalışmanın hiçbirinde kan akım hızında YZFÜ özütü tüketimi sonrasında bir değişiklik olmamıştır ve bu sonuçlar bu çalışmada elde edilen sonuçlarla paraleldir.

5.4. YZFÜ Özütü Tüketimine Bağlı Olarak Oluşan Fizyolojik, Metabolik ve

egzersizde algılanan zorluk derecesini (RPE) düşürdüğü gözlemlenmiştir. Yedi gün boyunca her gün YZFÜ özütü tüketiminin yağ oksidasyonunu arttırdığı ve RPE değerini düşürdüğü görülmektedir. On dört gün boyunca her gün YZFÜ özütü tüketimi ise hem dinlenik durumda hem de tempolu yürüyüş sırasında yağ oksidasyonunu arttırmış, karbonhidrat oksidasyonunu azaltmış, RER ve RPE değerlerini düşürmüştür ve böylece enerji harcamasının arttırılması dışındaki tüm fizyolojik ve metabolik sonuçları olumlu yönde etkilemiştir (Tablo 4.31).

Farklı süre ve sıklıkta YZFÜ özütü tüketiminin kardiyovasküler yanıtlar üzerine etkinliği ise fizyolojik ve metabolik yanıtlardan farklı bulunmuştur. Akut olarak testten 2 saat önce YZFÜ özütü tüketiminin fizyolojik ve metabolik yanıtlarda olduğu gibi kardiyovasküler yanıtları da çok fazla değiştirmediği görülmektedir. Ancak YZFÜ özütü tüketiminin fizyolojik ve metabolik yanıtlara etkinliğinden farklı olarak kardiyovasküler yanıtlar açısından YZFÜ özütünü 7 gün boyunca sürekli tüketmenin, 14 gün boyunca günaşırı tüketmenin ya da 14 gün boyunca sürekli tüketmenin benzer etkiler oluşturduğu görülmektedir (Tablo 4.32). Bu farklılıkların oluşma nedenleri antosiyanin metabolitlerinin plazmada yarılanma süresi, plazmada pik seviyeye ulaşma süresi veya hücre içinde birikimi olmak üzere 3 farklı konuda tartışılabilir.

YZFÜ antosiyaninlerin (siyanidin ve delfinidin) vücuda alındıktan sonra emilimi, metabolizması, taşınımı ve atımı ile ilgili süreçleri detaylı araştıran 2 çalışma bulunmaktadır (222, 223). Bu çalışmanın her ikisinde de antosiyaninlerin emilim sonrası plazmada antosiyanin ya da antosiyanin metaboliti olarak bulundukları gösterilmiştir. Kay ve arkadaşları siyanidin antosiyanini verilen bireylerde alım sonrası plazmadaki toplam antosiyaninin % 32’sinin siyanidin % 68’inin ise siyanidin metaboliti olduğunu göstermiştir (223). Czank ve arkadaşları ise siyanidin alımı sonrası plazmada 24 farklı siyanidin metaboliti bulunduğunu saptamıştır (222). Ancak antosiyaninlerin aktif formunun antosiyaninin kendisi mi, metabolitleri mi ya da her ikisinin mi olduğu bilinmemektedir. Bu iki çalışmadan elde edilen sonuçlara bakıldığında siyanidin ve metabolitlerinin plazmada 1,8 ile 15,7 saat arasında pik seviyeye ulaştığı (siyanidin: 1,8, ferulik asit 11,3, hippürik asit 15,7 saat) ve yarılanma

ömürlerinin 12,4 ile 51,6 saat arasında olduğu (siyanidin: 12,4, hippürik asit 21,7 ferulik asit 51,6 saat) bulunmuştur (222, 223).

Bu bilgiler doğrultusunda akut olarak testten 2 saat önce YZFÜ özütü tüketimi sonrasında test yapılırken bazı YZFÜ antosiyaninlerinin henüz plazmada pik seviyeye ulaşmamış olması akut tüketimin fizyolojik, metabolik ve kardiyovasküler yanıtları etkilememiş olmasının nedeni olabilir.

YZFÜ özütünün 14 gün aralıklı tüketim testinde her tüketim arasında 48 saatlik bir süre vardır ve bu sürede bazı YZFÜ antosiyaninlerinin yarılanma süresinin dolduğu görülmektedir. Örneğin YZFÜ özütü tüketiminden 48 saat sonra siyanidin ve hippürik asidin yarılanma süresi dolmaktadır, ancak plazmada hâlâ ferürik asit bulunabileceği bildirilmektedir (223). On dört gün aralıklı tüketim testinin fizyolojik ve metabolik yanıtları etkilememiş olması YZFÜ özütünün fizyolojik ve metabolik yanıtları farklı antosiyanin ya da antosiyanin metabolitleri üzerinden etkiliyor olabileceğine işaret etmektedir. Bu verilerin aksine 7 gün sürekli, 14 gün aralıklı ve 14 gün sürekli tüketim testleri için YZFÜ özütü tüketiminin kardiyovasküler yanıtları benzer etkilediği görülmüştür. Bu verilere bakılarak YZFÜ özütü tüketimi sonrasında antosiyanin veya metabolitlerinin yağ oksidasyonu ve nitrik oksit sentezi üzerine etkisinin birbirinden farklı olarak çalıştığı söylenebilir. Bu nedenle yapılacak ileriki çalışmalarda tek bir antosiyaninin ya da tek bir antosiyanin metabolitinin bu sistemler üzerine etkisinin araştırılmasında yarar vardır. Ayrıca bir besin birden fazla antosiyanin türünü içerebilmektedir. Örneğin YZFÜ içerisinde siyanidin kadar delfinidin antosiyanini de bulunmaktadır. Ancak YZFÜ’nün metabolik, fizyolojik ve kardiyovasküler yanıtlar üzerine etkinliğinin siyanidinin ya da delfinidinin hangisi aracılığıyla oluştuğu bilinmemektedir. Bu nedenle yapılacak çalışmalarda besinlerin etkinliğine ek olarak tek bir antosiyanin türünün metabolik, fizyolojik ve kardiyovasküler yanıtlar üzerindeki etkinliği de değerlendirilmelidir.

