5. SONUÇ
5.1 Öneriler…
Sarıkum Gölü Havzasında tarımsal sürdürülebilirlik altında ekonomik sürdürülebilirlik en düşük seviyeye sahiptir. Tarımsal gelirin artırılması ve alternatif gelir kaynaklarının oluşturulması büyük önem taşımaktadır. Havzadaki demografik yapı ve tarımsal faaliyetlerdeki yüksek maliyetler göz önüne alındığında halkın yerinde kalkınmasını sağlayacak gelir getirici ekonomik faaliyetlerin geliştirilmesi gerekmektedir. Odun dışı orman ürünleri kapsamında değerlendirilen ve yüksek ekonomik gelir sağlayabilen kestane ve mantar toplayıcılığı havzada önemini korumaktadır. Mantar toplayan işletmelerin kültür mantarını üretmesine yönelik çalışmalar yapılabilir. Bununla birlikte, havzada arıcılık için de geliştirilmeye elverişli bir ortam bulunmaktadır. Havzada arıcılığa yönelik eğitim - yayım faaliyetleri ile daha verimli bir üretim sağlanabilir, arıcılık desteklemeleri ile de havzadaki kovan sayısı artırılmalıdır.
Havzadaki yüksek biyolojik çeşitlilik tıbbi aromatik bitkiler açısından da havzanın zengin olmasını sağlamaktadır. Ekonomik değeri yüksek tıbbi aromatik bitkilerin kültüre alınması alternatif bir ekonomik faaliyet olma potansiyeline sahiptir. Bu tarz alternatif ekonomik faaliyet alanlarının geliştirilmesine, yaygınlaştırılmasına ve sürdürülebilirliğinin sağlanmasına yönelik desteklemeler geliştirilmeli, havzada bulunan her köyde tıbbi aromatiklerin kültüre alınmasını sağlayacak örnek uygulamalar pilot projelerle hayata geçirilmelidir. Farklı türlerin kültüre alınması tarımsal geliri artırmanın yanında bitkisel ürün çeşitliliğini de artırarak tarımsal ürün çeşitliliğini de artıracaktır.
Bu şekilde ekonomik boyut altında birden fazla gösterge değeri sürdürülebilirliğe yaklaşacaktır.
133
ÇATAK destekleri, İTU destekleri ve organik tarım destekleri çevreye duyarlı tarımsal faaliyetleri teşvik tmeleri nedeniyle özellikle korunan alanlar içinde ve çevresinde yer alan köylerde yaygınlaştırılmalıdır.
Tarımsal faaliyetlerin çevre koruma tedbirleri ile birlikte geliştirilmesi, doğal-yöresel zenginlik arz eden ya da risk altında bulunan tarım ve mera arazilerinin özelliklerinin korunması, geliştirilmesi ve bu bağlamda yöre ekolojisine uygun tarımsal ürün planlamasının yaygınlaştırılması stratejik hedefi kapsamında da yukarda belirtilen önlemlerin alınması gerekmektedir (Anonim 2014c).
Tarımsal gelirin düşüren faktörlerin başında üretim maliyetlerinin yüksek olması gelmektedir. Üretim maliyetlerini düşürmek amacıyla mazot başta olmak üzere girdilerin desteklenmesi gerekmektedir. Mazot ve gübre tarımsal ürün maliyetlerindeki en büyük paya sahip kalemler iken bu ürünlerdeki dışa bağımlılığın yüksekliği fiyatlar üzerinde baskı oluşturmaktadır. Dönem içinde enerji fiyatlarında yaşanmış olan artışlar ve kur dalgalanmaları bu baskıyı daha da artırmıştır. Desteklemelerle mazot ve gübrenin yarattığı baskının azaltılmasına katkı yapılması önemlidir. Ancak aşırı fiyat dalgalanmalarının yaşanabildiği bu girdilerde destek tek başına yeterli olmamaktadır.
Desteklemelerle birlikte vergi indirimi ya da sabit fiyat uygulaması gibi önlemlerin uygulanması maliyet azaltıcı etkiyi güçlendirecektir (Anonim 2016f).
Sarıkum Gölü dünyadaki önemli kuş göç yollarından biri olması sebebiyle kuş göç dönemlerinde kuş gözlemcileri için önemli bir durak haline gelmiştir. Kuş gözlem dönemlerinde gelen uzman ve turistlerin alanda konaklayabileceği bir alan bulunmamaktadır. Ayrıca, havza sahip olduğu doğal güzellikleri yüksek eko turizm değerine sahiptir. Havzadaki bu potansiyel ekonomik faaliyetlere dönüştürülebilir. Bu amaçla havzada göle en yakın olan Sarıkum ve İncirpınarı köylerinde eko turizme yönelik çalışmalar geliştirilmelidir. Konaklama için binalarının yapılması, ev pansiyonculuğunun desteklenmesi, yöresel ürünlerin satışı vb. Bu çalışmalar sadece devlet destekleri ile değil aynı zamanda sivil toplum kuruluşlarının önderliğinde yapılacak projelerle de gerçekleştirilebilir.
