Öğretim Materyali ve Programın Hazırlanması

Görsel ve işitsel boyut ağırlıklı bir ders programının, katılımcıların algısal gelişiminin solfej eğitiminde müziksel okumayı etkilediğini araştırmak üzere düzenlenen bu araştırmada, hazırlanan öğretim materyalinin etkinliklerinden yararlanılmıştır.

Bu öğretim materyali katılımcılara müziksel işitme okuma yazma dersinin haricinde, katılımcıların uygun oldukları saatler seçilerek görsel ve işitsel boyut ağırlıklı şekilde hazırlanmıştır.

Yükseköğretim kurumunun eğitim fakültesi güzel sanatlar eğitimi bölümü müzik öğretmenliği programı müziksel işitme okuma yazma I-II dersinin müfredat programının

dışına çıkmayacak şekilde hazırlanan günlük planlarda sırasıyla hedefler, davranışlar, kullanılan araç-gereçler, yöntem ve teknikler ve işleyiş kısımları görsel ve işitsel boyut ağırlıklı olarak düzenlenmiştir. Araştırmacı tarafından kaynak taraması sonucunda görsel ve işitsel boyut ağırlıklı programın özellikleri, görsel ve işitsel boyut içeren hedef ve davranışlar, görsel ve işitsel boyutta kullanılan yöntem ve teknikler, görsel ve işitsel boyuttu içeren günlük planlar alan uzmanları görüşüne sunularak planların uygulanabilirliğini kontrol etmeleri istenmiştir (EK 5). Hazırlanan bu öğretim materyali deney grubuna uygulanırken, kontrol grubuna geleneksel öğretim materyali kullanılmıştır (EK 6).

Hazırlanan günlük ders programlarının konuları ve süreleri aşağıdaki gibidir:

- “Solfej okumaya başlamadan önce gerekli hazırlığı yapma, İki-Üç ses öğrenimi ve solfeji” ünitesi dört ders saati,

- “Solfej nota değerlerini doğru sürelerde okuma, İki-Üç ses öğrenimi ve solfeji” ünitesi dört ders saati,

- “Sesini Doğru ve Etkili Bir Şekilde Kullanma, Dört ve Beş ses öğrenimi ve solfeji” ünitesi dört ders saati,

- “Nefesini Doğru Kullanma, Altı ve Yedi ses öğrenimi ve solfeji” ünitesi dört ders saati,

- “Solfeji tonda kalarak seslendirme, Büyük ve küçük yedili ve Sekizli aralığında ses öğrenimi ve solfeji” ünitesi dört ders saati,

- “Hız terimleri, tonalitelerde solfej Okuma” ünitesi dört ders saati,

- “Gürlük terimlerini etkili bir şekilde kullanma, tonalitelerde solfej Okuma” ünitesi dört ders saati,

- “Akıcı bir biçimde (duraksamadan) okuma, değiştirici ses işaretler ile solfej Okuma” ünitesi dört ders saati,

- “Solfeji formuna uygun olarak okuma, tonalitelerde solfej Okuma” ünitesi dört ders saati ve

- “Deşifre solfej okuma, tonalitelerde solfej Okuma” ünitesi dört ders saatinden oluşmaktadır.

Uygulama: bu aşamada ise yukarıda belirtilen görsel ve işitsel boyut ağırlıklı program deney grubuna, geleneksel yöntem programı ise kontrol grubuna uygulanmıştır. Böylece deney ve kontrol gruplarının her birinde toplam 40 saat olmak üzere on hafta boyunca araştırmacı, hazırlanan her iki programı Erzincan Binali Yıldırım üniversitesi Eğitim Fakültesi Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Müzik Eğitimi Anabilim Dalında uygulamıştır. Deney grubunda görsel ve işitsel boyut içerikli hedeflere ulaşmak için katılımcıların ilgi-merak, istek-beklentilerini karşılayacakları, kaygı düzeylerini azaltarak yapılan etkinliği sevmelerini sağlayacak şekilde rol oynamalarına, soruşturmalarına ve işbirlikçi olarak çalışmaya katılımlarına ağırlık verilmeye çalışılmıştır. Oysa kontrol grubunda aynı konular geleneksel anlamda işlenmiştir. Kontrol grubunda kullanılan yöntem ve teknikler, soru-cevap, düz anlatım, dinleme-konuşma ile sınırlı kalmıştır. Dolayısıyla deney grubundaki katılımcılara öğrenci merkezli bir eğitim yapılırken kontrol grubundaki katılımcılara öğretmen merkezli bir eğitim yapılmıştır.

Değerlendirme: 10 haftalık deneysel çalışma dersinin sonunda, hazırlık aşamasından uygulama aşamasına kadar yapılan uygulamanın, gerek öğrenci görüşleri, gerekse görsel ve işitsel boyut ağırlıklı öğretim materyali etkinliklerinde alınan bilgiler doğrultusunda bir değerlendirme yapılmıştır.