Antosiyaninlerle ilgili bir diğer karıştırıcı etmen her besinin içindeki antosiyanin türünün farklı olması nedeniyle her antosiyanin içeren besinin fizyolojik, metabolik ve kardiyovasküler sistem üzerine aynı etkileri gösterip göstermeyeceğinin bilinmemesidir. Örneğin siyanidin antosiyanini YZFÜ içinde daha yaygın olarak

bulunurken, petunidin yaban mersini içerisinde, pelargonidin kırmızı turp içerisinde, malvidin ise üzüm içerisinde yaygındır (224-226). Ancak hangi besinin metabolik, fizyolojik ve kardiyovasküler yanıtlar üzerinde daha etkili olduğu bilinmemektedir.

Örneğin bazı antosiyanince zengin besinler yağ metabolizması üzerinde daha etkiliyken diğer bir besin nitrik oksit sentez mekanizması üzerinde daha etkili olabilir.

Bu yüzden bu çalışmada YZFÜ özütünün metabolik, fizyolojik ve kardiyovasküler yanıtlar üzerine etkinliği gösterilmiş olmasına karşın bu etkinin bir diğer besin tüketimiyle elde edilip edilemeyeceği bilinmemektedir ve bu konuda araştırmalara ihtiyaç vardır.

Antosiyaninlerin hücre içine girebildiği bilinmektedir, ancak hücre içinde depolanıp depolanmadığı bilinmemektedir (28). Yedi gün boyunca her gün ve 14 gün boyunca günaşırı olarak YZFÜ özütü tüketimi yapıldığında tüketilen toplam özüt miktarı birbirine eşittir. Ancak YZFÜ özütünün 14 gün boyunca günaşırı tüketilmesi sonucunda yağ oksidasyonunda herhangi bir artış gözlemlenmezken 7 gün boyunca her gün tüketimi yağ oksidasyonunu arttırmıştır. Bu durum antosiyaninlerin vücutta depolanmadığını ve etkinlik göstermesi için düzenli tüketilmesi gerekebileceğine işaret etmektedir. Suda çözünen vitaminler için de benzer bir durum söz konusudur.

Suda çözünen vitaminler vücutta depolanamazlar ve eksikliğine bağlı hastalıkların oluşmaması için düzenli olarak her gün tüketilmeleri gerekmektedir (227).

Antosiyanin metabolitlerinin plazmada pik seviyeye ulaşma sürelerinin kısa olduğu bilgisi de göz önünde bulundurularak antosiyanin bakımından zengin besinlerin tüketim sıklığının arttırılmasının (günaşırı tüketmek yerine her gün ya da günde iki sefer tüketmek gibi) antosiyaninlerin etkinliğinin arttırılmasında etkisi olabileceği düşünülebilir.

YZFÜ özütü tüketiminin fizyolojik, metabolik ve kardiyovasküler yanıtlara olan etkisinin birlikte değerlendirilmesi spor performansının arttırılmasında uygulanacak suplemantasyon protokollerinin oluşturulması açısından önemlidir. Daha önce yapılan çalışmalarda YZFÜ özütü tüketiminin 7 gün boyunca tüketiminin ya sadece fizyolojik ve metabolik yanıtlar ya da sadece kardiyovasküler yanıtlar üzerinden spor performansı üzerine etkisi araştırılmıştır. Ancak her iki sistemin de spor

performansının geliştirilmesinde etkisi vardır. Örneğin kafein alımının yağ oksidasyonunu arttırarak sporcularda dayanıklılığı ve performansı arttırdığı çalışmalarda gösterilmiştir (228, 229). Ayrıca kırmızı pancar tüketimi sonrası vücutta nitrik oksit düzeyinin arttığı böylece damarlarda vazodilatasyon oluşarak kas kasılmasının optimize edildiği ve spor performansının artabildiği rapor edilmiştir (230, 231). Bu çalışmada ise daha önceki yapılan çalışmalardan farklı olarak YZFÜ özütü tüketiminin fizyolojik, metabolik ve kardiyovasküler yanıtlara olan etkisi birlikte değerlendirilmiştir ve sonuç olarak kafein ve kırmızı pancarın spor performansı üzerine olan etkilerinin sadece YZFÜ özütü tüketilerek oluşturabileceğine dair bulgular elde edilmiştir. Her iki sistemin en iyi şekilde kullanılabilmesi içinse YZFÜ özütünün 7 gün yerine 14 gün boyunca her gün tüketilmesi spor performansının en üst düzeyde arttırılmasında yararlı olabilir. Yapılacak ileriki çalışmalarda YZFÜ özütünün 14 gün boyunca sürekli tüketiminin doğrudan spor performansı üzerine etkisinin değerlendirilmesinde yarar vardır.

5.5. YZFÜ Özütü Tüketimine Bağlı Olarak Oluşan Diğer Bulguların