Çevresel Tutum Ölçeği (ÇTÖ)

Ġlköğretim 7. sınıf öğrencilerinin çevreye karĢı tutumlarını belirlemek için kullanılan ÇTÖ, Uzun ve Sağlam‟ ın (2006) “Orta Öğretim Öğrencileri Ġçin Çevresel Tutum Ölçeği GeliĢtirme ve Geçerliliği” baĢlıklı çalıĢmasından izin alınarak kullanılmıĢtır.

Uygulamada kullanılan ölçek 27 maddeden oluĢmaktadır. BeĢli likert tipi ölçeğin geçerlik ve güvenirlik çalıĢmaları, Uzun ve Sağlam (2006) tarafından Çankaya Ġlçesi'nin çeĢitli ortaöğretim kurumlarında, 584'ü (% 60.3) lise 1 ve 385'i (% 39.7) lise 2. sınıfta öğrenim görmekte olan, 490'ı (%50.6) kız ve 479'u (%49.4) erkek olmak üzere toplam 969 öğrenci üzerinde gerçekleĢtirilmiĢtir. Elde edilen veriler SPSS programında analiz edilmiĢ ve

57

ölçeğin yapı geçerliği faktör analizi ile incelenmiĢtir. AraĢtırmacıların gerçekleĢtirdiği çalıĢmanın ilk aĢamasında, "davranıĢ" ve "düĢünce" boyutları ele alınmıĢtır. Bu bağlamda tutumun ele alınan boyutları, "Çevresel DavranıĢ Alt Ölçeği" ve "Çevresel DüĢünce Alt Ölçeği" olarak değerlendirilmiĢtir. Güvenirlik analizi, madde-toplam korelasyonu, Cronbach alfa iç tutarlılık katsayısı ve Spearman Brown iki yarı test korelasyonu hesaplanarak yapılmıĢ ve ölçeğin geneli için alfa katsayısı .80, iki yarı test korelasyonu .76 olarak bulunmuĢtur.

Ġki boyutlu olarak hazırlanan çevresel tutum ölçeğinde maddeler incelendiğinde, birinci boyutun öğrencilerin çevreye yönelik davranıĢlarını, ikinci boyutta bulunan maddelerin ise öğrencilerin çevreye yönelik düĢüncelerini ölçtüğü görülmektedir. Tutumun bu iki alt boyutunu ölçen maddeler sınıflandırılarak birinci boyutu "Çevresel DavranıĢ Alt Ölçeği", ikinci boyutu ise "Çevresel DüĢünce Alt Ölçeği" olarak adlandırılmıĢtır. Her iki ölçek için faktör analizi ve güvenirlik sonuçları aĢağıda belirtilmiĢtir.

3.4.2.1. Çevresel DavranıĢ Alt Ölçeği

Çevresel DavranıĢ Alt Ölçeği 13 maddeden oluĢmaktadır. Bu maddelerin içerikleri incelendiğinde maddelerin 3 faktöre ayrıldığı görülmektedir. Uzun ve Sağlam (2006), çalıĢmalarında Çevresel DavranıĢ Alt Ölçeğinde yer alan ilk altı maddenin birinci faktörü oluĢturduğu; 7, 8, 9, 10. Maddelerin ikinci faktörü oluĢturduğunu, 11, 12 ve 13. maddelerin ise üçüncü faktörü oluĢturduğunu belirtmiĢlerdir. ÇalıĢmada birinci faktöre "Çevresel Ġlgi", ikinci faktöre "Çevresel Duyarlılık", üçüncü faktöre ise "Çevresel Bilinç" isimleri verilmiĢtir. Çevresel DavranıĢ Alt Ölçeğinin güvenirliği iki yolla hesaplanmıĢtır:

Birinci yol olarak ölçeğin Cronbach alfa iç tutarlılık katsayısı hesaplanmıĢ ve .88 olarak bulunmuĢtur. Ġkinci durumda ise test yarılama yöntemiyle ölçeğin güvenirliği hesaplanmıĢ, testin Spearman Brown iki yarı test korelasyonu .81 olarak bulunmuĢtur. Büyüköztürk (2011)‟ e göre her iki duruma bakarak ölçeğin, öğrencilerin sahip oldukları çevresel davranıĢ bakımından ayırt edici olduğu söylenebilmektedir.