Deneysel işlem sürecinde kullanılan alıştırmalar, solfej okumanın yanı sıra kulak eğitimi yönü ile birlikte etkili bir duyumun geliştirilmesine dayalı çalışma programını içermektedir.

Araştırmanın deneysel sürecinde deney ve kontrol grubuna, Jean-Marc ALLERME tarafından hazırlanan “Du Solfege Sur La F. M. 440.” solfej kitab serisinin 1. 2. ve 3.ciltleri 10 haftalık uygulama programında kullanılmıştır (EK 7).

Uygulamada kullanılacak olan “Allerme solfej” kitaplarının içeriği ve yapısı incelendiğinde, solfejlerin ezgi, ritmik yapı ve usul yapısı bakımından basitten zora, her ses grubunun sınırlarını (Soprano, Tenor, Alto ve Bas) seslendirebileceği nitelikte olduğu görülmektedir.

Allerme solfej kitabının 1. cildinde 21 bölüm olup, Do majör tonu esas alınarak birli ile onlu ses aralığı içinde, solfej başlangıç sesleri farklı olmak üzere, 2/4’lük, 3/4’lük, 4/4’lük ve 6/8’lik usullerde solfej çalışmaları verilmiştir. Solfejlerde birlik, ikilik, dörlük, sekizlik nota değerleri ve sus işaretleri de kullanılmıştır. Ayrıca, nüans terimleri de kullanılmıştır.

Allerme solfej kitabının 2. cildinde 21 bölüm olup, Do majör tonalitesinde, solfej başlangıç sesleri farklı olmak üzere, 2/4’lük, 3/4’lük, 4/4’lük ve 6/8’lik usullerde solfej çalışmaları atlamalı aralık sesleriyle yaptırılmaya çalışılmıştır. Solfejlerin analizleri yapılarak anlatılmaya çalışılmıştır.

Allerme solfej kitabının 3. cildi 21 bölüm olup, Do majör, Fa majör ve Sol majör tonlarında, solfej başlangıç sesleri farklı olmak üzere modal çalışmalarda bulunmaktadır. 2/4’lük, 3/4’lük, 4/4’lük ve 6/8’lik usullerde solfej çalışmaları verilmiştir. Solfejlerde birlik, ikilik, dörlük, sekizlik, onaltılık nota değerleri ve sus işaretleri de kullanılmıştır. Ayrıca tonalite içerisinde altere ses değiştirici notalarda bulunmaktadır. Atlamalı aralıklı sesler kullanılarak solfej yaptırılmaya çalışılmıştır.

Alıştırmalarla sağlanması öngörülen beceriler;

 Nota seslerinin doğru frekans aralığında olarak seslendirilmesi,  Nota Değerlerini Doğru Sürelerde Seslendirebilmesi,

 Parçayı Tonda Kalarak Seslendirebilmesi,  Solfeji ezgisel bakımından seslendirebilmesi,  Solfej usul bakımından seslendirebilmesi, Olarak amaçlanmıştır.

Katılımcılara uygulanan programa yönelik olarak seçilen, Jean-Marc ALLERME “Du Solfege Sur La F. M. 440.” solfej kitabı serisinin 1. 2. ve 3.ciltlerindeki alıştırmaların uygun olup olmadığı alan uzmanı 5 akademisyenin görüşlerine başvurulmuştur. Alan uzmanı akademisyenlerden alınan geri bildirimler doğrultusunda uygulanacak olan alıştırmaların uygulanabilir ve geçerli olduğu belirtilmiştir.

Yapılan değerlendirme sonucuna göre alan uzmanlarının Jean-Marc ALLERME “Du Solfege Sur La F. M. 440.” solfej kitabı serisinin 1. 2. ve 3.ciltlerindeki alıştırmalarına yönelik belirlenen ölçütlere ilişkin madde ortalamalarının X=4.9 ile X=5.0 olduğu görülmektedir. Buna göre hazırlanan programın geçerli ve uygulanabilir olduğunu söylemek mümkündür (EK 8).

Araştırmacı tarafından hazırlanan ve 10 haftalık program süresince deney grubundaki katılımcılara uygulanacak olan alıştırmalara yönelik görüşleri almak üzere (EK 9-10) alan uzmanı 5 akademisyenin görüşlerine başvurulmuştur. Alan uzmanı akademisyenlerden alınan geri bildirimler doğrultusunda hazırlanan programın uygulanabilir ve geçerli bir program olduğu belirlenmiştir.

Yapılan değerlendirme sonucuna göre alan uzmanlarının programa yönelik belirlenen ölçütlere ilişkin madde ortalamalarının X=7.6 ile X=8.0 olduğu görülmektedir. Buna göre hazırlanan programın geçerli ve uygulanabilir bir program olduğunu söylemek mümkündür.

Kontrol grubundaki katılımcılar ise örgün eğitim sistemi içerisinde geleneksel öğretim yöntemiyle müziksel işitme okuma yazma dersi ile solfej öğrenimini sürdürmüşlerdir.

3.3.2. Öntestin Uygulanması – Deney ve Kontrol Gruplarının Oluşturulması