134
Tarımsal faaliyetlerin tekniğine uygun olarak zamanında yapılması ve işgücü verimliliğinin artırılmasında tarım alet ve makineleri büyük önem taşımaktadır (Bayraç ve Yenilmez, 2005). Havzada ortak makine kullanımının yaygınlaştırılması ile var olan makine parkı en etkin şekilde kullanılabilecektir. Bununla birlikte toprağı koruyarak işlemeyi sağlayacak anıza ekim, yüzeysel toprak işleme teknolojilerinin alanda uygulanması yüksek eğime sahip havza için ayrı bir öneme sahiptir. Aykas vd. (2005) yapılan denemelerde, yüzeyde çok az miktarda bitki artığının bulunmasının bile erozyonu büyük ölçüde önlediğini belirtişlerdir. Mekanizasyon düzeyi artırılırken bu tarz çevreye duyarlı teknolojilerin göz önüne alınması gerekmektedir.
Kuru koşullarda yeter gelirli işletme büyüklükleri tespit edilirken Türkiye’de tarım kesiminin çoğunluğunu oluşturan küçük aile işletmelerinin arazi ölçü ve yapısına göre yeni bir değerlendirmenin yapılması gerekliliği bulunmaktadır.
Doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımını sağlamak için havzada daha bilinçli kimyasal gübre kullanımını sağlayacak ve toprak tahlili yaptıranların sayısını artırmayı sağlayacak çalışmaların gerçekleştirilmesi ihtiyacı bulunmaktadır. Bilinçsiz kimyasal gübre kullanımının çevreye verdiği zararlara yönelik bilgilendirme çalışmalarının yapılması, toprak tahlili yaptıran çiftçilere özel desteklerin verilmesi, toprak analiz laboratuarlarının daha aktif olmalarını sağlayacak mekanizmaların geliştirilmesi gerekmektedir.
Beş farklı koruma statüsü olan Sarıkum Gölü bu havzadan beslenmektedir. Bu nedenle havzada kullanılan pestisitlerin zararı bu havza için öncelikli bir konusudur. ÇATAK, İTU ve organik tarım destekleri de bilinçsiz girdi kullanımını engelleyecek önlemleri içeren destekler olması sebebiyle havzada bu anlamda da yaygınlaştırılması gereken desteklerdir. Pestisit kullanımına alternatif biyolojik mücadele yöntemlerinin özellikle korunan alanlar çevresinde ve içindeki köylerde yaygınlaştırılması gerekmektedir.
Yapılan tahminlerde 2050 yılında biyolojik mücadele ürünlerinin toplam bitki koruma ürünleri pazarı içerisindeki payının %30-35 olacağı tahmin edilmektedir. Ancak, bu oranlar ülkemiz pazarında sadece %1-2 civarında bir paya sahiptir. Bu payın en az %25
135
oranına çıkarılması için gerekli desteklemelerin ve çalışmaların yapılması gerekmektedir (Portakaldalı vd. 2015).
Toprak tahlili yaptıran çiftçilere desteklemelerden 50 da ve üzeri için olması havzada toprak tahlilinin yaptırılmamasının sebeplerinden biri olarak ortaya çıkmıştır. Korunan alanlar içinde ve çevresinde yer alan köylerde, yüksek doğa değeri olan alanlarda yer alan köylerde çiftçilerin toprak tahlili yaptırmaları şartı getirilmeli ve desteklenmelidir.
Bu alanlarda verilen toprak tahlili desteklerinde de herhangi bir arazi büyüklük şartı olmamalıdır.
Tarımsal destek türlerinin ve kapsamlarının daha şeffaf, anlaşılır ve az sayıda olması, yıl içinde bir veya iki seferde verilmesi desteklerin daha etkili olmasını sağlayacaktır (Anonim 2016f).
Korunan alanlar çevresi ve içinde yer alan köylerde insan – yaban hayatı çatışması kaçınılmazdır. Bu alanlarda yer alan tarım arazilerinin üzerindeki yaban hayvan baskısını azaltmak için ilgili yaban hayvanı populasyonunun kontrol altına alınması gerekmektedir. Bu amaçla yürürlükte olan uygulamalardan biri kontrollü sürek avıdır.
Sürek avı sırasında bir ambulansın bulunması şartı bulunmaktadır. Ambulans belirli bir ücret karşılığında sürek avı sırasında yer almakta ve bu ücretin çiftçiler tarafından ödenmesi gerekmektedir. Ambulans ücretinin karşılanması çiftçiler arasında sorun oluşturmaktadır. Bu ücretin yaban hayvanı zararının yüksek olduğu alanlarda alınmamasına yönelik bir düzenleme getirilmelidir.