Uzun ve Sağlam (2006), güvenirlik sonuçlarını bulduğu çalıĢmayı lise düzeyinde yapmıĢtır. Yapılan bu tez çalıĢmasında da, Çevresel DavranıĢ Alt Ölçeğinin 7. sınıf düzeyine uygun olup olmadığını belirlemek amacıyla; ölçek, deney ve kontrol grubuna ön test olarak uygulandıktan sonra, güvenirlik analizi tekrar yapılmıĢtır. DüzeltilmiĢ Madde- Toplam Korelasyon Analizi ile elde edilmiĢ sonuçlara göre Çevresel DavranıĢ Alt Ölçeğinin Cronbach alfa katsayısı .76 olarak bulunmuĢtur. Sonuçlar Tablo 3.6.‟ da

58 gösterilmiĢtir.

Yapılan analizde düzeltilmiĢ madde-toplam korelasyonu .20‟ nin altında kalan hiçbir madde bulunmadığı için Uzun ve Sağlam (2006)‟ ın hazırlamıĢ olduğu Çevresel DavranıĢ Alt Ölçeği hiçbir maddesi değiĢtirilmeden, deney ve kontrol grubuna ön test ve son test olarak uygulanmıĢtır.

Tablo 3.6. Çevresel DavranıĢ Alt Ölçeği Analiz Sonuçları

Madde No DüzeltilmiĢ Madde-Toplam Korelasyonu

1 0.264 2 0.438 3 0.358 4 0.481 5 0.447 6 0.455 7 0.254 8 0.303 9 0.434 10 0.337 11 0.454 12 0.531 13 0.371

Çevresel DavranıĢ Alt Ölçeğinde sorular “Her zaman”, “Çoğunlukla”, “Ara sıra”, “Çok az” ve “Hiç” seçenekleri olan beĢli likert tipi ölçeğinden oluĢmaktadır. Bu bölümde bulunan 13 maddenin her biri olumlu ifadelerden oluĢmaktadır. Tablo 3.7.‟ da görüldüğü gibi olumlu ifadelerin yer aldığı maddeler her zaman 5 puan, çoğunlukla 4 puan, ara sıra 3 puan, çok az 2 puan ve hiç 1 puan olacak Ģekilde puanlandırılmıĢtır. Olumlu maddelerin bu Ģekilde puanlandırılması, puanı yüksek olan öğrencilerin olumlu tutum gösterdiklerini belirtecektir. Buna göre bu ölçekten alınabilecek en yüksek puan 65‟ tir.

59

Tablo 3.7. Çevresel DavranıĢ Alt Ölçeğinin Puanlanması (Uzun ve Sağlam, 2006) Olumlu Maddeler Her zaman: 5 Çoğunlukla: 4 Ara sıra: 3 Çok az: 2 Hiç: 1

3.4.2.2. Çevresel DüĢünce Alt Ölçeği

Çevresel DüĢünce Alt Ölçeği 14 maddeden oluĢmaktadır. Bu maddelerin içeriği incelendiğinde ilk yedi maddenin birinci faktörü oluĢturduğu; 8,9, 10, 11. Maddelerin ikinci faktörü oluĢturduğu; 12, 13 ve 14. maddelerin ise üçüncü faktörü oluĢturduğu görülmektedir. Birinci faktöre "Çevresel GörüĢ", ikinci faktöre "Çevresel Kirlilik", üçüncü faktöre ise "Çevresel Sorunlar" isimleri verilmiĢtir. Çevresel DüĢünce Alt Ölçeğinin güvenirliği iki yolla hesaplanmıĢtır:

Uzun ve Sağlam (2006), birinci yol olarak ölçeğin Cronbach alfa güvenirlik katsayısı hesaplanmıĢ .80 olarak bulunmuĢtur. Ġkinci durumda ise test yarılama yöntemiyle ölçeğin güvenirliği hesaplanmıĢ, testin Spearman Brown iki yarı test korelasyonu .75 olarak bulunmuĢtur. Ayrıca çevresel tutum ölçeğinin genelinin Cronbach alfa güvenirlik katsayısı .80; Spearman Brown iki yan test korelasyonu ise .76 olarak hesaplanmıĢtır.