Havzada korunan alan miktarının artırılması sahip olduğu yüksek çevresel değerlerin korunması açısından önemlidir. Ancak, havzada korunan alan yönetim planları oluşturulurken havzada yaşayan kırsal halkın gereksinimlerini koruma kullanım dengesi içerisinde plana dahil etmelidir. Korunan alanların yönetim süreçlerinde halkın katılımı sağlanmalıdır. Korunana alanlara girişler yüksek olmayan fiyatlarda ücretlendirilmeli ve elde edilen gelirin bir kısmı köylere aktarılmalıdır. Korunana alanların markalaşması bu alanların korunması ve sahiplenilmesini artırdığı gibi ekonomik faaliyetlerin geliştirilmesine de katkı sağlayacaktır.
136
Tarımsal sürdürülebilirlik değerlendirilirken sosyal boyutun hesaplanmasında belirlenen göstergeler özellikle alan bazlı gelişmiş göstergelerdir. Yaşlı nüfus oranı yüksek olan havzada tarımsal sürdürülebilirliğin sağlanması için genç nüfusun havzada kalması büyük önem taşımaktadır. Genç nüfus göçünü azaltmak için genç çiftçi desteklerinin havzada artırılması, tarımsal gelirin artırılması ve alternatif gelir kaynaklarının oluşturulması ile birlikte havza sosyal alt yapısının da gençlerin kalmasını sağlayacak düzeye getirilmesi gerekmektedir. Bu şekilde sosyal boyut altında hem yaş hem de yerleşiknüfus göstergelerinin ikisi birlikte yükselerek sosyal sürdürülebilirliğe yaklaşılması sağlanacaktır.
Tarımsal gelirin düşük olması çiftçilerin tarımsal faaliyetlerle uğraşmaktan memnun olmaması sonucunu da beraberinde getirmektedir. Eğer tarımsal gelir ekonomik boyutta verilen öneriler ile artırılırsa tarımsal faaliyetlerle uğraşmaktan memnun olma düzeyi yükselecektir. Yukarıda belirtilen desteklemeler bu anlamda da büyük öneme sahiptir.
Havzada örgütlenme düzeyi, tarımsal kuruluşlarla ilişki düzeyi ve yenilikleri takip etme düzeyi birbiri ile ilişkili göstergelerdir. Havzada halkın birlikte hareket etme kabiliyetini artırmak amacıyla yayın çalışmaları yapılmalıdır. Bu kapsamda Türkiye’de ve dünyada başarılı tarımsal örgüt modelleri anlatılmalıdır. Türkiye’de kooperatifler, ziraat odaları, birlikler, vakıflar, dernekler gibi tarım alanında faaliyette bulunan pek çok örgüt bulunmasına rağmen, bu örgütler, üreticilerin yenilikleri izleyebilecekleri, dayanışma içinde olabilecekleri ve haklarını koruyabilecekleri güçlü bir yapıya sahip değildir (Köroğlu, 2003). Ülke genelinde var olan bu durum havzada da etkili olmaktadır. Bu nedenle ulusal düzeyde de örgütlenmedeki sorunların çözümü havza açısından da önem arz etmektedir.
Sinop İli Sarıkum Gölü Havzasında ekonomik boyutta tarımsal sürdürülebilirlik seviyesi %9,64, sosyal boyutta %16,62 ve çevresel boyutta %13,95 olarak tespit edilmiştir. Bu üç değerde olması gereken seviyenin altındadır. Acilen önlem alınması gereken önlemler en düşük değere sahip olan ekonomik boyut içinde yer alan göstergelerdir. Bununla birlikte çevresel açıdan da tarımsal sürdürülebilirlik seviyesi oldukça düşüktür. Ekonomik ve çevresel boyuta göre nispeten daha yüksek olan sosyal
137
boyutta da öncelikli önlem alanları en düşük değerdeki göstergelerdir. Havzada tüm boyutlar bir araya getirildiğinde tarımsal sürdürülebilirlik seviyesi %40,21’dir. Tam sürdürülebilirlik seviyesi olan %100’den oldukça düşük olan tarımsal sürdürülebilirlik indeksi Sinop ili Sarıkum Gölü Havzasında önlemler alınmadığı takdirde tarımın sürdürülebilir olmadığını göstermektedir.
Tarımsal sürdürülebilirlik, politika tasarlamasında önemli bir parametredir (Goswami ve Nishad 2014). Bu çalışmada tarımsal sürdürülebilirlik indeks yöntemi ile tarımsal sürdürülebilirliğin değerlendirilebileceği ortaya konulmuş, tarımsal sürdürülebilirlik soyut bir kavramdan somut bir kavrama dönüştürülmüştür. Sarıkum Gölü Havzasında tarımsal sürdürülebilirliğin ekonomik, sosyal ve çevresel boyutlarda hangi seviyelerde olduğu tespit edilmiştir.
Bundan sonraki çalışmalarda, tarımsal sürdürülebilirlik gösterge değerlerindeki zamansal değişimlerin takibi yapılarak tarımsal sürdürülebilirliğin ne yönde seyrettiği tespit edilebilir, farklı alanlarda aynı göstergelerle yapılacak tarımsal sürdürülebilirlik değerlendirmesi ile bölgeler arası tarımsal sürdürülebilirlik farkları belirlenebilir. Ulusal düzeyde gerçekleştirilecek bir çalışma ile de ulusal tarımsal sürdürülebilirlik seviyesi tespit edilebilir. Bu tarz çalışmalarla karar vericilere, tarımsal sürdürülebilirliğin sağlanması için iyileştirmelerin hangi alandan başlayarak yapılabileceği, tarımsal sürdürülebilirliği sağlayacak desteklemelerin ne şekilde düzenlenebileceği yönünde bilimsel veriler ışığında bilgiler sunulabilecektir.
138 KAYNAKLAR
Anonim. 2006a. Ulusal Kırsal Kalkınma Stratejisi . Devlet Planlama Teşkilatı.
http://www.resmigazete.gov.tr,eskiler/2006/02/20060204-9-2.pdf
Anonim. 2008. Türkiye’de Bölgesel Farklar ve Politikalar. Türkiye Sanayiciler ve İşadamları Derneği. Yayın No. TÜSİAD-T/2008-09/471. Eylül, 2008.
Anonim. 2010a. Kırsal Kalkınma Planı 2010-2013.
Anonim. 2010b. Tarım Stratejisi 2010-2014,
Anonim. 2011a. Komisyon Tarafından Avrupa Parlamentosu’na ve Konsey’e Sunulan Bildirim. Genişleme Stratejisi ve Başlıca Zorluklar 2011-2012.
(COM(2011) 666) ekindeki Komisyon Çalışma Dokümanı Türkiye 2011 Yılı İlerleme Raporu. TR Avrupa Komisyonu. Brüksel, 2011. COM (2011) 666.
Anonim. 2011b. Çiftçi Kayıt Sistemi. TC. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı veri tabanı.
Anonim. 2012a. Türkiye Sürdürülebilir Kalkınma Raporu Geleceği Sahiplenmek 2012.
ISBN: 978-605-4667-00-0
Anonim. 2012b Sürdürülebilir kalkınma ve çevre: http://www.geka.org.tr/yukleme, dosya,f6574f6e6b0a8d70a27bfbde52c53a47.pdf (13,08,2012).
Anonim. 2012c. Kırsal Alanda Kadının Güçlendirilmesi Ulusal Eylem Planı. T.C.
Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı., ISBN: 978-605-4672-15-8. Kasım 2012 – ANKARA.
Anonim. 2013. 10. Kalkınma Planı 2014-2018.
Anonim. 2014a. Ulusal Kırsal Kalkınma Stratejisi 2014-2020.
Anonim. 2014b. Kırsal Kalkınma Planı Değerlendirme Raporu 2010-2013.
Anonim. 2014c. Onuncu Kalkınma Planı 2014-2018. Tarım Özel İhtisas Komiyonu, Tarım Arazilerinin Sürdürülebilir Kullanımı Çalışma Grubu Raporu. 2014 Ankara.
Anonim. 2015a. Ekosistem Yaklaşımıyla Kırsal Kalkınma Metodolojisinin Geliştirilmesi Projesi Gelişme Raporu.
Anonim. 2015b. Onuncu Kalkınma Planı. Tarımsda Su Kullanımının Etkinleştirilmesi Programo Eylem Planı. Wb sitesi: http://tarim.kalkinma.gov.tr/wp-
content/uploads/2015/05/Tarimda_Su-Kullanmnin-Etkinlestirilmesi_Eylem-Plani_ocak2015_son.pdf.
Anonim 2016a. Web Sitesi. https://www.cbd.int,doc/world/tr/tr-nr-03-tr.doc. Erişim Tarihi Mayıs/ 2016.
Anonim. 2016b. Web Sitesi. http://www.un.org.tr,includes,files,binyil02.pdf Erişim Tarihi Haziran/2016
Anonim. 2016c. Yeni Sürdürülebilir Kalkınma Gündemi. http://www.tr.undp.org, content/ turkey/tr,home/post-2015.html Erişim Tarihi Haziran 2016.