Sonuçlara bakılarak ölçeğin güvenilir olduğu ve öğrencilerin çevreye yönelik düĢüncelerini güvenle ölçebileceği söylenebilmektedir. Uzun ve Sağlam (2006), ölçeğin alanda uygulanması sonucu elde edilecek verilerin analizlerde kullanılabileceğini belirtmiĢlerdir. Uzun ve Sağlam (2006), güvenirlik sonuçlarını bulduğu çalıĢmayı lise düzeyinde yapmıĢtır. Yapılan bu tez çalıĢmasında ise Çevresel DavranıĢ Alt Ölçeğinde olduğu gibi Çevresel DüĢünce Alt Ölçeğinin de güvenirlik analizi, 7. sınıf düzeyine uygun olup olmadığını belirlemek amacıyla tekrar hesaplanmıĢtır. Çevresel DüĢünce Alt Ölçeği deney ve kontrol grubuna ön test olarak uygulandıktan sonra düzeltilmiĢ madde-toplam korelasyon analizi yapılmıĢtır. Analiz sonuçlarına göre Çevresel DüĢünce Alt Ölçeğinin Cronbach alfa katsayısı .76 olarak bulunmuĢtur. Sonuçlar Tablo 3.8.‟ de gösterilmiĢtir. Yapılan analizde düzeltilmiĢ madde-toplam korelasyonu .20‟ nin altında kalan hiçbir

60

madde bulunmadığı için Uzun ve Sağlam (2006)‟ ın hazırlamıĢ olduğu Çevresel DüĢünce Alt Ölçeği, hiçbir maddesi değiĢtirilmeden deney ve kontrol grubuna ön test ve son test olarak uygulanmıĢtır.

Tablo 3.8. Çevresel DüĢünce Alt Ölçeği Analiz Sonuçları

Madde No DüzeltilmiĢ Madde-Toplam Korelasyonu

1 0.690 2 0.633 3 0.324 4 0.638 5 0.531 6 0.628 7 0.627 8 0.611 9 0.543 10 0.555 11 0.541 12 0.327 13 0.246 14 0.310

Çevresel DüĢünce Alt Ölçeğinde sorular “Tamamen Katılıyorum”, “Katılıyorum”, “Kararsızım”, “Katılmıyorum” ve “Hiç Katılmıyorum” seçenekleri olan beĢli likert tipi ölçekten oluĢmaktadır. Çevresel DüĢünce Alt Ölçeğinde 11 tane olumlu, 3 tane ise olumsuz cümle yer almaktadır.

61

Tablo 3.9. Çevresel DüĢünce Alt Ölçeğinin Puanlanması (Uzun ve Sağlam, 2006)

Olumlu Maddeler Olumsuz Maddeler

Tamamen Katılıyorum: 5 Tamamen Katılıyorum: 1

Katılıyorum: 4 Katılıyorum: 2

Kararsızım: 3 Kararsızım: 3

Katılmıyorum: 2 Katılmıyorum: 4

Hiç Katılmıyorum: 1 Hiç Katılmıyorum: 5

Tabloda görüldüğü gibi olumlu ifadelerin yer aldığı maddeler, tamamen katılıyorum 5 puan, katılıyorum 4 puan, kararsızım 3 puan, katılmıyorum 2 puan ve hiç katılmıyorum 1 puan olacak Ģekilde puanlandırılmıĢtır. Olumsuz ifadeler ise tamamen katılıyorum 1 puan, katılıyorum 2 puan, kararsızım 3 puan, katılmıyorum 4 puan ve hiç katılmıyorum 5 puan olacak Ģekilde puanlandırılmıĢtır. Buna göre bu ölçekten alınabilecek en yüksek puan 70‟ tir. Maddelerin bu Ģekilde puanlandırılması, puanı yüksek olan öğrencilerin olumlu tutum gösterdiklerini belirtecektir.