139
Anonim. 2016d. Sürdürülebilir Kalkınma İçin 2030 Gündemi. http://www.tr undp.org,content/turkey/tr,home/post-2015/sdg-overview.html. Erişim Tarihi: Haziran/2016.
Anonim. 2016e. www.tuik.gov.tr Erişim Tarihi: Haziran/2016
Anonim 2016f. Yapısal Sorunlar Perspektifinden Gıda Enflasyonu. TÜSİAD. Yayın No: TÜSİAD-T/2016,09 – 578, Eylül 2016.
Anonim. 2017a. www.tüik.gov.tr Anonim.2017b. www.tarim.gov.tr
Anonim.2017c.Ekosistem Yaklaşımıyla Kırsal Kalkınma Metodolojisinin Geliştirilmesi Projesi Gelişme Raporu, Basılmamış.
Anonim. 2017,d. Web sitesi: http://www.tarim.gov.tr/Konular/Tarimsal-Destekler/Hayvancilik-Desteklemeleri.
Anonymous 1972. Report of The United Nations Conference on The Human Environment. A,cONF,48/14/Rev.1 Stockholm 5-16 June 1972. United Nations
Anonymous. 1979. Council Directive of2 April 1979 on The Conservation of Wild Birds. No.L 103/1
Anonymous 1992,a. Report of The United Nations Conference on Environment and Development. A,cONF,151/26 (Vol,I)
Anonymous. 1992b.
Anonymous. 1994. Directions for the EU on Environmental Indicators and Green National Accounting. The Integration of Environmental and Economic Information Systems. Communication from the Commission to the Council and the European Parliament. Brussels, 21.12.1994. COM (94)670 final.Commission of the European Communities.
Anonymous. 1997. Treaty of Amsterdam Amending the Treaty on European Union, The Treaties Establishing The European Communities and Certain Related Acts. ISBN 92-828-1652-4.
Anonymous. 1998,a. Carrdiff European Council, 15 and 16 June 1998. Presidency Conclusions. SN/150/1/98 REV 1.
Anonymous. 1998b. Vienna European Council 11 and 12 December 1998. Presidency Conclusions. http://www.europarl.europa.eu/summits/wie1_en.htm Erişim Tarihi: Nisan 1998.
Anonymous. 1999a. Helsinki European Councİl 10 and 11 December 1999 Presİdency Concluions. http://www.europarl.europa.eu/summits,hel1_en.htm Erişim Tarihi Nisan/2016
Anonymous. 1999b. Environmental Indicators for Agriculture. Volune 1. Concept and Framework. OECD. Head of Publications Service, OECD Publications Service, 2, rue Andr´e-Pascal, 75775 Paris Cedex 16, France.
140
Anonymous 2000a. Resolution Adopted by the General Assembly (without reference to aMain Committee (A/55,l,2)) 55/2, United Nations Milleniium Declaration. A/RES/55/2.
Anonymous. 2000b. Indicators for the Integration of Environmental Concerns into the Common Agricultural Policy. Communication from the Commission to the Council and the European Parliament. Brussels, 26.01.2000xxx. COM (2000) 20 Final. Commission for the European Communities.
Anonymous. 2001a. Agri-Environmental Indicators to Describe Agriculture Sustainability. Statistical Commission and Economic Comission for Europe. Commission of The European Communities, EUROSTAT.
Working Paper No:21. Conference of European Statisticians. Joint ECE,eurostat Work Session on Methodological Issues of Environment Statistics. Ottawa, Canada.
Anonymous. 2001b. Statistical Information Needed for Indicators to Monitor the Integration of Environmental Concerns into the Common Agricultural Policy. Communication from the Commission to the Council and The European Parliament. Brussels, 20.03. 2001. COM (2001) 144 Final.
Commission of the European Communities.
Anonymous. 2001d. Göteborg European Council 15 and 16 June 2001, Presidency Conclusion. SN 200/1/01 REV 1
Anonymous. 2001d. A Framework for Indicators for the Economic and Social Dimensions of Sustainable Agriculture and Rural Development. European Commission Agriculture Directorate General. 5 February 2001.
Anonymous 2002a. Report of TheWorld Summit on Sustainable Development.
A,cONF.199/20. Johannesburg South Africa, 26 August – 4 September 2002.
Anonymous. 2002b. Decision No 1600/2002,eC of The European Parliament and ofThe Council of 22 July 2002 laying down the Sixth Community Environment Action Programme. L 524/1. Official Journal of European Communities.
2002.
Anonymous. 2002c Aggregated Environmental Indices Review of Aggregation Methodologies in Use. Working Group on Environmental Information and Outlooks. Environmenat Directorate Environment Policy Committee.
OECD. Env,epoc/Se (2001)2,final.
Anonymous 2003. Council Regulation (EC) No 1782/2003 of 29 September 2003 Establishing Common Rules for Direct Support Schemes Under the Common Agricultural Policy and Establishing Certain Support Schemes for Farmers and Amending Regulations (EEC) No 2019/93, (EC) No 1452/2001, (EC) No 1453/2001, (EC) No 1454/2001, (EC) 1868/94, (EC) No 1251/1999, (EC) No 1254/1999, (EC) No 1673/2000, (EEC) No 2358/71 and (EC) No 2529/2001
Anonymous. 2005a. Council Regulation (EC)No1698/2005 of September 2005. On Support for Rural Development by the European Agricultural Fund for Rural Development (EAFRD)
141
Anonymous. 2005. Measuring Sustainable Development. Statistics Brief. OECD.
September 2005. No:10.
Anonymous. 2006. Comminication From The Commission To The Council and The European Parliament. Development of Agri Environmental Indicators for Monitoring TheIntegration of Environmental Concerns Into The Common Agricultural Policy (Sec(2006) 1136). COM 2006, 598 Final. Brussels.
Anonymous 2008a. 1990’dan Günümüz Tarımın Çevre Pergormansı Türkiye Bölümü.
http://www.oecd.org/turkey/40808023.pdf.
Anonymous. 2008b. Environmental Performance Index. Yale Center for Environmental Law&Policy. Yale University, Center for International Earth Science Information Network (CIESIN), Columbia University. İn Collaboration with World Economic Forum Geneva, witzerland, Jonint Research Centre of the European Commission Ispra, Italy.
Anonymous. 2009,a. Directive 2009/147,eC of The European Parliament and ofThe Council of 30 November 2009 on The Conservation of Wild Birds.
Anonymous.2009b. Council Regulatiom (EC) No72/2009 of 19 January 2009 on Modifications to the Common Agricultural Policy by Amending Regulations (EC) No 247/2006, (EC) No 320/2006, (EC) No1405/2006, (EC) No1234/2007, (EC) No 3/2008 and (EC) No 479/2008 and Repealing Regulations (EEC) No 1883/78, (EEC) No 1254/89, (EC) No 2247/89, (EEC) No 2055/93, (EC) No 1868/94, (EC) No 1182/2005 and (EC) No 315/2007. Official Journal of the European Union.
Anonymous. 2010, OECD Workshop Agri-Environmental Indicators Lessons Learned and Future Directions. Switzerland. 2010.
Anonymous.2012a. Web sitesi. http://www.ipcc.ch/. Erişim tarihi 2012 sf 1
Anonymous. 2015. Draft Outcome Document ofThe United Nations Summit for The Adoption of The Post /2015 Development Agenda. United Nations General Assembly. A/69,l.85. A12 August 2015.
Anonymous 2016a. Web sitesi. http://www.worldometers.info/tr/. Erişim tarihi Haziran/2016
Anonymous 2016b. Web sitesi. http://www.un-documents.net/our-common-future.pdf.
Erişim tarihi Haziran/2016
Anonymous. 2016c. Tarımsal Çevre Göstergeleri. http:/,ec.europa.eu,agriculture, envir,indicators,index_en.htm Erişim Tarihi: Mayıs/2016.
Anonymous. 2016d. About Irena. http://www.eea.europa.eu/projects,irena. Erişim Tarihi:
Haziran/2016.
Anonymous. 2016e. Agriculture and Environment. Agri Environment Measures.
http:/,ec.europa.eu,agriculture,envir,measures,index_en.htm. Erişim Tarihi . Haziran/2016.
Anonymous. 2016f. http://www.milliparklar.gov.tr,anaSayfa/resimliHaber/15-09-11/Natura _2000_Gerekliliklerinin_Uygulanmas%C4%B1_%C4%B0%C3%A7in_Bilgilend
142
irme_Toplant%C4%B1s%C4%B1_Yap%C4%B1ld%C4%B1.aspx?sflang=tr. Erişim Tarihi: Haziran/2016
Anonymous. 2016g Agriculture and Environment Introduction. http:/,ec.europa.eu, agriculture,envir,index_en.htm Erişim Tarihi: Haziran/2016.
Anonymous. 2016h. Agri-environmental Indicators Analitic Framework. http:/,ec.
europa.eu,eurostat/web,agri-environmental-indicators,analytical-framework Anonymous. 2016ı. Agri-environmental indiator-pesticide pollution of water.
http:/,ec.europa.eu,eurostat/statistics-explained,index.php,agri-environmental_
indicator_-_pesticide_pollution_of_water
Anonymous. 2016i. http://www.oecd.org,greengrowth/sustainable-agriculture,agri-environmentalindicators.htm. Erişim Tarihi : Haziran/2016
Anonymous. 2016j. 2013 Edditon of The OECD Environmental Database.
http://stats.oecd.org/,ındex.aspx?DataSetCode=TAD_ENVINDIC_2013.
Erişim Tarihi. Haziran/2016.
Anonymous. 2016,k. Agri Environmental Indicators. http:/,faostat3.fao.org, download ,e/*,e
Anonymous. 2016h. http://www.inspia-europe.eu/?page_id=880
Aboumarsa H.Y. ve Karaöz Ö.M. 2015, Verimliliğe Etki Eden Faktörler. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Orman Mühendisliği Bölümü Ders Kitabı Acar, H. 2008. Türkiye’nin Ulusal Gençlik Politikası Nasıl Yapılandırılmalıdır?
Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi [Bağlantıda]. 5:1. Erişim:
http://www.insanbilimleri.com.
Açıl, A.F. 1977, “Tarımsal Ürün Maliyetlerinin Hesaplanması ve Memleketimiz Tarımsal Ürün Maliyetindeki Gelişmeler”, A.Ü.Z.F. Yayınları:665, Bilimsel Araştırma ve İncelemeler: 91, Şark Matbaası, Ankara.
Açıl, A.F. ve Demirci, R. 1984, “Tarım Ekonomisi Dersleri”, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No: 880, Ankara.
Ak, İ. 2004. Ekolojik Tarım ve Hayvancılık. 4. Ulusal Zootekni Bilim Kongresi Sözlü Bildiriler, c.1, 490-497, Isparta.
Akgül, U. 2010. Sürdürülebilir Kalkınma: Uygulamalı Antropolojinin EylemPlanı.
Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarik Coğrafya Fakültesi, Antropoloji Dergisi.
Sayı: 24 Sayfa: 133-164 DOI: 10.1501,antro_0000000023 Yayın Tarihi: 2010.
Aksoy, A. Demir, N. ve Gökşen-Öztürk, F. 2014. Türkiye’de Tarımsal Amaçlı Su Kullanımı ve Sürdürülebilirliği. 11. Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresi, Cilt 1, Sf: 462-469, ISBN : 978-605-5085-08-7
Alba, I.A. and Van der Werf, H.M.G. 2011. The Use of Reference Values in Indicator-Basde Methods for the Environmental Assessment of Agricultural Systems, Sustainability 2011, 3, 424-442; doi: 10.3390/su3020424. ISSN 2071-1050. www.mdpi.com,journal/sustainability.
143
Algan, F.T. ve Bilen, S. 2005. Toprak Kirlenmesi ve Biyolojik Çevre. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 36 (1), 83-88, ISSN 1300-9036.
Andreoli, M. and Tellarini, V., 2000. Farm sustainability evaluation: methodology and practice. Agriculture, Ecosystems and Environment 77, 43 52
Aras, A. 1956, “Güneydoğu Anadolu’da Arazi Mülkiyeti ve İşletme Şekilleri”, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları: 400, Ankara.
Arıkan, G. 1988. Kırsal Kesimde Kadın Olmak. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Cilt:5, Sayı:2, sf: 1-16.
Asan, A. Can, M. ve Fazlıoğlu, A. 2012. Kırsal alanda yoksulluğun Gerçek Yüzü:
Kadınlar T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı http://sgb.aile.gov.tr/data/5434f2ee369dc31d48e42dc3/
kirsalalankadinlari1.pdf . Web sitesi: Şubat 2017.
Ataseven, Y. 2010. Tarımsal Faaliyetlerin İçme Suyu Havzalarındaki Etkilerinin Araştırılması: Ankara İli Örneği. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Ana Bilim Dalı Doktora Tezi.
Aykas, E. Yalçın, H. ve Çakır, E. 2005. Koruyucu Toprak İşleme ve Doğrudan Ekim.
Ege Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Dergisi, 2005, 42(3): 195-205, ISSN 1018-885.
Ceyhan, V. 2010. Assessing The Agricultural Sustainability of Conventional Farming Systems in Samsun Province of Turkey. African Journal of Agricultural Research Vol. 5(13), pp. 1572-1583, 4 July 2010 http://www.
academicjournals.org,aJAR ISSN 1991-637X ©2010 Academic Journals.
Balabanlı, C., Türk, M. ve Yüksel, O. 2005. Erozyon ve Çayır-Mera İlişkileri.
Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi. Seri: A, Sayı: 2, ISSN: 1302-7085, Sayfa: 23-34.
Barbieri, C. and Mahoney, E. 2009. Why is diversification on attractive farm adjustment strategy? Insights from Texas farmers and ranchers. Journal of Water Studies, Volume 25, Issue 1, January, 2009, Pages 58-66.
Barrera Roldan, A. ve Saldivar-Valdes, A. 2002. Proposal and application of a Sustainable Development Index. Ecological Indicators 2 (2002) 251–256.
Bayraç, H.N. ve Yenilmez, F. 2005. Türkiye ve AB Tarım Sektörlerinin Karşılaştırması.
Web sitesi: http://www.turkvet.biz/yazi,ab_ve _turk_tarimi.pdf.
Berkes, M.F. 1991. Çevre ve Ekoloji, Remzi Kitabevi, İstanbul
Binder, C.R. and Feola, G. 2010. Normative, Systemic and Procedural Aspects: A Review of Indicator-Based Sustainability Assessments in Agriculture.
OECD.
Bockstaller, C., Girardin, P. and van der Verf, H.M. 1997. Use of agro-ecological indicators for the evaluation of farming systems. European Journal of Agronomy 7, 261–270.
Bockstaller, C. 2008. Agri-environmental Indicators to Assess Cropping and Farming Systems. A Review.Agron.Sustain. Dev. 28 (2008) 139-149 Cınra,edp Sciences, 2008. Doi:10.1051,agro:2007052.
144
Cankurt, M. and Miran, B. 2010. Tractor Brand Preferences of Farmers: An Analytical Hierarchy Process Approach. Tatım Makinaları Bilimi Dergisi (Journal of Agricultural Machinery Science) 2010, 6(1), 13-17
Çakmak, Ö. 2008. Eğitimin Ekonomiye ve Kalkınmaya Etkisi. D.Ü.Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi 11, 33-41 (2008)
Dax, T. and Hovorka, G. 2007. The Territorial Dimension of the Common Agricultural and Rural Development Policy (CAP) and Its Relation to Cohesion Objectives. (http:/,mpra.ub.uni-muenchen.de/6572,mPRA Paper No. 6572) Datta, P.K. 2014. Agricultural Sustainability and Economic Development: Cross –
Country Analysis. Merit Research Journal of Agricultural Science and Soil Sciences (ISSN: 2350-2274) Vol. 2(1) pp. 007-023, January, 2014.
Demirayak, F. 2002. Biyolojikçeşitlilik-Doğa Koruma ve Sürdürülebilir Kalkınma.
TÜBİTAK Vizyon 2023 Projesi Çevre ve Sürdürülebilir Kalkınma Paneli için hazırlanmıştır. https://www.tubitak.gov.tr/tubitak_content_ files/
vizyon 2023,csk,eK-14.pdf
Demirci, R. 1978. “Kırşehir Merkez İlçesi Hububat İşletmelerinde Optimal İşletme Organizasyonları ve Yeter Gelirli İşletme Büyüklüklerinin Saptanması Üzerine Bir Araştırma”, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zirai Ekonomi ve İşletmecilik Kürsüsü, Ankara.
Demiryürek, K. Ceyhan, V. ve Argunhan, E. 2013. Organik ve Konvansiyonel Fındık Yetiştiriciliği Faaliyetlerinin Sürdürülebilirliği. Türkiye 5. Organik Tarım Sempozyumu. Ondokuz Mayıs Üniversitesi 27-27 Eylül, 2013, Samsun.
Websitesi: https://www.researchgate.net/profile/Kursat_Demiryurek/
publication/301284882_Organik_ve_konvansiyonel_findik_yetistiriciligi_
faaliyetlerinin_surdurulebilirligi/links/570f4e1a08aee76b9dae0b1d.pdf?ori gin=publication_list.
Dengiz, O., Şişman, A., Gülse Ç. ve Şişman Y. 2014 Arazi Toplulaştırmasında Kullanılan Arazi Kalite Derecelendirme Yöntemine Alternatif Yaklaşım.
Toprak Su Dergisi, 2014 (1): (59-69)
Dengiz O ve Sarıoğlu F.E. 2013. Arazi Değerlendirme Çalışmalarında Parametrik Bir Yaklaşım Olan Doğrusal Kombinasyon Tekniği. Tarım Bilimleri Dergisi.
Dergi web sayfası: www.agri.ankara.edu.tr,dergi Dinçer, H. 1976. Tarım işletmelerinde makina kullanma masrafları. TZDK Mesleki Yayınları, Ankara.
De olde, E, Moller, H. and Others. 2016. When Experts Disagree: The Need To Rethink Indicator Selection For Assessing Sustainability of Agriculture., Environment, Development and Sustainability. Page 1-16. DOI 10.1007/S10668-016-9803-x.
Dişbudak, K. 2008. Avrupa Birliği’nde Tarım-Çevre İlişkileri ve Türkiye’nin Uyumu.
Tc. Tarım ve Köy İşleri Başkanlığı, Dış İlişkiler ve Avrupa Birliği Koordinasyon Dairesi Başkanlığı, AB Uzmanlık Tezi. Ankara, 2008.
Doğan. O. 1995. Türkiye’ de Toprak Kaynakları, Sorunlar ve Çözümler. Standart Çevre s. 73-79, Ankara.